Zabiegi okołoporodowe - czym są i na czym polegają?

Zabiegi okołoporodowe są ważnymi świadczeniami medycznymi, które zapewniają bezpieczeństwo rodzącej oraz jej dziecka. Jakim zabiegom poddawany jest noworodek zaraz po urodzeniu? Jakie są badania noworodka po porodzie? Czym jest zabieg Credego?

1. Co to są zabiegi okołoporodowe?

Poród to jedno z najważniejszych wydarzeń w życiu, jednak często mogą zdarzyć się przy nim komplikacje. Zabiegi okołoporodowe przeprowadzane są m.in. w celu oceny rozwoju fizycznego dziecka oraz wczesnego wykrywania nieprawidłowości. W praktyce poród bez kilku rutynowych zabiegów zdarza się rzadko.

Wykonywane są także, gdy zagrożone jest bezpieczeństwo matki i dziecka, ale również możemy zaliczyć o nich przygotowanie do porodu i pomoc podczas procesu rodzenia. Przyjęcie dziecka i zabiegi okołoporodowe wykonywane na oddziale neonatologii to standardowe procedury medyczne.

2. Jakie są najczęstsze zabiegi okołoporodowe?

Zobacz film: "Jak uniknąć komplikacji okołoporodowych?"

Do najczęściej wykonywanych zabiegów okołoporodowych należą:

• golenie krocza kobiety i lewatywa przed porodem - zabiegi te, dawniej obowiązkowe, dziś są wyborem rodzącej;
• podanie syntetycznej oksytocyny w celu przyspieszenia porodu - nieobowiązkowe;
• podanie prostaglandyny w celu wywołania akcji porodowej - również wymaga zgody pacjentki;
• nacięcie krocza rodzącej, którego celem jest ochrona przed rozerwaniem krocza w wyniku silnego parcia;
• zabieg Credego u noworodka - polega na profilaktycznym podaniu noworodkowi maści erytromycynowej lub kropelek 1 proc. azotanu srebra, aby ochronić dziecko przed ewentualnymi chorobami (np. przed rzeżączką); w Polsce zabieg ten jest obowiązkowy od 1933 roku, w niektórych krajach Europy Zachodniej zrezygnowano z niego, jednak w wyniku tej decyzji wzrosła częstotliwość występowania rzeżączkowego zapalenia oka, które wcześniej było zupełnie wyeliminowane;
• podanie witaminy K - otrzymuje go każdy noworodek po urodzeniu, by zapobiec wystąpieniu choroby krwotocznej noworodków, zagrażającej zdrowiu i życiu dziecka; zgodnie z rekomendacjami każde nowo narodzone dziecko powinno otrzymać po urodzeniu profilaktycznie 1 mg witaminy K drogą domięśniową lub 2 mg doustnie (nie dotyczy wcześniaków i noworodków z cholestazą); decyzję o jej podaniu podejmują rodzice;
• ocena w skali Apgar;
• wymiary antropometryczne - pomiary antropometryczne noworodka to m.in. pomiary masy i długości ciała, mierzony jest również obwód głowy noworodka i obwód klatki piersiowej;
• badania przesiewowe noworodka - badanie noworodka po porodzie;
• pierwsza kąpiel - noworodek jest pokryty mazią płodową - substancją, składającą się z białek, wody oraz tłuszczów, która m.in. chroni dziecko przed patogenami, obniża PH skóry, działa jak antybiotyk i świetnie nawilża delikatną skórę dziecka; zgodnie z zaleceniami WHO powinno się pozostawić maź płodową na skórze dziecka przez dobę po porodzie, jeśli jednak z jakichś względów nie można tego zrobić, należy odczekać przynajmniej 6 godzin (nie tylko ze względu na maź płodową, ale również w związku z ryzykiem hipotermii lub problemów z oddychaniem);
• szczepienia noworodka w szpitalu - w czasie pierwszej doby od narodzin każdy maluch powinien być zaszczepiony przeciw gruźlicy i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B); szczepienie po porodzie przeciw WZW typu B jest pierwszą dawką szczepienia podstawowego, która jest podawana domięśniowo lub podskórnie, według wskazań producenta.

3. Jakie są ryzyka i potencjalne powikłania związane z zabiegami okołoporodowymi?

Niektóre zabiegi okołoporodowe mogą wiązać się z pewnymi skutkami ubocznymi.

Podanie prostaglandyn może powodować:

• ból w okolicy lędźwiowo-krzyżowej;
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe;
• podwyższona temperatura ciała;
• duszność;
• oddzielenie łożyska;
• pęknięcie macicy;
• wzrost ciśnienia śródgałkowego z towarzyszącym bólem głowy.

Oksytocyna podana rodzącej może powodować:

• niedotlenienie płodu;
• reakcje anafilaktyczne;
• krwotok poporodowy;
• zaburzenia rytmu serca matki;
• afibrynogenemię;
• nadmierną stymulację macicy, która grozi wystąpieniem tonicznych skurczów, co prowadzi do niedotlenienia płodu.

W przypadku nacinania krocza rodzącej możemy mieć do czynienia z powikłaniami wczesnymi oraz późnymi. Do wczesnych należą:

• uszkodzenie ścian pochwy, odbytu i zwieracza;
• zakażenie;
• wystąpienie krwiaka;
• zbyt duże krwawienie i ból.

Późne powikłania obejmują:

• ból w czasie stosunku;
• endometriozę w bliźnie po szyciu;
• wysiłkowe nietrzymanie moczu;
• przetoki odbytniczo-pochwowe.

Zabieg Credego może powodować chemiczne zapalenie spojówek - niewielkie zapalenie oka, ustępujące samoistnie.

Szczepienia noworodków w szpitalu mogą wiązać się z potencjalnymi skutkami ubocznymi, takimi jak:

• biegunka;
• podwyższona temperatura;
• powiększone węzły chłonne;
• wymioty;
• osłabienie organizmu;
• zaczerwienienie lub podrażnienie miejsca podania szczepionki.

4. Jak przebiega przygotowanie do zabiegów okołoporodowych?

Zabiegi okołoporodowe nie wymagają specjalnego przygotowania, warto jednak uwzględnić w planie porodu nasz stosunek do takich zabiegów, jak lewatywa, golenie lub nacinanie krocza czy też podanie oksytocyny.

5. Jakie są metody łagodzenia bólu podczas zabiegów okołoporodowych?

Zabiegi okołoporodowe zwykle nie są szczególnie bolesne i nie wymagają specjalnych środków.

6. Jakie są zalecenia dotyczące rekonwalescencji po zabiegach okołoporodowych?

W przypadku nacięcia krocza warto pamiętać, aby ranę jak najczęściej wietrzyć, chodzić w luźnych ubraniach. Warto unikać ciasnych spodni czy legginsów. Pamiętajmy też, aby unikać długotrwałego siedzenia, gdyż sprzyja ono obrzękom, co może utrudniać gojenie się rany.

Inne zabiegi okołoporodowe nie wymagają rekonwalescencji.