Tajemnica lekarska
Tajemnica lekarska to obowiązek zachowania informacji o stanie zdrowia pacjenta, jakie uzyskał lekarz, pielęgniarka lub położna w czasie wykonywania zawodu medycznego. Tajemnica lekarska jest regulowana przez przepisy prawa oraz Kodeks etyki lekarskiej, a jej złamanie wiąże się z konsekwencjami karnymi. Informacje na temat stanu zdrowia pacjenta mogą być w szczególnych warunkach przekazane innym osobom (lekarzom, pielęgniarkom, członkom rodziny), w zakresie, który reguluje ustawa.
1. Kodeks etyki lekarskiej
Z zawodem lekarza łączą się pewne obowiązki dotyczące kontaktów lekarza z pacjentem. Jednym z nich jest obowiązek tajemnicy lekarskiej, który regulują przepisy prawne oraz zasady etyki lekarskiej (Kodeks etyki lekarskiej, art. 23), które przyszły lekarz poznaje w czasie studiów. Nieprzestrzeganie tajemnicy lekarskiej wiąże się z konsekwencjami karnymi, którymi mogą być: ograniczenie prawa do wykonywana zawodu, czasowe odebranie prawa do wykonywania zawodu itp. Celem stworzenia przepisu o tajemnicy lekarskiej była ochrona praw pacjenta, któremu przysługuje prawo intymności i utajnienia informacji o stanie jego zdrowia. Obowiązek tajemnicy lekarskiej jest normowany przez art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza. Przepis ten określa tajemnicę lekarską jako informacje związane z pacjentem i jego najbliższym otoczeniem, które lekarz uzyskał w trakcie wykonywania tego zawodu. Informacje te lekarz pozyskuje nie tylko podczas wywiadu lekarskiego, ale także od osób z najbliższego otoczenia chorego, opisu jego wcześniejszych chorób, zabiegów, wynikó badań. Jeśli np. para lecząca się na niepłodność przedstawia lekarzowi wcześniejsze wyniki badań na niepłodność (np. wyniki badania nasienia, USG jajników, histerosalpingografii czy histeroskopii), to jest on zobligowany do zachowania tejmnicy na temat tych badań. Tajemnica lekarska dotyczy bowiem nie tylko wypowiedzi ustnych, ale także dokumentacji medycznej, którą lekarz sporządza podczas leczenia i jaką uzyskał wcześniej od pacjenta.
Obowiązek tajemnicy lekarskiej ma bardzo długą tradycję w etyce lekarskiej. Już sam Hipokrates w swojej przysiędze lekarskiej pisał: „Cokolwiek bym podczas leczenia, czy poza nim, z życia ujrzał, czy usłyszał, czego nie należy na zewnątrz rozgłaszać, będę milczał, zachowując to w tajemnicy”.
2. Prawa pacjenta
Tajemnica lekarska nie jest jednoznaczna z bezwzględnym zakazem ujawniania informacji o stanie zdrowia pacjenta. Lekarz może przekazać niezbędne informacje o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi bądź pielęgniarce w celu prawidłowej opieki nad pacjentem. Zakres tych informacji w odniesieniu do pielęgniarek reguluje art. 22 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodzie pielęgniarki i położnej. Mówi on tym, że pielęgniarka ma prawo do posiadania informacji niezbędnych jej do prawidłowej opieki nad pacjentem i odpowiedniego wykonywania swojego zawodu. Zakres zwolnienia lekarza z obowiązku tajemnicy lekarskiej reguluje art. 40 ust. 2 ustawy o zawodzie lekarza. Mówi on o tym, że lekarz jest zwolniony z obowiązku, gdy:
- tak stanowią inne ustawy;
- zgodę wyrażą na to: pacjent lub jego przedstawiciel;
- badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych do tego instytucji;
- istnieje konieczność przekazania informacji o stanie zdrowia pacjenta innemu lekarzowi;
- jest to potrzebne do celów naukowych lub praktycznej nauki zawodów medycznych.
Szczegółowy spis ustaw regulujących tajemnicę lekarską to:
- art. 47 Konstytucji RP - ochrona życia prywatnego; art. 49 Konstytucji RP - ochrona tajemnicy komunikowania; art. 51 Konstytucji RP - ochrona informacji na temat jego osoby; art. 51 ust. 3 Konstytucji RP - prawo dostępu do informacji na temat własnej osoby;
- art. 13-14 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta - zobowiązuje osoby wykonujące zawód medyczny do zachowywania tajemnicy lekarskiej;
- art. 23 Kodeksu cywilnego - sfera życia osobistego to dobro osobiste;
- art. 40 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza oraz art. 21 ust. 1 ustawy o zawodzie pielęgniarki i położnej;
- art. 10 Europejskiej Konwencji Bioetycznej - każdy ma prawo do poszanowania informacji na temat jego stanu zdrowia.
Śmierć pacjenta nie zwalnia lekarza z obowiązku tajemnicy lekarskiej.
Tajemnica lekarska to obowiązek zachowania informacji o stanie zdrowia pacjenta, jakie uzyskał lekarz w trakcie wykonywania swojego zawodu. Jej zakres regulują przepisy prawne i Kodeks etyki lekarskiej.