Zgoda na leczenie
Świadoma zgoda na leczenie powinna być podstawą wszystkich działań medycznych podejmowanych przez przedstawicieli zawodów medycznych. Zgoda pacjenta na leczenie powinna być wyrażona po zapoznaniu się ze wszystkimi korzyściami i zagrożeniami, jakie wiążą się z danym sposobem leczenia, przekazanymi przez lekarza w sposób precyzyjny, jasny i zrozumiały dla pacjenta. Zgoda pacjenta na leczenie może być uchylona, jeśli nie ma możliwości bezpośredniego kontaktu z pacjentem bądź jego przedstawicielem, a stan pacjenta zagraża życiu lub zdrowiu.
1. Świadoma zgoda pacjenta
Prawo do wyrażenia zgody na leczenie lub odmowy jej udzielenia wynika z konstytucyjnych praw jednostki o możliwości samostanowienia. Świadomie wyrażona zgoda pacjenta powinna być podstawą każdego sposobu leczenia, wyboru danego zabiegu czy operacji itp. Osoby wykonujące zawody medyczne (lekarze, pielęgniarki, położne) mają obowiązek informować pacjenta o wszystkich zagrożeniach i korzyściach wiążących się z danym sposobem leczenia w sposób jasny, prosty i zrozumiały dla pacjenta. Zgoda na zabieg czy konkretny sposób leczenia musi być wyrażana każdorazowo przed każdym działaniem medycznym. Świadoma zgoda pacjenta na leczenie ma wartość „jednorazową”. Podpisanie przez pacjenta przyjmowanego do szpitala zgody na leczenie nie oznacza automatycznej zgody na wszystkie działania medyczne. Przed każdym zabiegiem czy operacją lekarz jest zobligowany do udzielenia pacjentowi pełnych informacji dotyczących ryzyka i korzyści wiążących się z danym działaniem medycznym. Zakres udzielanych pacjentowi informacji jest uzależniony od rodzaju wykonywanego zabiegu, przy czym trzeba zaznaczyć, że zakres ten jest największy w przypadku zabiegów, których wykonanie nie ma istotnego wpływu na zdrowie czy życie pacjenta. Dotyczy to przede wszystkim zabiegów medycyny estetycznej. Jeśli lekarz nie przedstawi pacjentowi pełni informacji na temat wykonywanego zabiegu, to uzyskana zgoda jest „nieobjaśniona”, za którą lekarz może być pociągnięty do odpowiedzialności cywilnej.
2. Zgoda pacjenta na leczenie
Prawo do wyrażenia zgody na leczenie lub odmówienia jej udzielenia gwarantują pacjentowi następujące przepisy:
• art. 23 Kodeksu cywilnego;
• art. 5 Europejskiej Konwencji Bioetycznej;
• art. 15 i nast. ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta;
• art. 32, 33 i 35 ustawy o zawodzie lekarza;
• art. 192 Kodeksu karnego;
• art. 15 Kodeksu etyki lekarskiej.
Lekarz może zmienić bieg działania medycznego, jeśli w trakcie jego wykonywania nastąpi zagrożenie życia lub zdrowia pacjenta, a lekarz nie będzie miał możliwości uzyskania od niego zgody. Wówczas powinien się skonsultować z innym lekarzem, najlepiej tej samej specjalności, i zasięgnąć rady odnoszącej się do dalszego sposobu leczenia. W takiej sytuacji lekarz jest zobligowany do umieszczenia odpowiedniej adnotacji w dokumentacji medycznej i poinformowania pacjenta lub przedstawiciela pacjenta o zmianie sposobu leczenia. Ten zapis prawny jest szczególnie ważny w przypadku zabiegów wykonywanych w stanie całkowitej narkozy, gdy niemożliwy jest bezpośredni kontakt z pacjentem. Umożliwia on lekarzowi swobodne działanie mające na celu ratowanie zdrowia i życia pacjenta, nawet jeśli nie uzyskał jego formalnej zgody. Uchylenie zgody na leczenie może mieć miejsce, jeśli stan zdrowia pacjenta wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, pacjent jest osobą niepełnoletnią, ubezwłasnowolnioną i nie ma możliwości bezpośredniego kontaktu z przedstawicielem pacjenta. Wówczas obowiązkiem lekarza jest konieczność kontaktu z innym lekarzem.
Formalnie przygotowana zgoda na operację lub zabieg powinna mieć charakter pisemny i zawierać oświadczanie pacjenta, że został zapoznany z negatywnymi konsekwencjami danego sposobu leczenia.
Zgoda na leczenie powinna być wyrażona przez pacjenta po zapoznaniu się przez niego ze wszystkimi korzyściami i niebezpieczeństwami, jakie wiążą się z danym sposobem leczenia.
Ewelina Stanios