Przebicie pęcherza płodowego (amniotomia)
Przebicie pęcherza płodowego zwane jest amniotomią lub upuszczeniem wód płodowych. Amniotomia należy do jednych z najstarszych metod indukcji porodu, czyli wywołania akcji porodowej. Nakłucie pęcherza płodowego w celu sprowokowania skurczów porodowych powinno być traktowane jako ostateczność. Działanie amniotomii polega na stymulacji wydzielania prostaglandyn – hormonów przyspieszających rozwieranie się szyjki macicy.
1. Pęcherz płodowy
Pęcherz płodowy jest rodzajem osłony, która otacza płód i chroni go przed zagrożeniem z zewnątrz. Wewnątrz pęcherza płodowego znajduje się płyn owodniowy, w którym „pływa” dziecko. Im dłużej pęcherz płodowy pozostaje w całości, tym lepiej. Najczęściej pęka samoistnie pod koniec pierwszego okresu porodu. Wielu lekarzy przyjmujących poród nie wyczekuje tego momentu, lecz przebija pęcherz już wtedy, gdy otwarcie ujścia macicy wynosi 5 cm. Przebicie pęcherza płodowego skutkuje nasileniem się skurczów macicy i przyspieszeniem akcji porodowej.
Amniotomia nie pozostaje bez wpływu na matkę i dziecko. Następstwem zabiegu może być pęknięcie szyjki macicy i zwiększenie obciążenia dla główki dziecka. Sztuczne otwarcie pęcherza płodowego jest usprawiedliwione tylko wówczas, gdy poród trwa zbyt długo i matka jest na tyle wyczerpana, że nie ma siły aktywnie przeć. Amniotomii nie wolno stosować rutynowo.
2. Skutki przebicia pęcherza płodowego
Amniotomia prowadzi do pojawienia się mocnych, niefizjologicznych skurczów macicy, które są bardzo bolesne dla kobiety rodzącej i trudne dla dziecka. Nagłe przyspieszenie porodu za sprawą przebicia pęcherza płodowego nie pozwala dziecku odpowiednio zaadaptować się do warunków porodu. Podczas porodu naturalnego pęcherz płodowy pęka samoistnie, bez ingerencji medycznej. Najlepiej, jeśli odpłynięcie wód płodowych następuje między pierwszym a drugim okresem porodu. Płyn owodniowy amortyzuje bowiem ciśnienie, które napiera na główkę dziecka w trakcie silnych skurczów macicy, a także stwarza pewien rodzaj poślizgu, ułatwiając maluszkowi przedostanie się przez kanał rodny na zewnątrz.
Po przebiciu pęcherza płodowego poród powinien zakończyć się w przeciągu dwunastu godzin. Wraz z upływem czasu wzrasta ryzyko infekcji. Jeśli po dobie od wykonania zabiegu akcja porodowa nie postępuje i indukcja porodu tą metodą nie powiodła się, należy przeprowadzić cesarskie cięcie. Istnieją różne procedury szpitalne, ale zazwyczaj po 18. godzinie porodu rodzącej podaje się antybiotyk. Jakie są częste skutki amniotomii? Do pozytywnych należy, oczywiście, przyspieszenie porodu i redukcja wysiłku dla kobiety rodzącej. Negatywnymi skutkami amniotomii są:
- wypadanie części drobnych płodu przed porodem główki, np. rączki czy nóżki dziecka,
- zwiększenie ryzyka kolejnych interwencji medycznych, takich jak podanie kroplówki z oksytocyną, dopochwowe podanie żelu prostaglandynowego,
- zwiększenie ryzyka zakończenia porodu przez cesarskie cięcie,
- nasilenie częstotliwości i bolesności skurczów porodowych, co wiąże się z potrzebą skorzystania ze znieczulenia do porodu,
- osłabienie zdolności kobiety rodzącej do radzenia sobie z bólem i obniżenie jej samopoczucia,
- wzrost ciśnienia oddziałującego na główkę dziecka, skutkujący deformacją czaszki,
- zwiększenie ryzyka ściśnięcia pępowiny,
- zaburzenia pracy serca płodu.
3. Przebieg amniotomii
Decyzję o wykonaniu amniotomii podejmuje lekarz prowadzący poród w porozumieniu z pacjentką. Ginekolog powinien zawsze przed wykonaniem zabiegu przebicia pęcherza płodowego uzasadnić kobiecie rodzącej konieczność interwencji medycznej i przedstawić związane z nią powikłania i niebezpieczeństwa. Warunkiem koniecznym do zastosowania indukcji porodu poprzez upuszczenie wód płodowych jest rozwarcie szyjki macicy wynoszące co najmniej 3 cm. Poza tym, główka dziecka powinna być odpowiednio nisko usadowiona w kanale rodnym.
Amniotomia wykonywana jest przy użyciu ostrego narzędzia. Lekarz lub położna po badaniu wewnętrznym kobiety wprowadza narzędzie do kanału rodnego, przesuwając je ostrożnie wzdłuż swoich palców. Czasem stosuje się wziernik – narzędzie, które umożliwia obejrzenie pęcherza płodowego. Niekiedy lekarz wykonujący zabieg wyczuwa pęcherz płodowy dłońmi, bez stosowania kamerki endoskopowej. Do zabiegu kobieta kładziona jest na łóżku, a pod jej pośladki położna wsuwa basen. Samo przebicie pęcherza płodowego nie jest bolesne, ponieważ pęcherz nie jest unerwiony. Jednak w trakcie wprowadzania narzędzia do pochwy kobieta może odczuwać ból albo dyskomfort. Po chwili daje się wyczuć wypływanie drogami rodnymi ciepłego płynu owodniowego.
4. Przeciwwskazania amniotomii
Do przeciwwskazań amniotomii należą:
- inne niż główkowe położenie płodu w kanale rodnym,
- przodowanie części drobnych, takich jak rączka czy nóżka dziecka,
- dysproporcja między główką dziecka a miednicą matki,
- umiejscowienie główki dziecka nad miednicą matki,
- nieprawidłowe usadowienie łożyska, np. łożysko przodujące,
- zakażenie pochwy,
- aktywna opryszczka narządów płciowych,
- wielowodzie – zbyt duża ilość wód płodowych,
- poród przedwczesny,
- wskazania do cesarskiego cięcia,
- wcześniejsze przebycie cesarskiego cięcia.
Amniotomia powinna być brana pod uwagę jako wyjście ostateczne przy indukcji porodu. Aby wspomóc akcję skurczową macicy, można stymulować sutki, zmieniać pozycje porodowe, ruszać się, korzystać z piłki lub worka sako, oraz dostosowywać sposób oddychania do siły i częstotliwości skurczów.