Pęknięcie macicy
Pęknięcie macicy należy do bardzo ciężkich i dramatycznych w skutkach, zarówno dla matki, jak i dziecka, powikłań porodu. Zdarza się ono stosunkowo rzadko, przeważnie u wieloródek między 30., a 40. rokiem życia. Pękniecie macicy może powstawać zarówno samoistnie, jak i z przyczyn urazowych. Najczęściej dochodzi do niego w trakcie porodu, jednak może także dojść do pęknięcia macicy w czasie ciąży. Jeśli dojdzie do tego, to stan taki stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia matki i dziecka, dlatego istotna jest obserwacja i badanie rodzącej kobiety przez lekarza, aby w razie zauważenia jakichkolwiek symptomów odpowiednio wcześnie podjąć interwencję, a w ten sposób uratować matkę i dziecko.
1. Rodzaje i przyczyny pęknięcia macicy
Wyróżnia się trzy zasadnicze rodzaje pęknięcia mięśnia macicy.
Pierwsze z nich to pęknięcie retrakcyjne, wynikające najczęściej z niestosunku porodowego, czyli niewspółmierności wymiarów płodu do wymiarów miednicy kobiety rodzącej, co w zasadzie uniemożliwia poród naturalny. Jeśli poród taki nie zostanie zakończony drogą cięcia cesarskiego, to trwające długo silne skurcze macicy mogą w końcu doprowadzić do jej pęknięcia. Podobnie jest w przypadku nieprawidłowego położenia płodu, poprzecznego czy pośladkowego, które może także powodować brak postępu porodu i zagrażać pęknięciem macicy.
Drugim rodzajem jest pęknięcie urazowe. Najczęściej jest ono wynikiem nieprawidłowo wykonywanych zabiegów położniczych, takich jak obroty płodu przy nieprawidłowym jego położeniu, stosowanie kleszczy, czy ręczne wydobycie łożyska. Rzadziej jest ono wynikiem bezpośredniego urazu, kopnięcia czy uderzenia.
Trzecim rodzajem jest pęknięcie samoistne, do którego może dochodzić w czasie ciąży lub podczas prawidłowych skurczów w trakcie porodu, bez żadnej uchwytnej przyczyny. Najczęściej wynika ono ze zmian patologicznych w mięśniu macicy, jak stare blizny pooperacyjne (na przykład po cięciach cesarskich), stany po przebytym wrośniętym łożysku, wyłuszczeniu mięśniaków, a także niedorozwój macicy.
Macica pęka najczęściej w dolnym odcinku, zarówno poprzecznie, jak i podłużnie (z boku macicy). Często zdarza się także oderwanie macicy od sklepienia lub pęknięcie jej trzonu w bliźnie pooperacyjnej. Rozróżniamy także pęknięcie zupełne, kiedy to pęka mięsień na całej grubości wraz z otrzewną i płód przemieszcza się do jamy otrzewnej oraz pękniecie niezupełne, kiedy otrzewna jest nieuszkodzona, a mięsień pęka na całej grubości lub nie.
2. Objawy i leczenie pęknięcia macicy zagrażającego i dokonanego
Zanim dojdzie do pęknięcia macicy często można zaobserwować objawy, które mogą świadczyć o zagrażającym jej pęknięciu i podjąć wczesną interwencję. W takich przypadkach czynność skurczowa jest jeszcze zachowana, obserwuje się bolesne napięcie macicy, szczególnie w jej dolnej części i to nawet w przerwach między skurczami. Przez powłoki dostrzega się napięcie więzadeł obłych macicy, tętno może być przyspieszone, a temperatura ciała rodzącej podwyższona. Nie zawsze jednak wszystkie te objawy mogą być obecne.
Jeśli pęknięcie macicy się już dokona, pojawia się nagły i niezwykle silny ból brzucha, akcja skurczowa ustaje, a u rodzącej pojawiają się objawy wstrząsu, czyli nitkowate tętno, blada i zlana potem skóra. Badając brzuch da się wyczuć obkurczoną macicę oraz urodzony do jamy otrzewnej płód. Nie wyczuwa się już także części przodującej płodu tam, gdzie była ona poprzednio wyczuwalna.
W leczeniu pęknięcia macicy zagrażającego podaje się jak najszybciej środki rozkurczowe i kończy poród cesarskim cięciem. Jeśli pękniecie już się dokonało, życie rodzącej może uratować tylko natychmiastowe otwarcie brzucha, wydobycie płodu i zaszycie lub w ostateczności usunięcie pękniętej macicy, a następnie intensywne transfuzje krwi.