Monitorowanie czynności serca płodu
Kardiotokografia, czyli KTG to badanie, dzięki któremu lekarz lub położna może ocenić i monitorować pracę serca płodu, a także jednocześnie czynności skurczowe macicy. Według wytycznych lekarskich, wykonywane jest najwcześniej około 25 tygodnia ciąży. Przeważnie jednak, ze względu na brak przesłanek, poddawane są mu kobiety, które zbliżają się do terminu porodu.
Badanie KTG jest wykonywane w zaawansowanej ciąży i w czasie porodu. Pozwala uzyskać informacje, w jakim stanie jest dziecko, czy nie grozi mu niebezpieczeństwo niedotlenienia i zaburzeń pracy serca. W razie jakichkolwiek nieprawidłowości lekarze mogą wcześnie zainterweniować.
1. Kardiotokografia płodu
KTG pozwala mieć serce dziecka pod kontrolą. Dla maluszka przeciskanie się przez ciasny kanał rodny w czasie porodu nie jest przyjemną wycieczką, lecz raczej wyczerpującą pracą. Podczas tej męczącej podróży dziecko narażone jest na pewne niebezpieczeństwa, które można rozpoznać poprzez obserwację częstotliwości uderzeń jego serca. Zbyt niskie tętno płodu może świadczyć np. o niedotlenieniu, natomiast przyspieszone bicie serca może sugerować zakażenie wewnątrzmaciczne.
Na kardiotokografię płodu składają się dwa elementy badania:
- tokografia – rejestracja czynności skurczowej macicy,
- kardiografia – rejestracja akcji serca płodu.
Zapis tonów serca płodu można przeprowadzić na dwa sposoby – poprzez monitorowanie zewnętrzne albo poprzez monitorowanie wewnętrzne.
2. Dwa sposoby wykonywania KTG
- Monitorowanie zewnętrzne – najczęściej stosowany sposób rejestracji akcji serca płodu. To badanie nieinwazyjne, niewiążące się z żadnym bólem dla kobiety. Kobieta rodząca leży na plecach, a na jej brzuch lekarze zakładają dwa pasy zaopatrzone w czujniki elektroniczne. Jeden z czujników to przetwornik ultradźwiękowy, który rejestruje uderzenia serca płodu. Drugi czujnik mierzy siłę i czas trwania skurczów macicy. Oba czujniki podłączone są do monitora, na którym wyświetla się wartość pomiarów. Podstawowe badanie KTG powinno trwać pół godziny, ewentualnie może zostać przedłużone do godziny.
- Monitorowanie wewnętrzne – rzadziej stosowany sposób rejestracji akcji serca płodu. Badanie wewnętrzne stosuje się wtedy, gdy lekarz potrzebuje bardziej dokładnego pomiaru, np. w sytuacji podejrzenia zagrożenia dla płodu. Elektroda służąca ocenie uderzeń serca dziecka umieszczana jest na główce maluszka, wprowadzana przez szyjkę macicy. Ten rodzaj monitorowania tętna płodu możliwy jest tylko wtedy, gdy doszło do pęknięcia błon płodowych i gdy rozwarcie szyjki macicy wynosi minimum 1 centymetr. Czynność skurczowa macicy może być mierzona przez czujnik zamontowany na brzuchu lub przez cewnik wprowadzony do macicy. Ze względu na to, że czujnik wprowadza się do wnętrza ciała, jest to badanie inwazyjne i grozi niewielkim ryzykiem infekcji. Założenie elektrody na główkę może być dla dziecka bolesne, dlatego ten rodzaj monitorowania KTG stosuje się tylko w uzasadnionych przypadkach.
3. Kiedy zaleca się KTG?
Stałe monitorowanie tonów serca płodu za pomocą specjalnych urządzeń elektronicznych w wielu szpitalach stosuje się rutynowo, mimo że nie ma dowodu na pozytywny wpływ takiego postępowania na przebieg porodu. Jedynym wymiernym rezultatem elektronicznej obserwacji czynności serca płodu jest częstsze wykonywanie cesarskiego cięcia, użycie kleszczy lub wyciągacza próżniowego. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) monitorowanie akcji serca płodu powinno być zarezerwowane jedynie dla wyjątkowych przypadków, kiedy istnieje rzeczywiste zagrożenie dla dziecka – dla przypadków związanych z wysokim prawdopodobieństwem śmiertelności okołoporodowej oraz przy porodach indukowanych.
Poza tym, zapis tonów serca płodu jest obarczony ryzykiem błędu. O ile zapis świadczący o dobrym stanie dziecka prawie zawsze jest wiarygodny, o tyle odczyt wskazujący na stan nieprawidłowy bywa często fałszywy. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być wadliwie działające urządzenie lub zakłócenia spowodowane zmianą nasilenia i częstości skurczów macicy. Czasem badana kobieta przybiera taką pozycję, w której uciskowi może ulegać żyła główna lub pępowina płodu, co wpływa na zaburzenia przepływu krwi. Po zmianie ułożenia ciała zapis KTG natychmiast się poprawia.
Stałe monitorowanie czynności serca płodu podczas porodu bywa korzystne dla dziecka, ale jest często niedogodne dla rodzącej kobiety. Podczas badania KTG rodząca ma ograniczoną swobodę ruchu i zmian pozycji. Jeśli pacjentce zależy na porodzie aktywnym, powinna uprzedzić o tym lekarza. Kardiotokografię płodu często wykonuje się przy porodzie indukowanym, gdy kobieta poddawana jest testowi oksytocynowemu. Oksytocyna to hormon powodujący skurcze macicy. Dzięki badaniu KTG, sprawdza się wydolność łożyska w trakcie czynności skurczowej macicy.