Znieczulenie podpajęczynówkowe - ile trwa i jak przebiega?

Znieczulenie podpajęczynówkowe jest rodzajem znieczulenia miejscowego (tak zwana blokada centralna), podczas którego pacjent pozostaje w pełni świadomy, i które ze względu na znacznie mniejsze obciążenie dla organizmu niż znieczulenie ogólne (narkoza) ma obecnie ogromne zastosowanie w różnego rodzaju operacjach chirurgicznych, w tym także jako znieczulenie do cięcia cesarskiego. Czy są jakieś skutki uboczne po znieczuleniu w kręgosłup? Znieczulenie zewnątrzoponowe a podpajęczynówkowe?

1. Co to jest znieczulenie podpajęczynówkowe?

Znieczulenie podpajęczynówkowe (potocznie określane jako znieczulenie pp) to forma znieczulenia regionalnego z grupy blokad centralnych, w przypadku których leki powodujące przerwanie czucia podawane są bezpośrednio do płynu mózgowo-rdzeniowego znajdującego się w worku oponowym, który otacza rdzeń kręgowy, drogą punkcji lędźwiowej.

Z uwagi na bezpieczeństwo nakłucie opony twardej wykonywane jest w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, gdzie nie zachodzi ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego.

Zobacz film: "Łagodzenie bólu porodowego - oddychanie, relaks, poród rodzinny"

Znieczulenie podpajęczynówkowe charakteryzuje się bardzo szybkim początkiem działania, przewidywalnym rozkładem obszaru znieczulenia, a także krótkim czasem działania. Pozwala na bezbolesne wykonywanie zabiegów chirurgicznych.

W trakcie znieczulenia podpajęczynówkowego pacjent zachowuje pełną świadomość i kontakt z otoczeniem, natomiast nie odczuwa bólu, dotyku, temperatury i nie może wykonywać ruchów w znieczulonym obszarze.

2. W jakich sytuacjach jest stosowane znieczulenie podpajęczynówkowe?

Znieczulenie podpajęczynówkowe to mówiąc potocznie znieczulenie od pasa w dół - wykonywane jest przy zabiegach operacyjnych dotyczących krocza i kończyn dolnych, przy zabiegach urologicznych (np. usunięcie gruczołu krokowego), ginekologicznych (np. histeroktomia przezpochwowa) i położniczych (np. cesarskie cięcie).

3. Jakie są główne zalety i korzyści ze znieczulenia podpajęczynówkowego w porównaniu z innymi rodzajami znieczulenia?

W porównaniu z innymi rodzajami znieczulenia, podpajęczynówkowe:

• działa dłużej niż zabieg operacyjny, opóźniając pojawienie się bólu pooperacyjnego;
• jest bezpieczniejsze;
• daje możliwość nawiązania słownego kontaktu z pacjentem, który może świadomie podejmować decyzje;
• umożliwia samodzielne oddychanie, zapobiegając powikłaniom ze strony układu oddechowego;
• nie grozi zachłyśnięciem się treścią pokarmową przez pacjenta dzięki zachowanym odruchom z górnych dróg oddechowych;
• umożliwia wcześniejsze spożycie pierwszego posiłku po zabiegu w przeciwieństwie do znieczulenia ogólnego;
• pacjent może zdecydować się na lekki nasenne, które zniosą część świadomości.

4. Czy istnieją przeciwwskazania związane ze znieczuleniem podpajęczynówkowym?

Znieczulenie podpajęczynówkowe - przeciwwskazania:

• zaburzenia krzepnięcia krwi i przyjmowanie przez pacjenta leków przeciwkrzepliwych (z wyjątkiem aspiryny);
• ciężka stenoza zastawek serca;
• miejscowe lub uogólnione zakażenie (sepsa);
• podwyższone ciśnienie śródczaszkowe.

5. Jakie są kroki i procedury związane z przeprowadzeniem znieczulenia podpajęczynówkowego?

Znieczulenie podpajęczynówkowe polega na nakłuciu przestrzeni podpajęczynówkowej wypełnionej płynem mózgowo-rdzeniowym za pomocą specjalnej igły i podaniu do tej przestrzeni odpowiedniej ilości środka znieczulającego miejscowo.

Pacjent w trakcie nakłucia może być w pozycji siedzącej lub leżącej na boku. Podaje się znieczulenie w kręgosłup, w linii między wyrostkami kolczystymi 3-4 lub 4-5 kręgu lędźwiowego.

Znieczulenie podpajęczynówkowe - czy boli? Przed samą punkcją skórę w miejscu nakłucia dezynfekuje się i znieczula miejscowo, więc jest ono raczej niebolesne. Po dotarciu igłą do przestrzeni podpajęczynówkowej z płynem mózgowo-rdzeniowym podaje się odpowiednią ilość anestetyku, najczęściej bupiwakainy lub lidokainy.

Następnie pacjenta układa się na stole operacyjnym i czeka, aż znieczulenie zacznie działać. Poprzez ustawienie wysokości stołu można regulować zasięg znieczulenia, tak aby sięgało ono 4-6 kręgu piersiowego. Oznacza to, że znieczulony zostaje cały obszar ciała poniżej czwartego kręgu piersiowego.

Pacjent musi wyrazić zgodę na tego rodzaju znieczulenie; może sobie również zażyczyć tzw. sedacji - podania środków uspokajających i nasennych, by nie być świadomym w czasie zabiegu.

6. Jakie mogą być skutki uboczne lub powikłania po znieczuleniu podpajęczynówkowym?

Znieczulenie podpajęczynówkowe - skutki uboczne? Jak każdy rodzaj znieczulenia także i podpajęczynówkowe znieczulenie niesie ze sobą możliwość wystąpienia powikłań. Najpowszechniej występującym jest tak zwany zespół popunkcyjny.

Polega on na występowaniu po znieczuleniu silnego bólu głowy. Aby temu zapobiec, zaleca się profilaktycznie pacjentowi po znieczuleniu leżenie.

Znieczulenie podpajęczynówkowe - jak długo leżeć po zabiegu? Pacjent powinien leżeć płasko na wznak przez 24 godziny. Jeśli mimo to bóle się pojawią, na ogół ustępują one samoistnie.

Innym spotykanym powikłaniem są zespoły podrażnienia korzeni nerwów rdzeniowych oraz zakażenia w miejscu wkłucia, aż do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych włącznie.

W rzadkich sytuacjach podczas znieczulenia może dochodzi u pacjenta do gwałtownego i groźnego spadku ciśnienia tętniczego i zwolnienia akcji serca, aż do zatrzymania oddychania i krążenia włącznie.

Przyczyną tego zjawiska jest zablokowanie włókien współczulnego układu nerwowego. W związku z tym pacjent poddany znieczuleniu podpajęczynówkowemu powinien być stale monitorowany, aby w razie wystąpienia takich powikłań zastosować odpowiednie leczenie.

Znieczulenie podpajęczynówkowe jest natomiast stosunkowo bezpieczne dla rodzącego się dziecka, ponieważ w przeciwieństwie do znieczulenia ogólnego środek znieczulający nie dostaje się do krążenia płodowego i nie oddziałuje bezpośrednio na dziecko.

7. Ile czasu trwa działanie znieczulenia podpajęczynówkowego i jak długo utrzymuje się efekt znieczulenia?

Czas trwania działania znieczulenia podpajęczynówkowego może różnić się w zależności od wielu czynników, takich jak rodzaj użytego środka znieczulającego, miejsce podania, wiek pacjenta oraz indywidualna reakcja organizmu.

Znieczulenie podpajęczynówkowe działa stosunkowo szybko i skuteczne, ale czas jego działania może być zróżnicowany. Przeciętnie znieczulenie to działa do dwóch godzin.

8. W jakich przypadkach zaleca się znieczulenie podpajęczynówkowe w ciąży i porodzie?

Znieczulenie podpajęczynówkowe działa szybko, ale z uwagi na to, że nie wymaga podania cewnika, jego działanie jest krótkotrwałe. Sprawdza się w ostatniej fazie porodu zakończonej urodzeniem dziecka, najczęściej podczas cesarskiego cięcia.

Znieczulenie to stosowane podczas cesarki jest stosunkowo bezpieczne dla malucha, ponieważ, jak wcześniej wspomnieliśmy, środek znieczulający nie przenika do krążenia płodowego i nie działa bezpośrednio na dziecko.

9. Jakie są różnice między znieczuleniem podpajęczynówkowym a znieczuleniem epiduralnym?

Oto kilka podstawowych różnic między znieczuleniem podpajęczynówkowym a znieczuleniem zewnątrzoponowym (epidularnym):

• znieczulenie podpajęczynówkowe zakładane jest jedynie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa - zewnątrzoponowe może być dodatkowo założone w odcinku szyjnym i piersiowym;
• znieczulenie podpajęczynówkowe zaczyna działać w ciągu kilku minut, zewnątrzoponowe po około 20 minutach;
• znieczulenie zewnątrzoponowe może być stosowane nie tylko w czasie zabiegu, ale również w okresie pooperacyjnym, podpajęczynówkowe tylko w czasie zabiegu;
• znieczulenie podpajęczynówkowe działa średnio przez 2 godziny, podczas gdy zewnątrzoponowe można dowolnie przedłużać, nawet do kilku dni w przypadku leczenia bólu pooperacyjnego;
• ból po znieczuleniu podpajęczynówkowym pojawia się nawet po 3 godzinach od zabiegu, jednak później pojawia się konieczność podawania dożylnych leków przeciwbólowych, podczas gdy podawanie leków przez cewnik zewnątrzooponowy umożliwia całkowite wyeliminowanie bólu pooperacyjnego;
• przy znieczuleniu podpajęczynówkowym mogą występować bóle głowy, związane z przebiciem opony twardej, aby podać preparat znieczulający do przestrzeni podpajęczynówkowej; w przypadku prawidłowego podania znieczulenia zewnątrzoponowego bóle głowy nie występują.