Zespół popunkcyjny
Zespół popunkcyjny jest powikłaniem punkcji lędźwiowej, która ma miejsce przy pobieraniu płynu mózgowo-rdzeniowego do badań, punkcji diagnostycznej, zneczuleniu do porodu, takim jak znieczulenie zewnątrzoponowe i podpajęczynówkowe, może pojawić się także w każdym innym przypadku wprowadzenia igły do przestrzeni podpajęczynówkowej. Zespół popunkcyjny objawia się charakterystycznym bólem głowy i mdłościami. Symptomy zwykle ustępują same po kilku dniach.
1. Przyczyny zespołu popunkcyjnego
Przyczyny zespołu popunkcyjnego nie są do końca jasne. Wiadomo na pewno, że wiąże się z wyciekiem płynu mózgowo-rdzeniowego, który występuje po nakłuciu lędźwiowym. Nie musi się to wiązać z pobieraniem płynu mózgowo-rdzeniowego, wystarczy, że pojawi się nakłucie. Ryzyko pojawienia się tego powikłania jest proporcjonalne do ilości utraconego płynu.
Najczęściej uznaje się, że to powikłanie jest skutkiem uszkodzenia opony twardej, co wywołuje wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego i obniżenie ciśnienia śródczaszkowego. Aby kompensować zbyt niskie ciśnienie, naczynia krwionośne wewnątrzczaszkowe rozszerzają się – i to właśnie powoduje ból głowy, mdłości i inne objawy. Według innej teorii, obniżenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego prowadzi do przemieszczania się struktur wewnątrzczaszkowych, co wywołuje ból w naciąganych tkankach.
Powikłania popunkcyjne tego typu mogą wystąpić w efekcie:
- diagnostycznej punkcji lędźwiowej,
- pobrania płynu mózgowo-rdzeniowego do badań,
- znieczulenia zewnątrzoponowego,
- znieczulenia podpajęczynówkowego.
2. Objawy zespołu popunkcyjnego
Zespół popunkcyjny to przede wszystkim tępy ból głowy, w okolicach czoła lub potylicy, zazwyczaj obustronny, chociaż towarzyszą mu także inne objawy. Najczęściej występują mdłości. Innymi objawami są:
- szum w uszach,
- światłowstręt,
- sztywność karku,
- niedosłuch.
Charakterystyczny jest fakt, że objawy pojawiają się w pozycji stojącej lub siedzącej i ustępują po położeniu się. Czas ustępowania bólu jest proporcjonalny do czasu spędzonego w pozycji pionowej, a więc im szybciej dana osoba się położy, tym krócej będzie miała objawy zespołu popunkcyjnego. Zespół popunkcyjny pojawia się po maksymalnie pięciu dniach od nakłucia lędźwiowego i może trwać około tygodnia.
3. Zapobieganie zespołowi popunkcyjnemu
Zapobieganie powikłaniom popunkcyjnym to przede wszystkim wykorzystywanie igieł do punkcji o jak najmniejszej średnicy. Zmniejsza to uszkodzenia tkanek i ilość wypływającego płynu mózgowo-rdzeniowego. Dodatkowo ryzyko wystąpienia powikłań minimalizuje zastosowanie igieł atraumatycznych. Są one bardziej tępe niż inne igły, co sprawia, że tkanki podczas wkłucia są rozsuwane, a nie rozrywane jak w przypadku tradycyjnych igieł. Do rany po igle wprowadza się także mandryn, czyli rodzaj przetyczki. Ma to na celu usunięcie ewentualnego włókienka, które powstało wskutek wkłucia i które może utrudniać gojenie się rany. Przedłużone gojenie się wkłucia może oznaczać wypłynięcie większej ilości płynu mózgowo-rdzeniowego, co zwiększa ryzyko pojawienia się zespołu popunkcyjnego. Ryzyko zespołu popunkcyjnego zmniejsza się także, wprowadzając igłę równolegle do osi kręgosłupa. Ten manewr stosuje się w przypadku igieł tradycyjnych.