Kleszcze, próżnociąg (vacuum)
Kleszcze i próżnociąg to przyrządy położnicze, które są używane przez lekarzy podczas porodów zabiegowych. Nie zawsze można wykonać cesarskie cięcie. Kiedy poród siłami natury jest na tyle zaawansowany, że główka dziecka znajduje się w dolnym odcinku kanału rodnego, maluszek musi się już urodzić drogą pochwową. Jeśli jednak matka dziecka nie ma siły przeć albo zdrowie maleństwa jest zagrożone, lekarz podejmuje decyzję o porodzie zabiegowym – z wykorzystaniem kleszczy położniczych lub z zastosowaniem próżnociągu.
1. Poród kleszczowy i z użyciem wyciągacza próżniowego
W pewnych sytuacjach należy doprowadzić do jak najszybszego zakończenia porodu, np. z powodu zwolnienia tętna płodu albo gdy matka jest niezdolna do aktywnego parcia z powodu wyczerpania. Dziecko ma wówczas problem z opuszczeniem łona mamy i należy mu w tym trochę dopomóc. Kleszcze położnicze i wyciągacz próżniowy to przyrządy medyczne, których używa się w 5% przypadków porodów naturalnych. Należy pamiętać, że nie są one narzędziami tortur. Ich użycie w czasie porodu pozwala często uratować dziecko i chroni zdrowie kobiety rodzącej.
Istnieje kilka sytuacji, w których poród trzeba zakończyć zabiegowo. Dzieje się tak, gdy drugi okres porodu się przedłuża, a matka jest bardzo zmęczona i nie ma siły efektywnie przeć. Czasem poród zabiegowy jest konieczny, gdy nadmierny wysiłek kobiety rodzącej mógłby doprowadzić do pogorszenia się jej zdrowia. W przypadku poważnych wad wzroku matki, chorób kardiologicznych oraz neurologicznych, które mogłyby się pogłębić w wyniku przeciążenia porodem jako rozwiązanie ciąży zazwyczaj wybiera się cięcie cesarskie.
Wskazania porodu zabiegowego ze strony dziecka to, m.in. ryzyko niedotlenienia płodu, podczas którego może wystąpić zamartwica okołoporodowa. Dzieje się tak w sytuacji, gdy czynność skurczowa macicy jest słaba i akcja porodowa nie postępuje. Ryzyko niedotlenienia dziecka występuje też wtedy, gdy dojdzie do przedwczesnego odklejenia się łożyska. Zastosowanie pomocy instrumentalnej przy porodzie może być konieczne także w przypadku niesprzyjającego położenia główki dziecka. Wybór metody porodu zabiegowego należy do lekarza odbierającego poród. Powinien zadecydować fakt większego doświadczenia w jednej z metod. Z naukowego punktu widzenia nie można rozstrzygnąć, który z tych dwóch sposobów pomocy jest lepszy.
2. Jak wyglądają kleszcze i próżnociąg?
Lekarz powinien poinformować rodzącą o zastosowaniu kleszczy lub próżnociągu nawet wtedy, gdy czasu na wydobycie dziecka jest bardzo mało. Personel medyczny ma obowiązek odpowiedzieć na wszelkie pytania i wątpliwości kobiety. Rodzaj zastosowanego instrumentu medycznego zależy od stopnia zaawansowania porodu i umiejscowienia dziecka w kanale rodnym. Kleszcze porodowe służą przede wszystkim do wydobycia dziecka, gdy jego główka znajduje się nisko w kanale rodnym. Jeśli zaś główka dziecka weszła już do kanału rodnego, ale jest jeszcze stosunkowo wysoko, lepsze jest wykorzystanie wyciągacza próżniowego.
Kleszcze porodowe wyglądają jak dwie metalowe łyżki, które lekarz delikatnie zaciska na główce dziecka. W trakcie skurczu ginekolog przesuwa ciałko noworodka w stronę ujścia pochwy. Zazwyczaj wystarczą dwa-trzy skurcze parte, by dziecko zostało wydobyte na zewnątrz. Cały zabieg przebiega więc stosunkowo szybko. Ma to duże znaczenie przy ryzyku niedotlenienia dziecka. Użycie kleszczy pozwala obrócić dziecko, gdy jest ono nieprawidłowo położone. W przypadku próżnociągu jest to niemożliwe.
Próżnociąg(łac. vacuum) to przyrząd położniczy, który składa się z pompki podłączonej do końcówki w kształcie miseczki, zwanej pelotą. Pelotę przykłada się do główki dziecka. Pod wpływem ciśnienia wytworzonego przez pompkę pelota ściśle przywiera do główki, a lekarz, pociągając za ssawkę, pomaga maleństwu wydostać się z dróg rodnych mamy. Rodząca powinna współpracować z lekarzem, ponieważ wydobycie dziecka jest łatwiejsze podczas skurczów partych.
3. Powikłania po porodzie zabiegowym
Po porodzie z użyciem kleszczy lub próżnociągu dziecko może doznać niewielkich obrażeń zewnętrznych, takich jak otarcia naskórka, zadrapania, siniaki, lekkie obrzmienia i zaczerwieniania na główce. Czasem pojawiają się krwawienia wewnątrzczaszkowe, które jednak zwykle mijają po kilkunastu dniach. By wykluczyć ryzyko powikłań należy wykonać USG przezciemiączkowe. Przy porodzie z wykorzystaniem kleszczy może dochodzić do uszkodzenia splotu ramiennego – dziecko wymaga wówczas rehabilitacji. Pomimo tych urazów, kleszcze i wyciągacz próżniowy są narzędziami niezbędnymi przy komplikacjach porodowych. Pozwalają ratować zdrowie, a nawet życie matki lub/i noworodka. Rodząca po porodzie zabiegowym powinna liczyć się z dłuższym dochodzeniem do formy z powodu większych urazów krocza i pochwy.