Znieczulenie nerwu sromowego
Znieczulenie nerwu sromowego jest jedną z form znieczulenia miejscowego wykorzystywaną jako metoda łagodzenia bólu porodowego. Polega ono na wstrzyknięciu środka znieczulającego w okolicę przebiegu nerwu sromowego. Blokada tego nerwu znosi dolegliwości bólowe pochodzące z okolic krocza, co może przynosić ulgę podczas rozciągania tych okolic w drugiej fazie porodu, czyli podczas przechodzenia dziecka przez kanał rodny, a także w trakcie nacinania i szycia krocza. W żaden sposób nie wpływa jednak na ból porodowy wynikający ze skurczów macicy podczas porodu, czyli w zasadzie główną przyczynę dolegliwości rodzącej. Nie może więc być ono traktowane jako równoważna metoda z innymi formami znieczulenia porodowego, w tym przede wszystkim ze znieczuleniem zewnątrzoponowym, jakkolwiek w pewien sposób może poprawić samopoczucie rodzącej, zmniejszyć jej napięcie i niepokój, a zwłaszcza strach przed zabiegiem nacięcia i szycia krocza.
1. Zakres unerwienia i sposób wykonania blokady nerwu sromowego
Nerw sromowy jest parzystym nerwem wywodzącym się z brzusznych gałęzi nerwów rdzeniowych. Jest to nerw mieszany, co oznacza, że zawiera on zarówno gałęzie ruchowe, czuciowe, jak i autonomiczne (współczulne i przywspółczulne). Zaopatruje on ruchowo mięśnie zwieracze cewki moczowej, odbytu, mięśnie dna miednicy, natomiast czuciowo unerwia wargi sromowe, łechtaczkę, pochwę, skórę krocza. Jego uszkodzenie w trakcie porodu, nacinania lub szycia krocza, a także w wyniku nieprawidłowo wykonanego znieczulenia może prowadzić do takich zaburzeń, jak nietrzymanie moczu i stolca oraz zaburzenia funkcji seksualnych. Z powodu tak znacznego udziału w unerwieniu okolic narządów płciowych zewnętrznych jego znieczulenie przyczynia się do uśmierzenia bólu związanego z ich rozciąganiem, nacinaniem, szyciem w trakcie porodu.
Znieczulenie nerwu sromowego można wykonać na dwa sposoby - z dostępu przez pochwę lub przez krocze. W przypadku dostępu przez pochwę lekarz badając palpacyjnie stara się wyczuć okolicę kolca kulszowego, w pobliżu którego przebiega nerw sromowy, wkłuwa igłę w tę okolicę i podaje środek znieczulający, blokujący przewodnictwo nerwowe. Podobnie znieczula on nerw sromowy po drugiej stronie. Dostęp przez krocze wykorzystywany jest wtedy, kiedy główka dziecka znajduje się już na tyle nisko w kanale rodnym, że uniemożliwia znieczulenie z dostępu przez pochwę. Podobnie lekarz wykonujący stara się wyczuć kolec kulszowy i wstrzykuje środek znieczulający po jednej i po drugiej stronie. Na zadziałanie tego znieczulenia trzeba chwilę poczekać, natomiast efekt wywołuje na okres około jednej godziny po czym ustępuje i czucie powraca.
2. Zalety i wady znieczulenia nerwu sromowego
Podstawową zaletą jest złagodzenie dolegliwości bólowych wynikających z rozciągania, rozrywania, nacinania czy szycia okolicy krocza. Poprawia przez to samopoczucie psychiczne rodzącej kobiety, a także przez sam fakt wykonywania znieczulenia, zmniejsza jej niepokój. Wadą natomiast jest to, że nie zawsze udaje się je wykonać w taki sposób, aby przynosiło ulgę, a ponadto nie znosi ono głównej przyczyny bólu porodowego jaką są skurcze macicy.
Znieczulenie przenika do krwi matki i przechodzi przez łożysko, może więc wpływać na dziecko. Noworodek może mieć większe trudności na początku podczas karmienia piersią.
Nerw sromowy odpowiedzialny jest za prawidłowe funkcjonowanie pęcherza i funkcje seksualne. Uszkodzenie lub zniszczenie go przez dłuższy nacisk jaki jest wywierany na nerw podczas porodu może być przyczyną ukrytych uszkodzeń poporodowych. Przez to może wystąpić nietrzymanie moczu lub stolca i inne problemy związane z kroczem.
Uszkodzenia poporodowe jawne są to uszkodzenia rozpoznawane przez ginekologa w trakcie szycia krocza po porodzie. Według różnych statystyk częstość występowania tych uszkodzeń wynosi od 2 do 14%. Uszkodzenia poporodowe ukryte są to takie uszkodzenia, które nie są stwierdzane bezpośrednio po szyciu krocza, a widoczne są w obrazie ultrasonograficznego badania przezodbytniczego. Tzw. niewydolność neurologiczna mięśni zwieraczy powstaje w wyniku przedłużonego parcia lub w wyniku przecięcia nerwów sromowych w trakcie nacinania krocza. Nerw ulega nieodwracalnemu uszkodzeniu, gdy jest narażony na działanie ciśnienia około 80 mmHg przez 8 godzin. Średnie ciśnienie podczas porodu wynosi przeciętnie około 100 mmHg, a w trakcie drugiego okresu porodu może przekraczać nawet 200 mmHg.
Przed zdecydowaniem się na ten rodzaj znieczulenia warto wziąć pod uwagę następujące kwestie:
- aby kobieta poczuła ulgę potrzebne są większe ilości środka znieczulającego,
- środki wykorzystywane do znieczulenia miejscowego dostaje się do krwi i przenikają do łożyska,
- dziecko może mieć problem z karmieniem piersią,
- istnieje ryzyko miejscowego działania toksycznego podawanego preparatu,
- pojawia się ryzyko wystąpienia skrzepów krwi i infekcji.