Nadwaga w ciąży – przyczyny, skutki i zalecenia żywieniowe
Nadwaga w ciąży wymaga uwagi tak ze strony przyszłej mamy, jak i lekarza prowadzącego ciążę. Obecność nadmiernej ilości kilogramów wpływa bowiem na wiele istotnych kwestii. Czy nadwaga w ciąży wpływa na rozwój płodu i przebieg ciąży? Jakie są jej skutki, ale i przyczyny? Na co zwracać szczególną uwagę?
1. Co to jest nadwaga w ciąży?
Nadwaga w ciąży rozpoznawana jest na podstawie wskaźnika masy ciała (BMI, body mass index), który jest obliczany na podstawie wagi i wzrostu kobiety. BMI ustala się, dzieląc wagę osoby w kilogramach przez kwadrat jej wzrostu w metrach (kg/m 2).
Prawidłowe BMI przed ciążą wynosi od 18,5 do 24,9. BMI mniejsze niż 18,5 wskazuje na niedowagę. BMI 25-29,9 BMI 30 i więcej wskazuje na nadwagę.
Jeśli nadmierna masa ciała była problemem jeszcze przed ciążą, interwencję dotyczącą redukcji masy ciała powinno się podjąć jeszcze w czasie planowania ciąży. Odchudzanie w ciąży nie jest wskazane. Po rozpoczęciu ciąży BMI nadal jest obliczane na podstawie wagi i wzrostu kobiety, jednak zwykle nie jest to stosowane do diagnozowania nadwagi w trakcie ciąży.
2. Nadwaga w ciąży – przyczyny
Nadwaga w ciąży jest problemem, nie tylko jeśli chodzi o samopoczucie czy wygląd przyszłej mamy. To dlatego tak ważne jest, by wiedzieć, ile można przytyć w ciąży, a i jak o siebie w niej dbać.
Ile można przytyć w ciąży?
Zalecane przyrosty masy ciała w ciąży zależą od przedciążowej masy ciała kobiety. I tak gdy:
- BMI było prawidłowe, można przytyć od 11,5 do 16 kg w czasie ciąży,
- BMI wskazywało na niedowagę – od 12,5 do 18 kg w czasie ciąży,
- BMI wskazywało na nadwagę – od 7 do 11,5 kg w czasie ciąży,
- BMI wskazywało na otyłość – od 5 do 9 kg w czasie ciąży.
3. Przyczyny nadwagi w ciąży
Najczęstszą przyczyną nadwagi w ciąży jest występowanie nadwagi przed ciążą lub zbyt duża ilość kalorii spożywana już po zapłodnieniu, co może mieć związek z przekonaniem, że w ciąży należy jeść za dwoje. To zdecydowanie nieprawda.
W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na wiele składników odżywczych, takich jak białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy minerały, jednak nie powinno się to przekładać na objętość czy kaloryczność posiłków. Należy jeść dla dwojga, a nie za dwoje, to jest komponować jadłospis tak, by dostarczyć organizmowi jak największą ilość substancji odżywczych, a nie kalorii.
Jeśli chodzi o kaloryczność posiłków w ciąży, to:
- w I trymestrze ciąży zapotrzebowanie na kalorie nie zwiększa się znacznie (o 150 kcal),
- w II i III trymestrze ciąży zapotrzebowanie na kalorie wzrasta o około 360 kcal – 450 kcal.
Niezależnie od tego, najważniejsze jest, by wprowadzić zdrowe nawyki żywieniowe, które zapobiegną dalszemu zwiększeniu masy ciała.
4. Skutki nadwagi w ciąży dla matki i dziecka
Nadwaga nie jest obojętna dla kondycji matki, ale i rozwoju ciąży. Jakie są potencjalne ryzyka nadwagi w ciąży dla matki i dziecka?
Powikłania, które obserwuje się w przypadku ciąży obciążonej nadwagą lub otyłością to:
- makrosomia płodu,
- wady wrodzone dzieci,
- poronienie,
- cukrzyca ciążowa,
- nadciśnienie indukowane ciążą,
- stan przedrzucawkowy,
- poród operacyjny,
- zaburzenia zakrzepowo-zatorowe,
- zespół bezdechu sennego.
Znaczna nadwaga i otyłość jest postrzegana jako czynnik ryzyka w ciąży zarówno w okresie koncepcyjnym (stąd tak często poruszana jest kwestia nadwaga a zajście w ciążę), w ciąży, ale i w czasie porodu i połogu.
Jeśli chodzi o ryzyko komplikacji związanych z nadwagą w ciąży, zależność jest prosta: im wyższa masa ciała, tym ryzyko jest większe.
5. Nadwaga w ciąży – zalecenia żywieniowe
Jakie są zalecenia dotyczące zdrowego przyrostu wagi w ciąży dla kobiet z nadwagą? Aby nie przytyć za dużo, należy mieć na uwadze kilka zaleceń i zasad. O czym pamiętać, czego unikać?
Spożywaj w regularnych 3-4 godzinnych odstępach czasu 6 posiłków dziennie (3 główne i 3 przekąski), aby we krwi nie było wahań glukozy i organizm nie magazynował energii na potem w postaci tkanki tłuszczowej.
Śniadanie jest najważniejszym posiłkiem w ciągu dnia. Zjedz je w ciągu 30 minut od wstania z łóżka, a kolację jedz na 2 godziny przed snem.
Wybieraj produkty spożywcze o niskim indeksie glikemiczny (IG):
- pełnoziarniste produkty zbożowe (naturalne płatki, kasze, ryż; makarony oraz pieczywo pszenne zastąp pieczywem pełnoziarnistym - żytnim, orkiszowym lub graham),
- białko pod postacią naturalnych produktów mlecznych, chudych rodzajów mięs i przetworów, różnych rodzajów ryb, jaj i warzyw strączkowych,
- tłuszcze obecne w olejach roślinnych. Unikaj dodatku soli i cukru do posiłków oraz produktów zawierających kwasy tłuszczowe typu trans (utwardzone tłuszcze roślinne).
Jeśli masz ochotę na coś słodkiego, zjedz 2 kostki gorzkiej czekolady z dodatkami, na przykład chili, skórką pomarańczową, gdyż dostarcza mnóstwo polifenoli. Pomiędzy posiłkami zagryzaj suszone morele (3-4 sztuki), garść słonecznika. Są nie tylko smaczne, ale zawierają mnóstwo cennych witamin i soli mineralnych niezbędnych do prawidłowego odżywiania płodu.
Jadłospis powinien być zróżnicowany i dobrze zbilansowany. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca dietę, której wartość energetyczna nie przekracza 2000 kcal. O pomoc w jej skomponowaniu warto poprosić o pomoc dietetyka (konsultacje dietetyczne obejmują plan posiłków, prowadzenie dzienniczka, monitorowanie masy ciała).
Aktywność fizyczna, dieta i kontrola wagi podczas ciąży dla kobiet z nadwagą
W ciąży trzeba pamiętać o aktywności fizycznej. Ćwiczenia odpowiednie dla kobiet z nadwagą w ciąży powinny być bezpieczne i niezbyt forsujące. Dobrze jest chodzić na długie spacery, pływać czy praktykować jogę prenatalną. Nie zaleca się dyscyplin kontaktowych czy ekstremalnych (np. narciarstwo).
Kobiecie z nadmierną masą ciała w czasie ciąży zaleca się wykonanie dodatkowych kontrolnych badań laboratoryjnych dotyczących gospodarki węglowodanowej, pracy tarczycy, profilu lipidowego oraz ocenę wydolności układu krążenia (pomiary ciśnienia tętniczego, EKG).
Badania i monitorowanie zdrowia matki i dziecka w przypadku nadwagi w ciąży jest ważne, ponieważ pozwala trzymać rękę na pulsie i zapobiegać groźnym komplikacjom, tak jeśli chodzi o przebieg ciąży, jak i poród.
