Poronienie – jak wygląda i jakie są jego przyczyny?

Poronienie to proces, którego istotą jest zakończenie ciąży przed 22 tygodniem. Może to być skutek działania różnych czynników, tak genetycznych, jak i środowiskowych. Jakie są objawy poronienia? Czy można mu zapobiec? Na czym polega postępowanie?

1. Co to jest poronienie?

Poronienie to zakończenie ciąży przed 22 tygodniem (od 23 tygodnia mówi się o porodzie przedwczesnym). Jego istotą jest wydalenie z macicy obumarłego zarodka.

Utraty dziecka na wczesnych etapach ciąży doświadcza wiele kobiet, dla większości z nich jest to trudne doświadczenie emocjonalne. Specjaliści szacują, że poronieniu ulega ok. 15 proc. rozpoznanych ciąż, jednak wiele traconych jest jeszcze zanim kobieta zorientuje się, że doszło do zapłodnienia.

2. Rodzaje poronienia

Poronienie może mieć charakter sporadyczny (poronienie samoistne, to jest takie, które pojawiło się po raz pierwszy w pierwszej lub kolejnej ciąży) czy nawykowy. O poronieniu nawracającym mówi się, gdy dotyczy kolejno trzech następujących po sobie ciąż.

Zobacz film: "Poronienie - zmiana przepisów ma ułatwić kobietom przejście przez to traumatyczne doświadczenie"

Wyróżnia się także poronienie w toku (nie można go powstrzymać) oraz poronienie zatrzymane i poronienie zagrażające. To stan, w którym istnieje duże ryzyko utraty ciąży, ale jest jeszcze szansa na jej uratowanie.

Jakie objawy mogą wskazywać na ryzyko poronienia i skłonić do natychmiastowej wizyty u lekarza?

To krwawienie z dróg rodnych, które na początku przypomina plamienie, niewielkie skurcze macicy lub ból odczuwany w dolnej części brzucha. Dlaczego to ważne?

Możliwe są dwa scenariusze. Zapewnienie spokoju, leżenie w łóżku i stosowanie leków (głównie środków przeciwbólowych) sprawia, że objawy ustępują i sytuacja się stabilizuje. Ciąża zostaje utrzymana. Gdy ból i krwawienie się nasilają, utracie dziecka raczej nie da się zapobiec.

Poronienie zatrzymane to z kolei sytuacja, o której mówi się, gdy po stwierdzeniu śmierci płodu ten pozostaje w macicy. Jeżeli organizm kobiety nie radzi sobie z usunięciem go, podaje się środki wywołujące skurcze macicy. Następnie należy oczyścić jej jamę z pozostałych martwych tkanek.

3. Objawy poronienia

Jakie są objawy poronienia? To duże krwawienie z dróg rodnych i silny ból w dolnej części brzucha, czasem promieniującym do okolicy krzyża (przypomina ból miesiączkowy lub parcie).

Dolegliwości świadczą o tym, że zarodek lub płód są martwe, rozpoczął się proces ich usuwania z jamy macicy w postaci zakrzepów i resztek tkankowych. Przebieg poronienia cechuje to, że utrata krwi szybko się zmniejsza i po kilku dniach ustaje.

Ile trwa poronienie?

Zwykle organizm w ciągu dwóch tygodni od rozpoczęcia krwawienia sam wydala płód (czasami dzieje się tak dopiero po kilku tygodniach).

W przypadku poronienia zwykle trzeba przeprowadzić łyżeczkowanie jamy macicy. Zabieg polega na oczyszczeniu macicy z pozostałych tkanek obumarłego jaja płodowego. Jest przeprowadzany w znieczuleniu ogólnym. Chroni to kobietę przed poważnymi powikłaniami, takimi jak krwawienia czy zakażenia.

4. Poronienie samoistne – przyczyny

Jakie są główne przyczyny poronienia? Utrata wczesnej ciąży może być spowodowana przez wiele czynników. Najczęściej odpowiadają za nie:

• genetyczne przyczyny poronienia,
• czynniki immunologiczne powodujące poronienie,
• czynniki hormonalne powodujące poronienie,
• infekcje i choroby matki przyczyniające się do poronienia,
• czynniki anatomiczne powodujące poronienie,
• wiek i styl życia.

4.1. Genetyczne przyczyny poronienia

Genetyczne przyczyny poronienia, których istotą jest nieprawidłowa budowa lub liczba chromosomów, to najczęstsze przyczyny poronienia w 1 trymestrze.

U poronionych płodów (lub zarodków) rozpoznawana jest trisomia (obecność dodatkowego chromosomu, czyli ogółem jest ich 47, jak np. w zespole Downa, w którym są 3 chromosomy, 21 par). Warto przypomnieć, że człowiek posiada ich 46 (23 pary), z czego połowa pochodzi od matki, a połowa od ojca.

Wady genetyczne mogą się pojawić w trakcie zapłodnienia lub wkrótce po nim, pod wpływem szkodliwych czynników, a i być dziedziczone od jednego z rodziców (wówczas poronienia mają raczej charakter nawracający).

4.2. Czynniki immunologiczne powodujące poronienie

Nawracające poronienia są związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu odpornościowego.

Chorobą mającą związek z poronieniami nawykowymi jest zespół antyfosfolipidowy. W jego przebiegu organizm kobiety wytwarza atakujące go nieprawidłowe przeciwciała (tzw. przeciwciała antykardiolipinowe i antykoagulant tocznia). To nie tylko prowadzi do tworzenia się zakrzepów w naczyniach krwionośnych oraz obniżenia stężenia płytek krwi (trombocytów), ale i odpowiada za trudności w donoszeniu ciąży.

Innym problemem jest odmienność immunologiczna organizmu kobiety oraz zamieszkującego w jej ciele dziecka. Prawidłowo podczas ciąży układ odpornościowy matki unieszkodliwia przeciwciała mogące niszczyć komórki płodu. Zdarzają się jednak sytuacje, w których ten mechanizm jest uszkodzony. Wówczas komórki odpornościowe matki atakują embrion (uważają go za „obcą” tkankę), co doprowadza do poronienia. [lek. Kalina Wysocka-Dubielecka]

4.3. Czynniki hormonalne powodujące poronienie

Za poronienie odpowiadać mogą także hormony płciowe, głównie progesteron (ale i nieprawidłowa reakcja macicy na jego działanie), który odpowiada za przygotowanie macicy do zagnieżdżania się embrionu oraz za jego prawidłowe dojrzewanie.

Jeżeli ciałko żółte w ciąży produkuje za mało hormonu, implantacja zarodka w ścianie macicy jest zaburzona lub niemożliwa, a nawet gdy do tego dojdzie, nie są zapewnione odpowiednie warunki do jego rozwoju, co prowadzi do jego obumarcia.

4.4. Infekcje i choroby matki

Do poronienia mogą doprowadzić także infekcje, w przebiegu których:

• wywołujące ją drobnoustroje uszkadzają płód, co skutkuje jego obumarciem i wydaleniem z macicy; to różyczka, opryszczka, cytomegalia, świnka i toksoplazmoza,
• wysoka gorączka wywołuje skurcze macicy, co prowadzi do oddzielenia się jaja płodowego oraz jego obumarcia i tak zwanego poronienia gorączkowego.

Za poronienie mogą również odpowiadać choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, choroby tarczycy, nerek, wątroby, wady serca, niedokrwistość.

4.5. Czynniki anatomiczne powodujące poronienie

Jeśli chodzi o czynniki anatomiczne powodujące poronienie, to przede wszystkim wrodzone wady budowy macicy, ale i zmiany w obrębie narządu, które uniemożliwiają donoszenie ciąży (skutek uszkodzenia podczas operacji, porodu czy konsekwencja stanów zapalnych).

Inną przyczyną mogą być guzy jajników czy mięśniaki macicy, a także zrosty, czyli nieprawidłowe połączenia tkanki łącznej powstające w wyniku gojenia po zabiegach w obrębie macicy (łyżeczkowanie, cięcie cesarskie), które uniemożliwiają rozwój embrionu.

4.6. Wiek i styl życia

Trzeba także wiedzieć, że ryzyko poronienia wzrasta wraz z wiekiem kobiety (znacząco powyżej 35 roku życia). Z tego powodu po 40 roku życia udaje się donosić tylko połowę ciąż. Przyczyną jest najprawdopodobniej gorsza jakość komórek jajowych (wraz z wiekiem pojawiają się w nich coraz liczniejsze mutacje genetyczne).

Nie bez znaczenia jest także styl życia. Do poronienia może prowadzić długotrwałe napięcie nerwowe lub wstrząs psychiczny, także toksyny pochodzące z alkoholu, papierosów i innych używek oraz produktów spożywczych, które prowadzą do zatrucia pokarmowego.

5. Profilaktyka poronienia

Czego unikać w ciąży, aby nie poronić, a o czym pamiętać? Przede wszystkim dobrze przygotować organizm do ciąży, to jest wykonać podstawowe badania i konieczne szczepienia (np. przeciwko różyczce).

W przypadku powtarzających się poronień powinno się ustalić ich przyczynę za pomocą specjalistycznych badań (np. badanie poronionego embrionu), konsultując się z lekarzami w poradni genetycznej.

Po zapłodnieniu zaś trzeba dbać o siebie w sposób szczególny, to jest nie forsować organizmu, dobrze jeść, odpoczywać i nie przemęczać się, a i unikać stresujących sytuacji.