Badania kariotypu
Badania kariotypu to badania wykonywane m.in. w celu ustalenia przyczyny poronienia. Nieprawidłowości w budowie chromosomów przynajmniej jednego z rodziców, mogą doprowadzić do pojawienia się mutacji w kariotypie płodu, co powoduje zaburzenie jego rozwoju, a także przyczyniają się do wystąpienia poronienia. Badanie kariotypu wykonuje się, gdy występują poronienia nawykowe lub ciąża kończy się porodem martwym. Badanie kariotypu powinno zostać wykonane zarówno u kobiety, jak i mężczyzny.
1. Co to jest kariotyp i po co jest wykonywane badanie kariotypu?
Kariotyp to zestaw chromosomów w każdej komórce somatycznej organizmu. Jest on charakterystyczny dla danego gatunku czy płci. W kompletnym zestawie chromosomów wyróżniamy autosomy i chromosomy płci. Autosomy są to chromosomy, które występują zarówno u kobiety, jak i mężczyzny – 22 pary u zdrowego człowieka. Chromosomy płci natomiast to chromosom X i chromosom Y. Kobieta posiada 2 chromosomy X, natomiast mężczyzna po jednym z obu chromosomów X i Y. Zmiany w kariotypie człowieka to tzw. anomalie chromosomów. Mogą to być mutacje w chromosomach, np. delecje, inwersje czy translokacje, lub zmiany w ilości chromosomów, np. trisomia.
Aberracje chromosomalne mogą dotyczyć zarówno autosomalnych chromosomów, jak i allosomów. Te zaburzenia w kariotypie prowadzą do pojawienia się wad genetycznych, chorób genetycznych, mogą przyczyniać się do poronienia. Zdarza się, że w wyniku istnienia nieprawidłowości w budowie chromosomów występuje bądź trudność w zajście w ciążę, lub trudność z utrzymaniem ciąży, tzn. występują poronienia nawykowe. Badanie kariotypu, zarówno u kobiet, jak i mężczyzn, powinno zostać przeprowadzone, gdy doszło do poronienia samoistnego, szczególnie, gdy poronienie wystąpiło nie pierwszy raz.
2. Zaburzenia kariotypu a poronienie
Badanie cytogenetyczne wykonywane jest w przypadku, gdy dochodzi do poronienia. W przypadku, gdy oprócz poronienia wystąpiła ciąża zakończona porodem martwym, prawdopodobieństwo istnienia nieprawidłowości w budowie chromosomów u któregoś z rodzica jest bardzo wysoka. Sięga nawet 16%. Gdy u kobiety pojawiają się poronienia nawykowe, tj. trzy lub więcej z rzędu poronienia samoistne, przede wszystkim w I trymestrze ciąży, to najprawdopodobniej wynikają one z aberracji chromosomowych. Zdarza się to w ok. 2-4% przypadków.
Najczęstsze nieprawidłowości w chromosomach powodujące poronienia to zrównoważona translokacja lub translokacja Robertsona. Translokacja to mutacja genetyczna, której istotą jest przemieszczenie fragmentu chromosomu w inne miejsce w obrębie tego samego lub innego chromosomu. Translokacja zrównoważona jest to rodzaj translokacji, w której nie zmienia się ilość materiału genetycznego, lecz jego umiejscowienie w genomie. Jeżeli taka mutacja występuje u rodzica, dochodzi do wystąpienia u dziecka translokacji niezrównoważonej (zmiana w ilości materiału genetycznego), co może doprowadzić do śmierci płodu i poronienia. Translokacja Robertsona, polega na połączeniu ramion długich chromosomów. W badaniu kariotypu wykrywany jest brak jednego chromosomu.
Często przyczyną niepowodzenia utrzymania ciąży jest także mozaicyzm, głównie występujący u kobiet. Mozaicyzm to występowanie dwóch różnych linii komórkowych u człowieka, np. 45,X/46,XX. Brak jednego chromosomu X to zespół Turnera. U 50% kobiet z tą chorobą genetyczną dochodzi do poronienia. Do innych zaburzeń chromosomalnych mogących wpływać na wystąpienie poronień to inwersje czy delecje chromosomów.