Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Marcin Jeśka

Rozwój emocjonalny malucha

Avatar placeholder
25.07.2017 22:34
Rozwój emocjonalny malucha
Rozwój emocjonalny malucha

Rozwój emocjonalny dziecka w wieku poniemowlęcym wiąże się z jego wchodzeniem w coraz szersze interakcje z ludźmi. Maluch pragnie poznawać innych. Mama i tata są mu znani, bliscy. Dziecko w tym wieku zaczyna coraz bardziej interesować się kontaktami z rówieśnikami czy z innymi dorosłymi.

Wchodząc w interakcje społeczne, maluch rozwija swoją osobowość i ma szansę uczyć się różnorakich reakcji emocjonalnych, poznawać nowe uczucia, takie jak zazdrość, gniew, duma itp. We wczesnym dzieciństwie dziecko lubi przebywać z dorosłymi, szczególnie z osobami znanymi, które wzbudzają w nim pozytywne przeżycia.

1. Psychologia pragnień

Rozwój uczuciowy dziecka
Rozwój uczuciowy dziecka

Najważniejszą potrzebą emocjonalną dziecka jest bezwarunkowa miłość rodziców.

zobacz galerię

Maluch chętnie uczestniczy w codziennych zajęciach i próbuje naśladować niektóre czynności dorosłych. Nie jest to jednak wyłącznie naśladowanie zachowań. Z badań psychologów wynika, że dzieci powyżej trzynastego miesiąca życia przejawiają wyższy poziom zabawy symbolicznej, jeśli w wieku pięciu miesięcy zachęcano je do zabawy, a nie ograniczano się wyłącznie do kontaktu przez demonstrację. Dane wskazują na istotną rolę zachowań matki w rozwoju emocji dziecka.

Zobacz film: "Poznaj fakty o rozwoju dwulatka"

Porozumiewając się z dorosłymi, dziecko wprost wyraża swoje pragnienia i potrzeby. Rozumie również pragnienia innych osób w różnych sytuacjach społecznych. Pierwszą fazą w rozwoju emocjonalnym i społecznym dziecka jest, tzw. psychologia pragnień (ang. desire psychology).

Dzieci często mówią o pragnieniach swoich i innych osób, o tym, czego chcą, co lubią. Odnosząc się do pragnień, wyjaśniają działania i emocje. Faza ta jest charakterystyczna dla malców w trzecim roku życia. Skłonność malucha do mówienia o własnych emocjach i refleksja nad nimi, a wreszcie rozumienie emocji innych osób sprzyjają nawiązywaniu kontaktów społecznych i umożliwiają mu dzielenie się własnym doświadczeniem.

2. Uczucia i emocje dzieci

Uczucia dzieci w wieku poniemowlęcym są żywe, zmienne i szybko mogą przechodzić w przeciwstawne. Reakcje maluchów są gwałtowne, nadal silnie związane z zaspokajaniem potrzeb biologicznych oraz zaciekawieniem. Rozwój emocjonalny dziecka we wczesnych okresach życia zależy od dojrzewania układu nerwowego, który podlega wtedy licznym zmianom. Procesy pobudzenia nadal dominują u malca nad procesami hamowania. Zjawisko to zależy od różnic indywidualnych oraz wrodzonych cech temperamentu.

Między drugim a trzecim rokiem życia pojawiają się u dziecka złożone uczucia, takie jak: zazdrość, duma, wstyd, poczucie winy, poczucie porażki, zakłopotanie. Wiąże się to z rozwojem poczucia własnego „Ja” oraz rozumienia sytuacji społecznych. Zauważyć można wzajemność oddziaływań między rozwojem poznawczym a rozwojem emocjonalnym dziecka.

Nowe emocje wymagają dojrzałości poznawczej i prowadzą do lepszego rozumienia siebie i innych osób. Dzieci stają się coraz bardziej świadome znaczenia porażki i mogą cierpieć w wyniku niekorzystnych dla siebie porównań z innymi. Nie należy więc porównywać malucha z innymi dziećmi, lecz doceniać za nawet małe postępy czy sukcesy.

Uczucia/EmocjeZachowanie dziecka
StrachDziecko zna już różne źródła strachu, potrafi różnicować jego natężenie. Może reagować obawą, silnym niepokojem, a nawet psychicznym lękiem. Umie przewidywać sytuacje zagrożenia. Strach wiąże się często z sytuacją życiową dziecka, np. strach przed opuszczeniem fizycznym (wyjazd mamy za granicę itp.) lub psychicznym (brak uczuć, oschłość rodziców w kontaktach z maluchem).
GniewNajczęściej dziecko reaguje odruchem agresywnym, zachowuje się impulsywnie. Czasem boczy się, dąsa – bierny opór wobec różnych wymagań. Czasem maluch przyjmuje postawę demonstracyjno-prowokującą, wyraźnie pokazuje swój protest wobec postępowania innych. Innym razem dziecko przekomarza się, jakby sprawdza, na ile może sobie pozwolić wobec dorosłych. Rzadko kiedy reaguje fizyczną agresją.
PrzywiązanieSkłonność do przytulania się, całowania. Chętne przebywanie z konkretnymi osobami, naśladowanie ich zachowań i czynności.
RadośćZadowolenie z realizacji potrzeb czy pragnień dziecka, uśmiech na widok mamy czy taty, entuzjazm w kontaktach z innymi w towarzystwie osób bliskich. Radość z przebywania z najbliższymi, poczucie bezpieczeństwa.
CiekawośćZadawanie pytań rodzicom o nieznane z otoczenia rzeczy czy osoby, zachowania zaczepne wobec innych dzieci, naśladowanie innych, tzw. „wszędobylstwo”, tzn. dziecko jest bardzo ruchliwe, wszędzie go pełno.

Młodsze dzieci przedszkolne potrafią właściwie ocenić przyczyny podstawowych reakcji emocjonalnych. Skłonne są jednak zwracać uwagę raczej na czynniki zewnętrzne wywołujące emocje niż na wewnętrzne. Z wiekiem zasada ta ulega odwróceniu. Potrafią przewidywać w zabawie, co może zrobić rówieśnik przejawiający określone emocje. Nabywają umiejętności zaradczych, które pozwalają im manipulować zachowaniem i uczuciami innych osób przez wyrażanie emocji, np. przytulanie się.

Dzięki temu dobrze radzą sobie w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami. Wskazówki rodziców co do zachowywania się służą kontroli emocji dziecka, co zapewnia maluchowi kształtowanie pozytywnych relacji z innymi, np. z rówieśnikami w przedszkolu (pomaganie, empatia, pierwsze przedszkolne przyjaźnie).

W okresie poniemowlęcym dziecko zaczyna być inicjatorem kontaktów społecznych. Jego możliwości komunikacyjne sprzyjają poszerzaniu i wzbogacaniu tych kontaktów. Obcowanie dziecka z rówieśnikami przyczynia się do rozszerzenia repertuaru jego społecznych zachowań.

Pierwsze kontakty z rówieśnikami ograniczają się do spojrzeń lub „zachowań zaczepnych”, będących oznaką zainteresowania, zaś zabawy ze społecznego punktu widzenia to zabawy samotne lub równoległe. Zabawy równoległe to takie, w których dzieci bawią się w to samo, ale oddzielnie, np. razem robią „babki” z piasku, ale nie razem, tylko każde z osobna.

3. Rozwój obrazu własnej osoby

W okresie poniemowlęcym następuje rozwój odrębności psychicznej i poczucia własnego „Ja”. Zdaniem wielu badaczy, poczucie to wiąże się ze zrozumieniem pojęcia stałości przedmiotu oraz rosnącą samodzielnością dziecka, która staje się podstawą poczucia sprawstwa, a więc świadomości, iż jest się autorem zdarzeń i zmian.

Pierwsze przejawy poczucia „Ja” to rozpoznawanie siebie w lustrze. Psychologowie badający rodzącą się świadomość dzieci podkreślają, że najważniejszym dla nich lustrem są inni ludzie i ich opinie, tzw. „lustro społeczne”. Kształtowaniu się poczucia odrębności zarówno fizycznej, jak i psychicznej sprzyja rozwój umiejętności i komunikowania się umożliwiający rozmowę o przyczynach zdarzeń, o uczuciach i potrzebach oraz częste słyszenie własnego imienia.

Tworzące się poczucie „Ja” wyraża się w używaniu słowa „ja”, w tzw. pędzie posiadania – dziecko chętnie przywłaszcza sobie przedmioty oraz zaciekle broni własnych rzeczy przed rówieśnikami – a także w dziecięcym negatywizmie, czyli przeciwstawianiu się prośbom i poleceniom osób dorosłych, co może przybierać formę oporu fizycznego lub stanowczej i konsekwentnej werbalnej odmowy. W późniejszym rozwoju emocjonalnym dziecka poczucie „Ja” staje się podstawą do budowania wiedzy o sobie, stanowiącej bazę osobowości.

Następny artykuł: Bajki na dobranoc
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze