Rozwój intelektualny malucha
Ciekawość poznawcza malucha jest bardzo duża. Dziecko chce odkrywać świat, poznaje prawa fizyki, wylewając napój na podłogę albo zrzucając cukiernicę ze stołu. Strasznie dużo przy tych „naukowych odkryciach” frajdy i radości. Niestety rodzicom nie jest zazwyczaj do śmiechu, kiedy maluch niszczy meble, pisze po ścianach i zrywa firanki z karnisza. Okres poniemowlęcy to czas eksperymentowania, testowania rzeczywistości. Dziecko jest żądne wiedzy, ciągle coś je interesuje. Rozwój intelektualny malucha opiera się głównie na aktywności ruchowej, manipulowaniu przedmiotami, poznawaniu ich za pomocą zmysłów (węchu, smaku, wzroku, słuchu i dotyku).
1. Rozwój czynności poznawczych
Wydaje się, że małe dziecko jest głupiutkie i nic nie wie o świecie. Nic bardziej mylnego! Dwulatek to niedoceniony naukowiec, który czerpie wiele radości z odkrywania kolejnych zagadek świata. Dzięki możliwości testowania rzeczywistości maluch nabiera dodatkowo pewności siebie i wiary we własne kompetencje, co ma niebagatelne znaczenie w kształtowaniu się jego samooceny. Dziecko w wieku 2-3 lat uczy się głównie poprzez powtarzanie tej samej reakcji. Powtarzanie danego schematu działania umożliwia mu nabranie wprawy. Na pewno niejedna mama dwulatka znudziła się budowaniem kilkadziesiąt razy na dzień identycznej wieży z klocków ze swoim malcem, ale maluch po raz enty będzie czerpać radość z ułożenia klocków, burzenia ich i tak od nowa. To, co dla nas wydaje się niedorzeczne, ma swój ukryty sens dla rozwoju umysłowego.
Czynność powtarzana za każdym razem wychodzi lepiej, dziecko doskonali umiejętność manipulowania przedmiotami, spostrzegania, ćwiczy pamięć a także skupienie uwagi na zadaniu. Ciekawość poznawcza malucha podsuwa mu czasem niebezpieczne pomysły, dlatego rodzice muszą być niezwykle czujni i pamiętać o zabezpieczeniu, np. kontaktów elektrycznych czy szafek, w których trzymają środki chemiczne oraz ostre narzędzia (noże, nożyczki). Małe dzieci są niezwykle kreatywne. Muszą się same przekonać, co się stanie, kiedy np. wrzuci się telefon komórkowy do sedesu, popisze flamastrem po lodówce albo lepiej po własnym ciele lub „zamieszka” w koszu na śmieci. To tylko niewielka próbka szerokiego repertuaru i inwencji twórczej maluchów. Zamiast się złościć na dziecko, lepiej cieszyć się z kreatywności naszej pociechy i tłumaczyć jej stanowczo, ale bez agresji, z czym wiąże się realizacja niektórych jej pomysłów.
Dwu-, trzylatek nie mógłby być „wydajnym odkrywcą i eksperymentatorem”, gdyby czegoś nie popsuł. No cóż! Dla dobra nauki pewne koszta muszą zostać poniesione. Maluch nigdy się nie dowie, co ma misiek w środku, jak nie rozpruje mu brzucha albo nie pozna tajników sprzętu telewizyjnego, jak nie pokręci pokrętłami czy nie naciśnie wszystkich przycisków naraz w pilocie.
Dziecko chętnie poznaje świat także za pomocą zmysłu wzroku i słuchu. Małe dzieci najchętniej „smakują” świat, niekiedy zjadając z dywanu nawet najdrobniejszy okruch, którego mama nie zdołała odkurzyć. Maluszki uwielbiają bawić się z rodzicami, a także słuchać jak opowiadają im bajeczki. Frajdę przynosi im naśladowanie odgłosów natury, np. zwierząt, pokazywanie części ciała lub zabawa w „kuku”. Wbrew nowinkom technologicznym maluszki preferują proste zabawki. Zamiast wyrafinowanego robota, wolą proste drewniane klocki, z których można budować, domki, wieże i miasta albo zwykłą plastelinę, z której da się ulepić wszystko.
2. Zdolności poznawcze malucha
Maluchy za wszelką cenę chcą poczuć się jak dorośli, dlatego chętnie ich naśladują. W drugim roku życia zaznacza się już typizacja płciowa. Mała dama chętnie pomaluje sobie usta szminką mamy, przy okazji zahaczając o ręce, stopy czy ramiona, a dwulatek na obraz taty dumnie założy za duży krawat pod szyją. W rozwoju umysłowym maluchów niezmiernie ważną rolę odgrywa obserwacja, naśladowanie i modelowanie. Pamiętaj zatem, że jako dorosły rodzic jesteś dla dziecka niedoścignionym wzorem, z którego bierze przykład. Ucz, kiedy mówi się „dziękuję”, „proszę”, „przepraszam”, przypominaj, że przed posiłkiem myje się rączki, a biorąc czyjąś rzecz, należy pytać o pozwolenie.
Małe dzieci intuicyjnie wiedzą, co dla nich dobre i co sprzyja ich rozwojowi. Dwulatki, zamiast gapić się w ekran telewizora, o wiele bardziej lubią oglądać kolorowe książeczki i rysować na kartonie. Książeczki dla dzieci rozwijają ich wyobraźnię i pamięć, sprzyjają koncentracji uwagi oraz wpływają na szybkość kojarzenia faktów. Poza tym czytanie bajeczek wpływa na rozwój słownika maluchów. Szacuje się, że w okresie poniemowlęcym dziecko jest w stanie dziennie przyswoić około 10 nowych słów. Są to głównie nazwy ludzi, pokarmów, ubrań, części ciała, pojazdów, zwierząt i zabawek. W 2. roku życia dziecko zwykle więcej rozumie niż jest w stanie samo powiedzieć. Używa słów w sposób nieprecyzyjny, dokonuje zniekształceń fonetycznych, nie potrafi jeszcze dobrze korzystać z zasad gramatycznych.
Wypowiedzi szkrabów mają często formę holofraz, czyli jednowyrazowych zdań - dzieci używają jednego słowa i wskaźnika pozawerbalnego (np. mimiki lub gestu) do wyrażenia szerszej myśli. W 3. roku życia słownik malucha zawiera około 1000 słów. Znaczenia wyrazów są jasno określone, dziecko mówi bez zniekształceń fonetycznych i buduje zdania zgodnie z regułami gramatycznymi. Potrafi złożyć logiczne zdania proste, składające się z 3-4 słów. Pod koniec 3. roku życia wzrasta liczba zdań wielokrotnie złożonych współrzędnie. Dziecko jest zdolne sprawnie komunikować się, wkraczając w nową rzeczywistość, jaką jest przedszkole.