Żelazo dla dzieci
Żelazo to składnik mineralny niezbędny do życia i wielu procesów biologicznych. Organizm dorosłego człowieka zawiera przeciętnie ok. czterech gramów żelaza. Ponad połowa znajduje się w hemoglobinie, zaś reszta jest zmagazynowana w nerkach, wątrobie, śledzionie, szpiku kostnym i innych narządach. Zapotrzebowanie na żelazo jest uzależnione od szybkości wzrostu tkanek oraz syntezy hemoglobiny. Największe występuje podczas dwóch pierwszych lat życia dziecka, kiedy organizm rozwija się najszybciej.
1. Rola żelaza w organizmie
Do właściwego funkcjonowania potrzebujemy odpowiedniej ilości mikroelementów. Jednym z nich jest żelazo, którego większość (czyli około 68 proc.) wchodzi w skład hemoglobiny. Jest to barwnik znajdujący się w krwinkach czerwonych i mioglobinie – białku zlokalizowanym w mięśniach. Hemoglobina umożliwia transport tlenu z płuc do wszystkich tkanek ciała. Jest niezbędna do prawidłowego przebiegu wszelkich procesów życiowych w organizmie. Z kolei mioglobina przenosi tlen w obrębie komórek mięśniowych.
Co więcej, żelazo bierze czynny udział w pracy układów enzymatycznych, wspomaga wytwarzanie wielu białek oraz mobilizuje do działania układ krwiotwórczy i wzmacnia cały organizm. Inne podstawowe funkcje żelaza to także zwiększanie odporności organizmu na choroby, zapobieganie zmęczeniu, ochrona przed anemią czy przywracanie prawidłowego kolorytu skórze.
Człowiek najlepiej przyswaja żelazo z czerwonego mięsa, wątroby, nerek, jajek, orzechów, daktyli i fig. Gorzej wchłania się minerał pochodzenia roślinnego, którego dostarczają nam warzywa, rośliny strączkowe, owoce i zboża. Warto zapamiętać, że kwas solny oraz witamina C zwiększają przyswajalność żelaza. Z drugiej strony, nabiał, żółtka jaj oraz garbniki znajdujące się w herbacie działają odwrotnie.
2. Niedobór żelaza w organizmie dziecka
Dzienne zapotrzebowanie dziecka do trzeciego roku życia to od 6 do 15 miligramów, zależnie od wieku. Nieprawidłowa dieta może doprowadzić do niedoboru żelaza, a to do zwiększenia ryzyka wystąpienia anemii. Nie oznacza to jednak, że nadmiar żelaza nie szkodzi organizmowi. Najlepiej więc podawać maluchowi odpowiednią, dopasowaną do wieku i potrzeb ilość tego pierwiastka.
Niedokrwistość to jedna z częstych chorób wieku dziecięcego. Pojawia się zwykle u dzieci między szóstym miesiącem a trzecim rokiem życia oraz w wieku szkolnym. Do niedokrwistości dochodzi w wyniku niedostatecznej podaży żelaza w okresie płodowym, za małej ilości produktów bogatych w żelazo w diecie lub na skutek zaburzeń wchłaniania. Schorzenie to również występuje w przypadku utraty krwi, inwazji pasożytów oraz w okresie dynamicznego wzrastania.
Pierwsze objawy anemii to zmęczenie, apatia i wstręt do jedzenia. Następnie można zaobserwować spadek wydolności fizycznej i szybkie męczenie się, ponieważ mięśnie stają się coraz słabsze. Często pojawiają się też inne symptomy, takie jak kołatanie serca czy niepokój. Skóra przybiera blady kolor, jest słabo napięta i szorstka. Paznokcie i włosy staja się kruche. Ponadto dziecko staje się senne, zmęczone, drażliwe i miewa bóle głowy. Zwiększa się jego podatność na infekcje, szczególnie układu oddechowego.
Leczenie polega na podawaniu doustnie preparatów żelaza. W sytuacjach skrajnych podaje się je domięśniowo lub dożylnie w formie zastrzyku. Ważna jest też odpowiednia dieta. Zaleca się spożywanie czerwonego mięsa, wątróbki, warzyw i owoców bogatych w witaminę C. W diecie należy ograniczyć produkty mączne, mleko i kasze. Istotna jest także systematyczna kontrola parametrów krwi i poziomu żelaza. Ponadto trzeba regularnie oceniać wzrost i rozwój dziecka.
3. Nadmiar żelaza w organizmie dziecka
Badania wskazują także, że nie tylko niedobór żelaza jest szkodliwy dla małego człowieka. Także jego nadmiar, często lekceważony, może stać się zagrożeniem. Podawanie odżywek wzbogaconych w żelazo dzieciom, które nie mają jego niedoborów, może bowiem powodować opóźnienie w rozwoju intelektualnym i ruchowym.
Niedobory żelaza u małych dzieci są wywołane szybkim wzrostem. Jeśli nie uzupełnia się braków, mogą prowadzić do anemii, która poważnie spowalnia rozwój maluchów. Mleko matki zaspokaja zapotrzebowanie na żelazo do około 4-6 miesiąca życia. Później dodatkowym źródłem tego pierwiastka mogą być odżywki dziecięce i pokarmy zbożowe wzbogacone w żelazo, jak również inne pokarmy, w tym mięso. Okazuje się, że zdrowe maluchy, które otrzymują odżywki o większej zawartości żelaza niż wskazuje na to dzienne zapotrzebowanie, miewają problemy pod względem rozwoju intelektualnego oraz koordynacji wzrokowo-ruchowej, szczególnie w porównaniu z dziećmi, które mają żelazo w normie.
Nadmiar żelaza u dziecka może być przyczyną zatruć, które objawiają się wymiotami i biegunką oraz powodują uszkodzenia jelit. Zbyt wysoki poziom tego minerału w organizmie często spowodowany jest długotrwałą kuracją lub leczeniem pozajelitowym, zawierającym zbyt duże dawki żelaza. Istnieje również rzadka choroba wywołana nadmiarem żelaza o nazwie hemochromatoza. Jest to schorzenie wrodzone, które można leczyć. Podawanie żelaza powinno zawsze odbywać się pod ścisłym nadzorem lekarza.