Przemoc psychiczna w małżeństwie – objawy, skutki i przeciwdziałanie
Przemoc psychiczna w małżeństwie może przybierać różne formy. Nie pozostawia sińców czy zadrapań, ale boli równie mocno. Ma także poważne konsekwencje. Jakie są jej przejawy? Jak rozpoznać ofiarę znęcania psychicznego? Na jaką pomoc mogą liczyć osoby doświadczające przemocy?
1. Na czym polega przemoc psychiczna w małżeństwie?
Przemoc psychiczna w małżeństwie to rodzaj nadużycia, w którym jedna osoba, w celu dominacji nad drugą, używa różnych środków: kontrolujących, manipulacyjnych i emocjonalnych.
Znęcanie psychiczne nad żoną czy mężem może być trudne do zauważenia, ponieważ nie zawsze przejawia się w sposób fizyczny. Jakie są najczęstsze formy znęcania psychicznego?
Przemoc psychiczna w małżeństwie to szeroki wachlarz zachowań, takich jak poniżanie, zastraszanie, upokarzanie, izolowanie partnera od rodziny i przyjaciół, kontrolowanie jego zachowań i finansów, krytykowanie, groźby, manipulacje, ignorowanie czy zakłamywanie faktów, rzucanie obelg i wyzwisk, urąganie godności osobistej. Można powiedzieć, że to wywieranie wpływu na zachowanie, myśli i stan fizyczny osoby bez jej zgody przy użyciu środków komunikacji interpersonalnej.
Przemoc psychiczna, podobnie jak fizyczna czy seksualna, jest traktowana jak przestępstwo. Warto podkreślić, że najczęściej przemocy domowej ulegają kobiety i dzieci.
2. Znęcanie psychiczne – przykłady
Życie w związku przemocowym jest wyczerpujące, ponieważ przypomina życie na huśtawce. Gdy toksyczny partner ma dobry nastrój, zwykle jest miło. Sytuacja jednak może się zmienić w każdej chwili. Wówczas pojawić się może:
- agresja słowna i krytyka, krzyk, niesłuszne oskarżenia, przedrzeźnianie, wyzwiska, obelgi, inwektywy, uszczypliwe aluzje, wulgaryzmy,
- pogarda, lekceważenie partnera, poniżanie go, przerywanie wypowiedzi,
- rozpowiadanie plotek na temat partnera, szykanowanie go, publiczne ośmieszanie,
- kontrolowanie wydatków, zabieranie pieniędzy, kluczy od domu albo samochodu,
- izolowanie od otoczenia, blokowanie rozmów telefonicznych, narzucanie swojej woli, utrudnianie kontaktów z rodziną i znajomymi, inwigilowanie, czytanie prywatnej korespondencji, nieuzasadniona zazdrość, zarzucanie zdrady,
- wykonywanie groźnych gestów, manifestowanie siły fizycznej, niszczenie rzeczy osobistych, rzucanie znajdującymi się pod ręką przedmiotami.
Osoba stosująca przemoc w małżeństwie jest nadpobudliwa, impulsywna, ma sztywne poglądy, szybko traci panowanie nad sobą. Często zaprzecza swojej agresji, wmawiając ofierze, że to jej wina, że to ona sprowokowała go do tak gwałtownej reakcji.
Typowe jest także to, że oprawca, na użytek publiczny, to jest przed sąsiadami, rodziną i znajomymi, odgrywa rolę osoby zrównoważonej, opiekuńczej, serdecznej i odpowiedzialnej.
3. Skutki przemocy psychicznej
Jakie skutki dla zdrowia psychicznego może mieć znęcanie się psychiczne? Jest ich wiele. Życie w ciągłym poczuciu braku bezpieczeństwa, lęku przed partnerem, ale i strachem o innych bliskich (np. dzieci), musi odcisnąć piętno.
To dlatego ofiary przemocy psychicznej mogą mieć wrażenie beznadziei, bezradności i zwątpienia, niskie poczucie wartości, lęki, depresję, koszmary nocne, zaburzenia apetytu, somatyczne objawy nasilonego lęku, takie jak kołatanie serca, drżenie rąk, zawroty głowy, nudności, problemy gastryczne.
4. Formy wsparcia dla ofiar znęcania psychicznego
Poważnym problemem jest to, że przemoc psychiczna w małżeństwie jest trudna do udowodnienia, gdyż nie widać bezpośrednio śladów molestowania psychicznego. Jednocześnie osoby dręczone psychicznie zwykle zaprzeczają problemowi, są zamknięte w sobie, nie chcą rozmawiać na ten temat.
Niemniej bardzo ważne jest, by ofiary przemocy psychicznej uzyskały pomoc.
Jakie są dostępne formy wsparcia dla ofiar znęcania psychicznego?
To zarówno porady, tak prawne, jak i psychologiczne, ale i wymierna pomoc w postaci interwencji, wszczęcia postępowania czy zaoferowanie dachu nad głową i pomocy finansowej, czy inne usługi.
Wsparcie dla ofiar przemocy w rodzinie oferują organizacje non-profit oraz instytucje rządowe i samorządowe, które prowadzą ośrodki pomocy ofiarom przemocy, ale linie telefoniczne oraz chaty internetowe (np. Niebieska Linia, czyli Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie funkcjonujące pod numerem telefonu 800 120 002).
Instytucje, których celem jest przeciwdziałanie przemocy w rodzinie, to przede wszystkim policja, prokuratura i pomoc społeczna. Istnieją także grupy wsparcia dla osób doświadczających przemocy psychicznej, gdzie mogą wymienić się doświadczeniami i znaleźć wsparcie emocjonalne.
