Inicjacja nikotynowa
Wiek inicjacji nikotynowej z roku na rok ulega obniżeniu. Po pierwszego papierosa sięgają już uczniowie klas szkół podstawowych, nawet w okolicach 10. roku życia. Szacuje się, że codziennie zaczyna palić około 500 dzieci. Wtajemniczenie nikotynowe staje się nierzadko udziałem maluchów, które zostają namówione do zapalenia przez swoich rówieśników. Mimo wielu kampanii antynikotynowych, nie widać realnego spadku fascynacji papierosami. Dla wielu dzieci nikotynizm świadczy o byciu „dorosłym”. Problem zdają się ignorować nauczyciele i rodzice, którzy nie kontrolują wydatków swoich dzieci, a statystyki mówią same za siebie. Dzieci na paczki papierosów wydają przeciętnie ponad 2 tysiące złotych.
1. Dlaczego dzieci zaczynają palić papierosy?
Palenie papierosów staje się względnie bezpieczną alternatywą dla inicjacji narkotykowej czy picia alkoholu. Brak widocznych negatywnych efektów działania nikotyny na organizm zachęca dzieci do sięgania po następne papierosy.
Kampanie antynikotynowe, nagłaśniające konsekwencje palenia, zdają się być mało skuteczne i nie przemawiają do wyobraźni dzieci. Dla nastolatków zagrożenie astmą, kataraktą, rakiem płuc czy nawet ryzyko spadku popędu seksualnego i wydolności organizmu wydaje się być odległe w czasie, jakby ich w ogóle nie dotyczyło. Młodzież ignoruje argumenty dorosłych, a jednocześnie nie przejawia zainteresowania, czym tak naprawdę jest nikotyna, tytoń albo rośliny Nicotiana tabacum.
Dlaczego młodzi sięgają po papierosy? Chcą poczuć się dorośli, chcą zaimponować rówieśnikom albo nie potrafią odmówić namawiani przez kolegów, by się zaciągnąć. Nie potrafią powiedzieć asertywnie „NIE”. Ulegają presji otoczenia i wykazują grupowy konformizm – „Skoro wszyscy palą, to i ja mogę”. Jeszcze inni czują się zachęcani przez dorosłych, np. rodziców, którzy sami palą i w ten sposób modelują zachowania młodych. Nie bez znaczenia jest też wpływ środków masowego przekazu, które prezentują reklamy firm tytoniowych i pobudzają zainteresowanie papierosami wśród młodych, między innymi hasłami typu: „Zapal, poczuj przypływ energii, poznaj smak przygody” itp.
Dla niektórych możliwość zapalenia papierosa oznacza uczestniczenie w swoistym rytuale wtajemniczenia, przełamania tabu. Dziecko czuje, że uczestniczy w czymś zakazanym, a jednocześnie pociągającym. Niektórzy zapalają pierwszego papierosa pchani ciekawością poznawczą, jak to jest, jak smakuje, co się wtedy czuje itp. Możliwość palenia papierosów to łatwy sposób na pokazanie buntu nastolatka i chęć podkreślenia własnej autonomii. Motywów do zapalenia jest bardzo wiele, ale rzesza młodych zapomina, że ten jeden papieros był o jednym papierosem za dużo, bo doprowadził do uzależniania, nałogu, ze szponów którego później w życiu dorosłym trudno się wyrwać.
2. Motywacja i okoliczności palenia papierosów
Palenie papierosów stanowi przejaw potrzeby eksperymentowania ze sobą i światem. Na jaki wiek przypada inicjacja nikotynowa? Dlaczego dzieci palą? W jakich okolicznościach? Gdzie? Jakie prezentują postawy wobec nikotynizmu? Wielu młodych mówi, że zapaliło z ciekawości, inni z fascynacji „zakazanym” albo chęci przypodobania się grupie. Niektórzy dla przyjemności lub z potrzeby ciągłej stymulacji. Część dlatego, że czuli przyzwolenie społeczne albo by się odprężyć, pozbyć stresów i poczuć, jak dorosły. Niestety mały odsetek dzieci ma świadomość toksyczności nikotyny. Palą zarówno chłopcy, jak i dziewczęta. Młodzież zaczyna palić średnio przed 13. rokiem życia. Gdzie najczęściej dochodzi do wtajemniczenia nikotynowego? Na podwórku, w czasie wakacji, na obozie, podczas zabawy dyskotekowej, a niekiedy w domu, a nawet w szkole.
Środowisko dorosłych coraz bardziej akceptuje fakt, że młodzi palą papierosy, co zachęca ich do sięgania po nie ponownie. Niektóre dzieci palą nawet na przerwach w szkole, co świadczy o braku kontroli zachowania młodych ze strony pedagogów. Najczęściej pali się w gronie znajomych i kolegów. Na początkupalenie papierosów ma charakter sporadyczny, potem może pojawić się uzależnienie od nikotyny i dziecko zaczyna palić częściej i więcej. Na upowszechnienie się nikotynizmu wśród dzieci ma wpływ pozytywna postawa rodziców wobec papierosów. Problem palenia papierosów coraz bardziej się upowszechnia, dlatego należy powziąć odpowiednie kroki, by walczyć z tym „cichym zabójcą”. Coraz wcześniej i coraz więcej młodych sięga po papierosy, ignorując konsekwencje dla zdrowia. Należy wprowadzać działania profilaktyczne i interwencyjne już na etapie szkoły podstawowej. Palenie tytoniu bowiem to nie tylko ryzyko raka płuc w perspektywie długofalowej, ale też konsekwencje dla intelektu dziecka, jak np. spadek koncentracji uwagi czy problemy z pamięcią.