Słuch u noworodka (niemowlaka) - jak się rozwija i kiedy dziecko zaczyna słyszeć?
Słuch u noworodków jest już stosunkowo dobrze rozwinięty, gdyż jego rozwój zaczął się już w życiu płodowym. Najmłodsze dzieci są bardzo wrażliwe na głośne dźwięki, a noworodki i niemowlęta reagują na hałas tzw. odruchem Moro. Aby słuch dziecka rozwijał się prawidłowo, konieczne jest stymulowanie go odpowiednimi dźwiękami – stonowaną muzyką, melodyjną kołysanką, głosami z radia. Od kiedy noworodek słyszy?
1. Słuch u noworodka - kiedy się kształtuje?
Rozwój słuchu u niemowlęcia przebiega w kilku etapach i zaczyna się już w życiu płodowym. Kiedy dziecko zaczyna słyszeć? W przeciwieństwie do wzroku dziecko przychodzi na świat, gdy jego umiejętności słyszenia są już znacznie rozwinięte. Kiedy dziecko w brzuchu zaczyna słyszeć? Kolejne etapy rozwoju słuchu można opisać następująco:
- okres płodowy - dziecko w łonie matki zaczyna słyszeć już od ok. 20. tygodnia ciąży; lepiej odbiera dźwięki o niskich częstotliwościach; jak wskazują naukowcy, dziecko w trzecim trymestrze ciąży potrafi już rozpoznać głos matki, a kołysanki, które śpiewała mu w tym okresie, uspokajają go, gdy już przyjdzie na świat;
- 0 - 4 miesiąc życia - niemowlę reaguje gwałtownie na głośne dźwięki odruchem Moro;
- 3 - 6 miesiąc życia - dziecko potrafi reagować na dźwięki, które są mu już znane i np. kierować głos w ich stronę; jest to okres głużenia, czyli nieświadomego wydawania dźwięków;
- 6 - 9 miesiąc życia - dziecko stara się naśladować dźwięki, które słyszy w swoim otoczeniu i wypowiada je w postaci tzw. gaworzenia;
- 9 - 18 miesiąc życia - dziecko odbiera kierowane do niego polecenia i samo wypowiada ok. 20. słów.
2. Dlaczego noworodek nie słyszy?
Noworodek może nie słyszeć w wyniku zaburzeń wrodzonych lub nabytych. Tego rodzaju ubytki słuchu, z uwagi na lokalizację uszkodzenia, mogą być przewodzeniowe, zmysłowo-nerwowe lub mieszane.
Nie zawsze można łatwo zidentyfikować przyczynę genetycznej utraty słuchu. Pojawiają się zarówno czynniki niegenetyczne, jak i genetyczne.
Do niegenetycznych przyczyn należą:
- zakażenia przekazywane dziecku w łonie matki (opryszczka, toksoplazmoza lub cytomegalia);
- powikłania podczas porodu (brak tlenu, konieczność transfuzji krwi);
- poród przedwczesny;
- niski wynik uzyskany przez noworodka w skali Apgar;
- cukrzyca matki;
- stosowanie leków ototoksycznych (uszkadzających słuch) przez matkę w ciąży;
- zakażenia, które mogą uszkodzić mózg po urodzeniu;
- nadużywanie alkoholu, stosowanie narkotyków przez ciężarną.
Czynniki niegenetyczne stanowią około 30-40 procent wrodzonej utraty słuchu.
Według ekspertów czynniki genetyczne (co oznacza, że utrata słuchu jest dziedziczna) powodują około 50 - 60 procent wszystkich ubytków słuchu u dzieci. Jest to m.in.:
- autosomalna recesywna utrata słuchu;
- autosomalny dominujący ubytek słuchu;
- zespoły genetyczne (zespół Downa, Ushera, Treachera Collinsa, Waardenburga, Crouzona, Alporta).
Nabyta utrata słuchu może wynikać z:
- perforacji błony bębenkowej;
- postępująca otoskleroza;
- przyjmowanie leków ototoksycznych;
- poważny uraz głowy;
- narażenie na duży hałas;
- częste lub nieleczone zapalenie ucha środkowego;
- narażenie na bierne palenie.
Zaburzenia słuchu u noworodków mogą mieć też charakter tymczasowy i być spowodowane zalegającą w uchu woskowiną lub infekcjami ucha środkowego. Zwykle tego rodzaju utrata słuchu mija samoistnie.
3. Jak rozpoznać niedosłuch u niemowląt?
Niedosłuch u niemowląt możemy podejrzewać, gdy:
- niemowlę nie odwraca główki w kierunku dźwięku;
- dziecko nie rozwija mowy;
- maluch nieprawidłowo mówi;
- słucha bardzo głośno telewizora;
- przekręca wyrazy;
- ma kłopoty z nauką;
- nieprawidłowo powtarza, co się do niego mówi.
4. Czy można uszkodzić słuch noworodka?
Delikatny słuch noworodka może zostać uszkodzony wskutek hałasu komunikacyjnego lub przemysłowego. Groźne dla uszu dziecka mogą być niektóre zabawki generujące dźwięki o wysokim natężeniu.
5. Badanie słuchu niemowląt
Kontrolowanie słuchu u niemowlęcia jest niezwykle ważne ze względu na to, że wszelkie zaburzenia słuchu u dzieci negatywnie wpływają na ich mowę. Jak sprawdzić, czy noworodek słyszy? Pierwsze badanie, które może wskazać podwyższone ryzyko zaburzeń słuchu, wykonuje się już w drugiej dobie życia dziecka. Jest to badanie przesiewowe, a jego nieprawidłowy wynik oznacza, że prawdopodobieństwo rozwoju zaburzeń słuchu jest większe niż w przypadku wyniku pozytywnego.
Jak sprawdzić czy niemowlę słyszy? Najważniejsze dla diagnozowania zaburzeń słuchu u niemowląt jest pierwszych 6 miesięcy życia. Od tego okresu dziecko powinno wydawać bowiem świadome dźwięki, które są przetworzeniem dźwięków, które słyszy w swoim otoczeniu.
Wcześniejszy etap głużenia (dźwięki typu gu-gu, gę-gę) nie świadczą o tym, że słuch niemowlęcia jest prawidłowo rozwinięty, gdyż dziecko jest nieświadome wydawanych odgłosów.
Nawet jeśli dziecko zaczyna gaworzyć, a dźwięki wydawane przez niego są zbyt głośne lub nie przypominają do końca dźwięków z jego toczenia, to jest to kolejny sygnał, że słuch dziecka nie rozwinął się prawidłowo.
6. Higiena uszu niemowlaka
Właściwa higiena uszu niemowlaka jest niezwykle ważna. Produkcja woskowiny to zjawisko naturalne i nie powinno martwić rodziców. Warto pamiętać jednak, że zbyt częste czyszczenie uszu może prowadzić do jej nadmiernej produkcji woskowiny.
Małżowiny uszne należy przemywać tak jak resztę ciała dziecka, a następnie wysuszyć uszy ręcznikiem lub pieluszką tetrową. Nadmiar woskowiny usuwamy za pomocą specjalnych patyczków dla niemowląt i jedynie po zewnętrznej stronie ucha.
