Siatka centylowa - wygląd, wykorzystanie

Jak czytać siatki centylowe? Nie jest to, wbrew pozorom, zbyt trudne zadanie. Siatki centylowe to po prostu wykresy zawierające statystyczne dane dotyczące zmiany masy ciała i wzrostu dzieci w określonym wieku i określonej płci. Wystarczy odnaleźć na wykresie na poziomej skali wiek dziecka, a na pionowej masę ciała w przypadku siatki centylowej dotyczącej masy i wzrost w przypadku siatki centylowej dotyczącej wzrostu. Siatki centylowe stosuje się dla dzieci do 5 lat życia.

1. Siatka centylowa - jak wygląda?

Istnieją oddzielne siatki centylowe dla dziewczynek i chłopców. Inne wykresy są wykorzystywane także do sprawdzenia masy ciała i wzrostu dziecka. Każdy percentyl to statystyczna wartość oznaczająca, ile procent dzieci waży lub mierzy tyle samo. Mniej skomplikowanie wygląda to na przykładzie.

Jeśli wynik masy ciała dziecka mieści się w 75. percentylu, oznacza to, że w losowej próbie pomiarów stu dzieci, 75 proc z nich jest od dziecka lżejszych, a pozostałe 25 - cięższych. Wynik powyżej 97 percentyla we wzroście i masie oznacza, że dziecko jest statystycznie cięższe i wyższe niż 97 proc. jego rówieśników tej samej płci. Wynik poniżej 3 percentyla masy i wzrostu na siatce centylowej znaczy, że dziecko jest niższe i lżejsze niż większość (97 proc.) rówieśników. Dane pochodzą z losowych pomiarów setki dzieci w konkretnym wieku. Taki pomiar statystyczny robi się raz na 10 lat, aby nadążać za zmianami wśród dzieci, które coraz szybciej rosną i się rozwijają.

Każda siatka centylowa jest podzielona kolorowymi liniami na tzw. kanały centylowe. Znajdują się one pomiędzy:

• 1. i 10. centylem,
• 1. i 25. centylem,
• 1. i 50. centylem,
• 1. i 75. centylem,
• 1. i 97. centylem.

Są one ważne z tego względu, że służą jako porównanie wzrostu z masą dziecka. Najlepiej, jeśli wzrost i masa dziecka mieszczą się w tym samym kanale centylowym lub w sąsiednich kanałach.

Oprócz tego, kanały centylowe na siatce centylowej służą także do sprawdzenia, czy szybkość wzrostu i przybierania na wadze dziecka mieści się w normie. Nałożone na wykres wyniki dziecka z poprzednich pomiarów – czyli tzw. krzywa rozwoju - powinny mieścić się w tym samym kanale centylowym. Oznacza to wtedy harmonijny rozwój. Jednak w okresie dojrzewania (co może nadejść już około 8.-9. roku życia dziecka) często dochodzi do zmiany kanału centylowego na wyższy i nie jest to powód do niepokoju.

2. Siatka centylowa - wykorzystanie

Przede wszystkim, aby wykorzystać siatkę centylową, trzeba zmierzyć i zważyć dziecko. Jeśli dziecko to jeszcze niemowlę, mierzenie wzrostu odbywa się w kilku etapach – od główki do bioder, od bioder do kolan, od kolan do stóp. Wiąże się to z niemożliwością wyprostowania nóżek dziecka (nie można prostować ich na siłę). Dzieci starsze mierzy się boso, w bieliźnie. Trzeba skontrolować, czy ma proste plecy, a najlepiej ustawić dziecko przy ścianie. Dobrze jest wykonać pomiar kilka razy. Jeśli chodzi o ważenie, niemowlęta wymagają specjalnej wagi. Dla dzieci wystarczy waga łazienkowa. Masę ciała należy mierzyć o podobnej porze dnia, gdyż waga waha się w ciągu doby.

Wyniki ważenia i mierzenia nanosi się na siatkę centylową wzrostu i wagi, w pionie szukając wyników tych pomiarów, a w poziomie wieku dziecka. Wyniki mieszczące się pomiędzy 3. a 97. centylem mieszczą się w szeroko pojętej normie. Jednak wyniki niższe lub wyższe (np. spadek masy ciała czy zaburzenia wzrostu) wymagają konsultacji z lekarzem. Także duże rozbieżności między wagą a wzrostem dziecka na siatce centylowej (np. waga w jednym kanale centylowym, a wzrost o dwa kanały wyżej lub niżej) wymaga konsultacji lekarskiej.