Mowa niemowląt
Pierwsze dźwięki dziecko artykułuje między 3. a 6. miesiącem życia dziecka. Mamy wówczas do czynienia z tzw. głużeniem, czyli pewnymi zbitkami spółgłosek gardłowych z samogłoskami. Właściwa mowa niemowląt zaczyna się, gdy mamy do czynienia z tzw. gaworzeniem, czyli artykułowaniem pierwszych głosek wargowych i samogłosek, które razem tworzą połączenia typu „mama”, „tata”, „baba”. Rozwój mowy niemowląt warto wspomagać poprzez mówienie do dziecka, opowiadanie bajek, czytanie książek itp.
1. Mowa niemowlaka
Na początku warto zadać pytanie: kiedy dziecko zaczyna mówić? Jak podkreślają specjaliści, dziecko komunikuje się ze światem już od pierwszych chwil życia, ale jest to mowa ciała, czyli gesty, mimika, płacz czy krzyk. Z czasem, między 3. a 6. miesiącem życia, dziecko zaczyna wydawać charakterystyczne dźwięki, które określa się jako głużenie. Są to nieświadomie artykułowane samogłoski i głoski gardłowe, z których powstają połączenia typu "gu-gu", "ga-ga", "agu" itp. Wraz z artykulacją głosek gardłowych, dziecko wymawia także wibrujące "r". Głużenie dziecka nie świadczy o tym, że jego aparat słuchu rozwija się prawidłowo, gdyż wydawane wówczas dźwięki są nieuświadomione przez maleństwo. Dopiero gaworzenie dziecka świadczy o tym, że dziecko słyszy dźwięki dobiegające z otoczenia i potrafi je odpowiednio naśladować. Gaworzenie pojawia się między 6 a. 9 miesiącem życia i wówczas dziecko wypowiada głównie głoski wargowe w połączeniu z samogłoskami, czyli wyrazy „mama”, „baba”, "papa". Są to pierwsze dźwięki świadomie wypowiadane przez dziecko. Większość rocznych dzieci potrafi już płynnie mówić "mama", "tata", "baba", "da", "nie". Jeśli twoja pociecha w dniu pierwszych urodzin nie będzie umiała wypowiedzieć tych wyrazów, nie musisz się martwić. Rozwój dzieciprzebiega inaczej, a niepokój uzasadniony jest dopiero, gdy dziecka ma ok. 1,5 roku. Wówczas to konieczna staje się wizyta u logopedy.
2. Nauka mówienia u dzieci
Jeśli wiemy, jakie są kolejne etapy rozwoju mowy dziecka w ciągu pierwszego roku życia dziecka, warto zastanowić się teraz, jak wygląda nauka mówienia u niemowlaków? Co możemy zrobić, by przyspieszyć rozwój tej umiejętności, a w późniejszym czasie, by wzbogacić słownictwo dziecka? Przede wszystkim należy mówić do dziecka. Rozmowa konieczna jest podczas wykonywania każdej codziennej czynności: karmienia, przewijania czy mycia dziecka. Dobrym pomysłem może być także opowiadanie dziecku bajek, czytanie książek, wierszyków czy rymowanek. Czynność czytania książek warto przerywać pokazywaniem obrazków i opowiadaniem o nich, bo to dodatkowo rozwija wyobraźnię dziecka. Z kolei rymowanki są tak ułożone, że mają rytm i melodię, a dzięki temu są przyjemniejsze dla dziecka i łatwiej „wpadają mu w ucho”. Dobrym pomysłem na spędzanie czasu rodzica z dzieckiem są zabawy paluszkowe, np. "Idzie kominiarz po drabinie", "idzie rak", "ważyła myszka skorupki" lub "ważyła sroczka kaszkę".
Rozwój mowy u dziecka przebiega inaczej, a niepokój może wzbudzać zbyt głośne mówienie lub niewyraźne wymawianie niektórych głosek. W szczególności należy zwrócić uwagę, jeżeli roczne dziecko nie podejmuje prób komunikacji werbalnej, jeśli nie pojawiają się pierwsze słowa. Może to świadczyć o zaburzeniach słuchu bądź wadliwej budowie narządów artykulacyjnych. Ich wczesne zdiagnozowanie pozwala uniknąć wielu wad wymowy w późniejszym terminie – nie możemy bowiem zapominać, że mówienia uczymy się poprzez naśladownictwo zasłyszanych dźwięków.
Ewelina Stanios