Ciemiączko - charakterystyka, problemy, zarastanie

Ciemiączko noworodka jest delikatne, jeszcze niezrośnięte, ale mimo to doskonale ochrania mózg. Tak naprawdę dziecko ma nie jedno ciemiączko, ale kilka. Ciemiączka na główce noworodka przypominają coś w rodzaju zagłębień. Są to miejsca, w których krawędzie kilku kości sąsiadują ze sobą. Ciemiączka u noworodka okryte są twardą, wytrzymałą, a jednocześnie bardzo elastyczną błoną. Podczas porodu drogami natury ciemiączka umożliwiają dopasowanie się główki dziecka do kształtu kanału rodnego. Co to jest ciemiączko? Do kiedy zarasta ciemiączko? Której kości nie ma noworodek?

1. Ciemiączko - co to jest?

Ciemiączko (ciemię) to błona łącząca kości czaszki u noworodków i niemowląt. Czaszka niemowlaka nie jest sztywno zrośnięta, dzięki czemu kości mogą z łatwością poruszać się względem siebie, co jest bardzo istotne w czasie naturalnego porodu.

Co ciekawe, noworodki nie mają wszystkich kości, choć początkowo jest ich u nich więcej niż u dorosłych. Jakiej kości nie znajdziemy u noworodka? Okazuje się, że niemowlęta nie mają kostnych rzepek kolanowych. Ten ważny element układu ruchu formuje się ostatecznie między 3. a 6. rokiem życia.

2. Ciemię - jaką pełni rolę

Obwód głowy noworodka po przygięciu bródki do klatki piersiowej jest duży. Podczas porodu siłami natury to właśnie główka dziecka toruje drogę na świat reszcie ciału maluszka. Podczas przechodzenia przez kanał rodny główka dziecka jest mocno ściskana.

Zobacz film: "Cechy noworodka, które nie powinny nas niepokoić"

Nic złego jednak maluszkowi nie grozi, ponieważ kości czaszki dopasowują się do kształtu dróg rodnych, czasem nawet zachodzą na siebie. Jeśli po wysiłku porodowym główka noworodka nie ma pięknego wyglądu, nie ma powodów do obaw. Gdy neonatolog nie stwierdzi żadnych zdeformowań czy wad budowy, główka maluszka wkrótce nabierze ładnego kształtu.

3. Ile jest ciemiączek?

Ciemiączek u noworodka jest kilka, ale tak naprawdę najważniejsze są dwa: przednie i tylne. Podczas każdej wizyty w przychodni lekarz bada główkę dziecka, dotykając ciemiączek.

Sprawdzić należy ich wielkość oraz to, czy nie pulsują lub nie są zapadnięte. Badanie ciemiączek dotykiem jest ważne, ponieważ zmiany w ich wyglądzie są często objawem problemów zdrowotnych dziecka. Bardzo ważne jest również to, czy ciemiączka nie zarastają zbyt wcześnie.

4. Jak wygląda prawidłowe ciemiączko?

Ciemiączka różnią się od siebie wyglądem oraz tym kiedy zrasta się ciemiączko:

• Ciemiączko przednie (ciemię przednie) – największe, kształtem przypomina latawiec lub romb. Można je wyczuć, a często też zobaczyć na czubku główki. W chwili narodzin ciemiączko przednie ma zazwyczaj wymiary 2x2 cm, ale zdarzają się też ciemiączka centymetrowe, co wcale nie świadczy o nieprawidłowościach. Zmniejsza się ono wraz z wiekiem niemowlęcia. Ciemiączko przednie - kiedy zarasta? Zwykle zarasta między dziewiątym a osiemnastym miesiącem życia dziecka.
• Ciemiączko tylne (ciemię tylne) – jest zdecydowanie mniejsze od przedniego, znajduje się z tyłu główki dziecka. Ma kształt trójkąta. Tylne ciemiączko zarasta wcześniej niż ciemiączko przednie, już między szóstym tygodniem, a czwartym miesiącem życia niemowlaka.

5. Czy można uszkodzić ciemiączko?

Nie należy bać się dotykać ciemiączek, jest to mocna struktura. Nie można omijać ciemiączka podczas mycia, czy głaskania główki dziecka oraz podczas czesania czy smarowania główki kremem. Zabiegi pielęgnacyjne nie uszkodzą ciemiączek. Urazy zdarzają się niezwykle rzadko, mogą być spowodowane zbyt silnym uciskaniem ciemiączka lub mechanicznym uszkodzeniem.

Uszkodzenie ciemiączka - objawy? Uraz ciemiączka podejrzewa się w przypadku zranienia skóry lub obecności krwiaka w miejscu ciemiączka.

6. Ciemiączko - problemy

Zwykle ciemiączko nie wyróżnia się w żaden szczególny sposób, a jego powierzchnia znajduje się na poziomie kości czaszki. Jednak podczas płaczu dziecka ciemiączko może się napinać i pulsować.

W tym, że ciemiączko tętni, nie ma nic nadzwyczajnego, pod warunkiem, że pulsowanie ciemiączka ustępuje po uspokojeniu się dziecka. Niektóre zmiany w wyglądzie ciemiączek powinny jednak być sygnałem alarmowym dla rodziców. Do lekarza należy się udać, gdy ciemiączko:

• jest zapadnięte – zwłaszcza w czasie upałów, gorączki, wymiotów, biegunki; zapadnięte ciemiączko może świadczyć o odwodnieniu, dziecko wtedy ma suche śluzówki w buzi i oddaje mało moczu;
• pulsuje i uwypukla się w czasie gorączki lub gdy dziecko ma drgawki, bardzo płacze albo jest nienaturalnie spokojne i senne – wypukłe ciemiączko może być objawem poważnej infekcji;
• występuje małe ciemiączko - małe ciemiączko u noworodka może sygnalizować zaburzenia rozwoju, zazwyczaj mały rozmiar ciemiączka wiąże się ze zbyt szybkim tempem zarastania; nie powinniśmy nigdy tego lekceważyć, ponieważ, gdy znika ciemiączko, może dochodzić do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego, deformacji lub problemów neurologicznych.

7. Ciemiączko - zarastanie

Lekarz na wizytach kontrolnych sprawdza wielkość i tempo zarastania ciemiączek. Dzięki ciemiączkom i szwom czaszki, główka dziecka ciągle może rosnąć, co stwarza przestrzeń dla rozwijającego się mózgu. Do kiedy zrasta się ciemiączko?

Zarówno zbyt wczesne, jak i zbyt późne zarastanie ciemiączek powinno budzić niepokój. W przypadku zbyt wczesnego lub zbyt późnego zarastania ciemiączek może okazać się konieczna wizyta z dzieckiem u neurologa. Potrzebne jest skierowanie od lekarza rodzinnego.

7.1. Zbyt późne zarastanie ciemiączka

Późne zarastanie ciemiączek nie jest z reguły niebezpieczne i może występować u całkowicie zdrowego niemowlaka. W nielicznych przypadkach przyczyną późnego zrastania się ciemienia jest choroba, np. krzywica.

Ponadto zbyt późne zarastanie ciemiączka może być objawem niedoboru witaminy D3, niedoczynności tarczycy lub wodogłowia.

Warto zgłosić się do lekarza, gdy zauważymy u malucha takie objawy jak:

• duży przyrost obwodu głowy niemowlęcia;
• zaburzenia łaknienia;
• zaparcia;
• wzmożona potliwość;
• zaburzenia neurologiczne: zmniejszone napięcie mięśniowe, niepodnoszenie główki.

Gdy maluch ukończył 1,5 roku, a ciemiączko u dziecka jest dalej niezrośnięte, pediatra powinien skierować dziecko na odpowiednie badania, które pomogą określić przyczynę tego stanu.

7.2. Przedwczesne zarastanie ciemiączka

Jeśli ciemiączka, a zwłaszcza ciemiączko przednie, zamyka się zbyt wcześnie (poniżej 10. miesiąca życia), może dojść do ograniczenia przestrzeni dla rosnącego mózgu i do wzrostu ciśnienia śródczaszkowego.

Sytuacja, gdy ciemiączko zarasta za szybko, zdarza się jednak na szczęście bardzo rzadko. Wczesne zarastanie ciemiączka najczęściej nie skutkuje poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi dla dziecka.

Czasami przyczyną przedwczesnego zarastania ciemiączek jest zbyt duża suplementacja witaminą D. Jeśli zatem dziecko karmione jest mlekiem modyfikowanym, które zawiera witaminę D, warto spytać lekarza, czy niezbędne jest dodatkowe podawanie tej witaminy.

Gdy maluch wypija około 800 ml mleka na dobę, a jednocześnie dostaje witaminę D, prawdopodobnie podaż tej witaminy jest zbyt duża, co sprzyja przedwczesnemu zarastaniu ciemiączek.

Co powinno zaniepokoić rodziców w przypadku zbyt wczesnego zarastania ciemiączka?

• padaczka;
• deformacja czaszki;
• choroby nerek;
• problem z metabolizmem;
• zaburzenia endokrynologiczne;
• spowolnienie wzrostu obwodu głowy.

Szybko zarastające ciemiączko - skutki? Odpowiednio szybka reakcja daje szansę na uniknięcie poważnych powikłań, takich jak szybki wzrost ciśnienia śródczaszkowego, dlatego warto w razie jakichkolwiek wątpliwości zasięgnąć porady lekarza.

8. Ciemiączko - kiedy udać się do lekarza?

Oprócz wyżej wymienionych sytuacji, gdy powinniśmy udać się z dzieckiem do lekarza, wskazaniem do wizyty u pediatry jest zapadnięte ciemiączko u noworodka lub niemowlaka. Może być to sygnał o odwodnieniu dziecka, szczególnie gdy wcześniej doszło do wymiotów i biegunek.

Zapadnięte ciemiączko - jak wygląda? Ciemiączko zapadnięte jest wyczuwalne jako wiotkie, w przeciwieństwie do prawidłowo zbudowanego, które zwykle jest płaskie, duże i lekko wklęsłe ciemiączko.

Do szybkiej wizyty u specjalisty powinno skłonić nas także wypukłe ciemiączko u niemowlaka, ponieważ może ono oznaczać szybki wzrost ciśnienia śródczaszkowego. W takim wypadku lekarz może zlecić takie badania jak m.in. badanie USG przezciemiączkowe, a w dalszej kolejności tomografię komputerową, badanie dna oka lub rezonans magnetyczny.

Jeśli nic się nie dzieje z ciemiączkiem, warto regularnie pojawiać się z dzieckiem na wizytach kontrolnych u pediatry.