Zmysły niemowlęcia
Narządy zmysłów są aktywne u niemowlęcia od pierwszych dni życia, choć niektóre z nich są słabo wykształcone, a inne funkcjonują lepiej niż zmysły człowieka dorosłego. Dzięki sensorom dziecko może odbierać informacje z jego najbliższego otoczenia.
Ponadto zmysły pozwalają rozpoznawać bliskich i kontaktować się z otoczeniem. U niemowlaka doskonale wykształcone są zmysły słuchu i dotyku, które początkowo są jego głównymi drogami poznania. Całkiem dobrze rozwinięty jest także zmysł zapachu, słabiej wzrok, a najmniej wyczulony jest smak.
1. Zmysł smaku, dotyku i węchu u niemowlęcia
Dziecko odczuwa bodźce zmysłowe już od pierwszych dni swojego życia, a niektóre jeszcze w okresie płodowym. Wszystkie informacje, jakie otrzymuje od świata, są dla niego nowe i nieznane. Narządy zmysłów dopiero się rozwijają, dlatego też warto poświęcać jak najwięcej czasu na ich stymulację. Dzięki temu dziecko odbiera wiecej informacji. Jak rozwijają się poszczególne zmysły?
- Dotyk - wiadomo, że zmysł dotyku jest już aktywny w okresie płodowym, dlatego operacje w łonie matki są przeprowadzane w znieczuleniu; w początkowym etapie życia, rączki są dla dziecka główmy narzędziem poznania, dlatego też należy pomagać dziecku w rozwoju tego zmysłu poprzez dostarczanie mu zabawek o różnych kształtach i fakturach;
- Smak - niemowlę potrafi rozpoznawać smak słodki, ale nie odróżnia gorzkiego i kwaśnego; dziecko w początkowym okresie życia jeszcze nie wie, co mu smakuje, dlatego trzeba podawać mu urozmaicone potrawy, bo dzięki temu będzie poznawało nowe produkty i smaki;
- Zapach - badania naukowe udowodniły, że zapachy nie są obojętne dla niemowlaka; dziecko w tym okresie potrafi odróżnić zapach znany od tego, który czuje po raz pierwszy; zmysł węchu powoduje, że maluch reaguje grymasem na twarzy, gdy czuje woń zgniłych jajek, z kolei zapach świeżych truskawek i wanilii powoduje, że twarz niemowlaka staje się pogodna; zmysł węchu pozwala dziecku rozpoznać zapach mamy, który działa na niego uspokajająco i łagodząco; to właśnie dzięki temu może odnaleźć pierś mamy tuż po urodzeniu; jeśli zapach mamy jest dla niemowlaka nieprzyjemny i drażniący, to może on nawet odsunąć się od piersi, dlatego też kobieta, która karmi piersią, powinna używać środków kosmetycznych o neutralnym zapachu.
2. Wzrok niemowlęcia
Tuż po urodzeniu wzrok dziecka jest bardzo nieostry, najlepiej widzi z odległości 20-30 cm (z tego powodu lubi, gdy rodzice pochylają się nad jego twarzą), ale potrafi się skupić na jednym przedmiocie. Rysy twarzy rodziców dziecko zapamiętuje ok. 2-3 miesiąca życia.
Wzrok niemowlaka się wyostrza w drugim kwartale życia. Również widzenie i rozpoznawanie barw jest stopniowe. W pierwszym miesiącu widzi takie kolory, jak purpurowy, żółty, seledynowy, pomarańczowy, turkusowy, czerwony i niebieski. W drugim miesiącu niemowlak odróżnia kolor żółty od zielonego, a w trzecim miesiącu życia żółty od czerwonego. Dostrzeganie barw rozpoczyna się między trzecim a czwartym miesiącem.
3. Słuch niemowlaka
Doskonale rozwinięty jest już słuch noworodka. Pomimo iż w początkowym okresie życia nie rozumie słów, to rozpoznaje głos mamy i najbliższych osób ze swojego otoczenia. Niemowlęta lepiej niż dorośli potrafią rozróżniać barwy dźwięków. Z czasem ta cecha zanika i tylko niewiele osób zachowuje ją na całe życie. Jak wskazują naukowcy, dzieci do 5. roku życia odbierają świat bardziej za pomocą słuchu niż wzroku. Rozwój słuchu u niemowląt wygląda następująco:
- pierwsze 3 miesiące - niemowlak reaguje na dźwięki odruchem Moro - jest to odruch wyprostowania rąk i nóg, wygięcia w łuk plecków klatki piersiowej, który pojawia się w odpowiedzi na hałas czy głośny dźwięk, po tych ruchach dziecko zaciska pięści i powoli obejmuje rękoma swoją klatkę piersiową;
- 3-4 miesiące - dziecko kieruje główkę w stronę, z której nadchodzi hałas;
- 4-6 miesięcy - niemowlak rozpoznaje intonację głosu i łączy ją z sytuacją, którą widzi, np. zdenerwowaniem;
- 6-9 miesięcy - zaczyna świadomie wydawać dźwięki, które określane są jako gaworzenie; dźwięki pojawiające się wcześniej - głużenie - mogą być wydawane także przez dzieci niesłyszące;
- 9-12 miesięcy - rozumie proste polecenia i reaguje na pojedyncze słowa.
Należy pamiętać, że bardzo nieprzyjemny dla niemowlaka jest hałas i głośne dźwięki. Dobrze zaś reaguje na spokojną muzykę i rytmiczne melodie. Uwielbia słuchać kołysanek, które rodzice śpiewają mu na dobranoc.