Badanie stawów biodrowych
Badanie stawów biodrowych jest bardzo istotnym badaniem wykonywanym u noworodka po urodzeniu a także kilkakrotnie w późniejszych miesiącach życia w celach kontrolnych. Obejmuje ono zarówno ręczne badanie i ocenę stanu stawów biodrowych, jak i bardziej precyzyjne badania obrazowe, czyli badanie USG oraz zdjęcie RTG. Badanie to jest wykonywane przede wszystkim w celu wczesnego wykrycia wrodzonej dysplazji stawu biodrowego i zwichnięcia stawu biodrowego, co umożliwia podjęcie odpowiedniego leczenia i dzięki temu samoistne cofnięcie się tych zmian i uniknięcie kalectwa. Dysplazja stawu biodrowego jest związana z niedorozwojem struktur stawowych, jak panewka, obrąbek, więzadła czy torebka i prowadzi do wystąpienia niestabilności tego stawu, co w efekcie może stać się przyczyną jego zwichnięcia. Wrodzona dysplazja stawu biodrowego występuje u około 0,5 do 1% noworodków, natomiast ze zwichnięciem mamy do czynienia u 0,1% noworodków.
1. Badanie fizykalne stawów biodrowych
Pierwsze takie badanie powinno być wykonane jak najwcześniej po urodzeniu, najlepiej jeszcze na oddziale noworodkowym przez lekarza neonatologa jako badanie przesiewowe. Badanie to polega przede wszystkim na ocenie dwóch charakterystycznych dla niestabilności stawu biodrowego objawów, mianowicie na objawie Ortolaniego oraz objawie Barlowa.
Badanie objawu Ortolaniego (przeskakiwania) polega na odwodzeniu nóżek noworodka w stawach biodrowych i próbie zreponowania ewentualnie zwichniętego biodra. Objaw ten jest dodatni, gdy w trakcie badania usłyszymy charakterystyczne „kliknięcie”, które oznacza powrót zwichniętej lub podwichniętej głowy kości udowej do panewki stawu biodrowego.
Z kolei objaw Barlowa (wyważania) polega na próbie zwichnięcia ewentualnie niestabilnego biodra. Jest on dodatni, kiedy podczas badania wyczuje się „przeskakiwanie” głowy kości udowej poza obręb panewki stawu, co potwierdza jego niestabilność. Każdy ze stawów biodrowych powinien być badany osobno, a stwierdzenie nawet jednego dodatniego objawu wymaga potwierdzenia lub wykluczenia dysplazji stawu biodrowego lub jego zwichnięcia za pomocą badań obrazowych. Wśród objawów fizykalnych o mniejszym znaczeniu diagnostycznym można wymienić także ograniczenie odwodzenia w stawie, zwiększoną rotację wewnętrzną uszkodzonej kończyny i zmniejszoną jej ruchomość oraz wyraźną asymetrię fałdów tłuszczowych udowych, pachwinowych i pośladkowych po stronie uszkodzenia.
2. Badania obrazowe stawów biodrowych
Do badań obrazowych stawów biodrowych należą USG oraz zdjęcie RTG. Badanie USG powinno być wykonywane u każdego noworodka i niemowlęcia, u którego istnieją jakiekolwiek podejrzenia występowania dysplazji stawu biodrowego. Zgodnie z zaleceniami naukowymi powinno być ono wykonywane profilaktycznie dwukrotnie, najpierw około 4.-6. tygodnia życia, następnie między 12., a 16. tygodniem życia. Jest to badanie łatwe w wykonaniu, niebolesne i zupełnie nieszkodliwe dla dziecka. Umożliwia ono nie tylko rozpoznanie, ale także ewentualne określenie stopnia nasilenia wady. Pozwala ponadto uwidocznić i ocenić takie struktury w stawie, które są niewidoczne na zdjęciu RTG. USG stawów biodrowych może być wykonywane bardzo wcześnie, bo już w pierwszych tygodniach życia dziecka i jest obecnie podstawowym badaniem służącym wykrywaniu dysplazji u noworodków.
Z kolei badanie RTG stawów biodrowych jest istotnym badaniem diagnostycznym w celu wykrycia ich niestabilności, ale dopiero u niemowląt powyżej 4. miesiąca życia, gdy istnieją wyraźne podejrzenia istnienia dysplazji stawów biodrowych. Ma ono tę zaletę, że uzyskiwany obraz jest wyraźny, łatwy do oceny i interpretacji.