Pięciolatek w przedszkolu

Przyglądając się właściwościom rozwojowym dzieci pięcioletnich, na myśl przychodzi, jak wiele trudności i ograniczeń wynika tylko z samego procesu rozwojowego, z którym musi ono przecież poradzić sobie podczas adaptacji do życia przedszkolnego. Można powie­dzieć, że przebieg tego procesu zależy zawsze od ogólnego poziomu rozwoju psychoru­cho­wego dziecka, u którego żaden z mechanizmów adaptacyjnych nie jest w pełni ukształto­wany i dojrzały.

1. Jaki jest pięciolatek?

Dzieci pięcioletnie nie ujmują jeszcze dokładnie wielkości i propor­cji przedmiotów oraz ich części składowych. Szczególną trudność sprawia dzieciom uchwy­cenie zależności między wielkością przedmiotu a zmieniającą się odległością, w jakiej obiekt ten pozostaje w stosunku do postrzegającego. Wzrasta natomiast zdolność roz­różniania barw i odcieni barwnych. Dzieci pięcioletnie opanowują nazwy kolorów i popraw­nie stosują je w odniesieniu do barw podstawowych. Dość szybko przy tych wszystkich czynnościach męczą się dzieciom ręce, dlatego też powinny codziennie bawić się plasteliną, wycinać, rysować i malować, ale najlepiej nie dłużej niż około 15 minut. Gdy dziecko ma zapełnić kontur dużej postaci, to obszar do zamalowania często je zniechęca i albo pracuje byle jak, albo odmawia malowania. Dobrze jest wówczas umawiać się z dzieckiem, czy zamaluje obrazek w ciągu kilku dni, czy też jednorazowo będzie malować drobniejsze elementy obrazka, a resztę innym razem.

Wzrasta wrażliwość słuchowa dzieci i to zarówno w zakresie słuchu muzycznego, jak i fonematycznego. Ponadto mają już za sobą pierwsze próby z nauką alfabetu czy poznawaniem cyferek. Pięciolatki potrafią utrzymać w umyśle coraz większą liczbę liter, cyfr czy słów. Pod­stawowymi czynnościami myślowymi dziecka są: porównywanie, szeregowa­nie i klasyfiko­wanie. Pięcioletnie dziecko dysponuje zasobem słownictwa oraz znajomo­ścią reguł gramatycznych, które pozwalają mu na sprawne komunikowanie się w sprawach codziennych. Osiągnięcia dziecka w dziedzinie rozwoju poznawczego, języko­wego oraz ob­razu własnej osoby stanowią podstawę dla rozwoju emocjonalnego. Dziecko pięcioletnie coraz lepiej rozumie emocje własne i innych osób, zdobywa zdolności regulo­wania ekspresji własnych emocji. Rozwój poznawczy, a także rozwój obrazu własnej osoby pozwa­lają na pojawienie się u dziecka takich emocji, jak duma, wstyd, wina, zazdrośćczy zakło­potanie.

2. Rozwój emocjonalny pięciolatków

Zobacz film: "Jak rozwija się przedszkolak?"

Pięciolatki stają się zatem powoli bardziej zrównoważone emocjonalnie, są spokojne i przyjacielskie, można na nich polegać. Ich zabawa wzbogaca się o dodatkową formę aktywności - jest nią praca. Charakteryzuje się ona tym, że dziecko nie przerywa wykonywanego zadania. A jeśli ma coś do skończenia, to najpierw uzupełnia braki i zaległości. Jest wy­trwałe w swojej intencji i dopiero z chwilą ukończenia pracy oddala się od niej. Oznacza to, że dziecko łączy zabawę z doświadczaniem, poszukiwaniem, ze sztuką, które dopiero później ulegają zróżnicowaniu. Świadomość mo­ralna dziecka przestaje być też wiązana z możliwością otrzymania nagrody czy kary, a zaczyna obejmować ogólniejsze, abstrakcyjne standardy przekształcające się w dalszych latach. W miarę rozwoju zdolności postrzegania i umiejętności po­znawczych, dzieci coraz sprawniej uczą się dostrzegać sygnały wskazujące na trudną sytuację emocjonalną innych ludzi i potrafią odpowiednio zareagować.

Przeciętny pięciolatek nie usiedzi długo na jednym miejscu, często zmienia pozycje - podpiera się, kładzie na stoliku, woli pracować, leżąc na podłodze, niż siedzieć przy stoliku. Lubi ruch, dlatego jest stale aktywny. Chociaż opanował już czynności fizjologiczne, nie potrafi jeszcze odraczać zaspokajania potrzeb biologicznych. Czasami staje się marudny lub pobudzony z powodu zmęczenia lub głodu, ale nie potrafi jeszcze uświadomić sobie tego. Może mieć kłopoty z samodzielnym ubieraniem się, głównie z zakładaniem elastycznych rajstop, wkładaniem bluzki lub swetra z małym otworem na szyję. Zdarza mu się jeszcze wkładać ubrania „tył do przodu” lub na lewą stronę. Zakłada kurtkę, czapkę, szalik, buty, ale nie zawiąże jeszcze kokardki, nie wyrówna też na sobie podwiniętego ubrania. Bywa niezgrabny i niezdarny i sprawia wrażenie, jakby szybciej działał niż myślał. Z uwagi na zbyt krótkie jeszcze ręce nie uczesze się na całej głowie. Z powodu nieopanowanej jeszcze płynności ruchów zęby myje pobieżnie. Z tego też powodu warto skontrolować pięciolatka podczas tych czynności. W zakresie mowy pięciolatek prawidłowo wymawia głoski, nazywa przedmioty, czynności, sytuacje, wypowiada się zdaniami. Potrafi przedstawić przebieg zdarzenia, powiedzieć dlaczego płacze, często pyta się o nieznane słowa i rozumie treść poleceń. Lubi słuchać czytanych historii i chętnie dyskutuje na ich temat. Z powodu wybujałej wyobraźni i dużych możliwości intelektualnych pięciolatki często tworzą własne opowiadania. Nierzadko dotyczące własnego życia i często mijające się z prawdą.

mgr Anna Czupryniak