Jąkanie się dzieci

Jąkanie się dzieci w wieku przedszkolnym to dość powszechne zjawisko, które wynika z dysproporcji między tym, co dziecko chciałoby powiedzieć a tym, co może powiedzieć. Myślenie pojęciowe i zasób słownictwa przewyższa bowiem sprawności aparatu mowy malucha. Jąkanie to zaburzenie płynności mowy – dziecko mówi urywanymi zdaniami, robi pauzy, przystanki, przeciąga głoski itp. Wyróżnia się generalnie dwa rodzaje jąkania – jąkanie rozwojowe, które ma charakter przejściowy i mija, oraz jąkanie wczesnodziecięce o charakterze patologicznym, wynikające z pogłębiającego się jąkania rozwojowego. Jak objawia się jąkanie u dzieci i jak sobie radzić z tym zaburzeniem mowy?

1. Rodzaje i objawy jąkania

Niepłynność mowy u dzieci w wieku przedszkolnym nie jest niczym niepokojącym. Po prostu małe dziecko ma problem ze swobodnym wyrażaniem własnych myśli. Chciałoby powiedzieć wiele w krótkim czasie, do tego jest podekscytowane, stąd pojawiają się urywane zdania, pauzy, zniekształcenia i powtórzenia słów oraz sylab. Najwięcej przypadków jąkania się (około 85%) ma charakter przejściowy i rozpoczyna się przed 8 rokiem życia dziecka. Jąkanie się rozwojowe wynika z nieprawidłowej koordynacji ruchowej mięśni artykulacyjnych, oddechowych i fonacyjnych. Wyróżnia się kilka rodzajów jąkania u dzieci:

• jąkanie przejściowe – stanowi naturalny etap rozwoju mowy w pierwszych latach życia dziecka. Dziecko mówi mało płynnie, zacina się, próbuje zastąpić słowo innym wyrazem. Jąkanie rozwojowe statystycznie częściej dotyka chłopców niż dziewczynek. Można zaobserwować je również w przypadku dzieci, których rodzice próbują przestawić z leworęczności na praworęczność – ośrodek mowy znajduje się w lewej półkuli mózgu;
• jąkanie nawykowe – powstaje wskutek nieprawidłowej budowy strun głosowych i zakłóceń w koordynacji mięśni biorących udział w procesie mówienia, a także jest podsycane przez kontakt z osobą jąkającą się. Mówienie kształtuje się na zasadzie naśladownictwa. Jeśli zależy nam, by dziecko mówiło ładnie i płynnie, sami jako dorośli powinniśmy dawać maluchom dobry przykład i dbać o prawidłowy sposób wypowiadania się;
• jąkanie na tle zaburzeń lękowych – pożywką do rozwoju tego typu jąkania u dzieci jest lęk i zaburzenia nerwicowe, np. wskutek silnego stresu, który rodzi się z powodu ciągłych kłótni rodziców, bicia dziecka, molestowania seksualnego, rozwodu rodziców czy przemocy domowej.

Zobacz film: "Jakie umiejętności powinno posiadać dziecko, które idzie do przedszkola?"

Jąkanie się, czyli zaburzenia płynności mówienia, może przybierać formę niepłynności syntaktycznej, semantycznej lub artykulacyjnej. Niepłynność syntaktyczna objawia się poprawkami oraz powtarzaniem spójników i zaimków. Niepłynność semantyczna manifestuje się pauzami, powtórzeniami i pojawianiem się dźwięku pośredniego między „a”, „e” i „y”. Niepłynność fonacyjna to z kolei przeciąganie głosek, blokowanie i dysrytmie – zmiany tempa mówienia. Zazwyczaj jąkanie u dzieci mija samoistnie. Czasami jednak wymaga specjalistycznej pomocy logopedycznej.

2. Rady dla rodziców jąkających się dzieci

Nie ma jednej przyczyny jąkania i nie ma jednej strategii walki z jąkaniem. Specjaliści zwracają uwagę, że najczęściej do jąkania się u dzieci przyczynia się zespół różnych czynników wzajemnie ze sobą powiązanych, np. czynniki genetyczne, ogólna niesprawność motoryczna dziecka, typ układu nerwowego, czynniki emocjonalne, urazy głowy, silne stresy. Zazwyczaj w leczeniu jąkania stosuje się ćwiczenia logopedyczne, ćwiczenia aparatu mowy, ćwiczenia artykulacyjne, ćwiczenia strun głosowych, ćwiczenia ruchowe i relaksacyjne. W przypadku jąkania na tle nerwicowym niezbędna jest psychoterapia dziecka. O czym pamiętać, gdy nasza pociecha jąka się?

• Bądź cierpliwy i wyrozumiały dla dziecka.
• Ciesz się, gdy dziecko mówi.
• Słuchaj, co maluch mówi, a nie, jak się wypowiada.
• Dawaj dziecku przykład poprawnego wypowiadania się.
• Nie karz dziecka za to, że się zacina.
• Kiedy dziecko mówi, skup na nim całą swoją uwagę.
• Nie okazuj irytacji, że dziecko ma problemy z wysłowieniem się.
• Nie kończ wypowiedzi za dziecko – daj szansę na ćwiczenie mowy maluchowi.
• Nie zawstydzaj dziecka przed innymi, mówiąc, że się zacina – to tylko wpędza go w niskie poczucie wartości.

Jąkanie się to nie tragedia. Większość przypadków jąkania się u dzieci jest wyleczalna i ma charakter przejściowy – mija, gdy aparat mowy dojrzeje, by podjąć funkcje językowe.