Jąkanie się dzieci

Jąkanie się dzieci w wieku przedszkolnym to dość powszechne zjawisko, które wynika z dysproporcji między tym, co dziecko chciałoby powiedzieć a tym, co może powiedzieć. Myślenie pojęciowe i zasób słownictwa przewyższa bowiem sprawności aparatu mowy malucha. Jąkanie to zaburzenie płynności mowy – dziecko mówi urywanymi zdaniami, robi pauzy, przystanki, przeciąga głoski itp. Wyróżnia się generalnie dwa rodzaje jąkania – jąkanie rozwojowe, które ma charakter przejściowy i mija, oraz jąkanie wczesnodziecięce o charakterze patologicznym, wynikające z pogłębiającego się jąkania rozwojowego. Jak objawia się jąkanie u dzieci i jak sobie radzić z tym zaburzeniem mowy?

1. Rodzaje i objawy jąkania

Niepłynność mowy u dzieci w wieku przedszkolnym nie jest niczym niepokojącym. Po prostu małe dziecko ma problem ze swobodnym wyrażaniem własnych myśli. Chciałoby powiedzieć wiele w krótkim czasie, do tego jest podekscytowane, stąd pojawiają się urywane zdania, pauzy, zniekształcenia i powtórzenia słów oraz sylab. Najwięcej przypadków jąkania się (około 85%) ma charakter przejściowy i rozpoczyna się przed 8 rokiem życia dziecka. Jąkanie się rozwojowe wynika z nieprawidłowej koordynacji ruchowej mięśni artykulacyjnych, oddechowych i fonacyjnych. Wyróżnia się kilka rodzajów jąkania u dzieci:

• jąkanie przejściowe – stanowi naturalny etap rozwoju mowy w pierwszych latach życia dziecka. Dziecko mówi mało płynnie, zacina się, próbuje zastąpić słowo innym wyrazem. Jąkanie rozwojowe statystycznie częściej dotyka chłopców niż dziewczynek. Można zaobserwować je również w przypadku dzieci, których rodzice próbują przestawić z leworęczności na praworęczność – ośrodek mowy znajduje się w lewej półkuli mózgu;
• jąkanie nawykowe – powstaje wskutek nieprawidłowej budowy strun głosowych i zakłóceń w koordynacji mięśni biorących udział w procesie mówienia, a także jest podsycane przez kontakt z osobą jąkającą się. Mówienie kształtuje się na zasadzie naśladownictwa. Jeśli zależy nam, by dziecko mówiło ładnie i płynnie, sami jako dorośli powinniśmy dawać maluchom dobry przykład i dbać o prawidłowy sposób wypowiadania się;
• jąkanie na tle zaburzeń lękowych – pożywką do rozwoju tego typu jąkania u dzieci jest lęk i zaburzenia nerwicowe, np. wskutek silnego stresu, który rodzi się z powodu ciągłych kłótni rodziców, bicia dziecka, molestowania seksualnego, rozwodu rodziców czy przemocy domowej.

Zobacz film: "Ile i co powinien jeść przedszkolak?"

Jąkanie się, czyli zaburzenia płynności mówienia, może przybierać formę niepłynności syntaktycznej, semantycznej lub artykulacyjnej. Niepłynność syntaktyczna objawia się poprawkami oraz powtarzaniem spójników i zaimków. Niepłynność semantyczna manifestuje się pauzami, powtórzeniami i pojawianiem się dźwięku pośredniego między „a”, „e” i „y”. Niepłynność fonacyjna to z kolei przeciąganie głosek, blokowanie i dysrytmie – zmiany tempa mówienia. Zazwyczaj jąkanie u dzieci mija samoistnie. Czasami jednak wymaga specjalistycznej pomocy logopedycznej.

2. Rady dla rodziców jąkających się dzieci

Nie ma jednej przyczyny jąkania i nie ma jednej strategii walki z jąkaniem. Specjaliści zwracają uwagę, że najczęściej do jąkania się u dzieci przyczynia się zespół różnych czynników wzajemnie ze sobą powiązanych, np. czynniki genetyczne, ogólna niesprawność motoryczna dziecka, typ układu nerwowego, czynniki emocjonalne, urazy głowy, silne stresy. Zazwyczaj w leczeniu jąkania stosuje się ćwiczenia logopedyczne, ćwiczenia aparatu mowy, ćwiczenia artykulacyjne, ćwiczenia strun głosowych, ćwiczenia ruchowe i relaksacyjne. W przypadku jąkania na tle nerwicowym niezbędna jest psychoterapia dziecka. O czym pamiętać, gdy nasza pociecha jąka się?

• Bądź cierpliwy i wyrozumiały dla dziecka.
• Ciesz się, gdy dziecko mówi.
• Słuchaj, co maluch mówi, a nie, jak się wypowiada.
• Dawaj dziecku przykład poprawnego wypowiadania się.
• Nie karz dziecka za to, że się zacina.
• Kiedy dziecko mówi, skup na nim całą swoją uwagę.
• Nie okazuj irytacji, że dziecko ma problemy z wysłowieniem się.
• Nie kończ wypowiedzi za dziecko – daj szansę na ćwiczenie mowy maluchowi.
• Nie zawstydzaj dziecka przed innymi, mówiąc, że się zacina – to tylko wpędza go w niskie poczucie wartości.

Jąkanie się to nie tragedia. Większość przypadków jąkania się u dzieci jest wyleczalna i ma charakter przejściowy – mija, gdy aparat mowy dojrzeje, by podjąć funkcje językowe.