Szczepienie DTP – kalendarz szczepień, dawki i skutki uboczne
Szczepienie DTP jest procedurą medyczną, której celem jest zapewnienie ochrony przeciw trzem chorobom: błonicy, tężcowi i krztuścowi. Jest ono obowiązkowe, podawane dzieciom według kalendarza szczepień. Co zawierają dostępne preparaty? Kiedy je podawać? Czy istnieje ryzyko wystąpienia działań niepożądanych?
1. Co to jest szczepienie DTP?
Szczepienie DTP (Di-Te-Per lub Di-Per-Te od ang. Diphtheria, Tetanus, Pertussis) jest szczepionką skojarzoną przeciw trzem chorobom, które wywołują poważne powikłania. To:
- Błonica (D, Diphtheria). Choroba jest wywołana przez maczugowca błonicy (Corynebacterium diphtheriae). Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową (kaszel, kichanie) oraz w wyniku kontaktu z osobą chorą. Powoduje zaburzenie pracy serca, uszkodzenie nerwów.
- Tężec (T, Tetanus). To choroba wywoływana przez laseczkę tężca (Clostridium tetani). Wywołuje zapalenie mięśnia sercowego, krwiaki wewnątrzmięśniowe, trudności z oddychaniem (powodują je skurcze mięśni oddechowych i krtani). Do zakażenia dochodzi w wyniku zabrudzenia rany.
- Krztusiec (P, ertussis, koklusz). To choroba wywoływana przez Bordetella pertussis (pałeczka krztuśca), który powoduje bakteryjne zakażenie oskrzeli i tchawicy, zapalenie płuc, uszkodzenie mózgu. Do zakażenia dochodzi drogą powietrzno-kropelkową.
Jak działa szczepionka DTP?
Szczepienie DTP stosuje się po to, by uzyskać swoistą odporność na wymienione choroby i zapobiegać zachorowaniu. Jak działa szczepionka DTP? Jej podanie prowokuje odpowiedź immunologiczną organizmu w postaci wytworzenia przeciwciał skierowanych przeciwko antygenom zawartym w szczepionce.
To sprawia, że dzięki pamięci immunologicznej, podczas kontaktu z czynnikiem chorobotwórczym, reakcja układu odpornościowego będzie na tyle efektywna, że zmniejszy ryzyko zachorowania na błonicę, tężec czy krztusiec.
2. Szczepienie DTP – skład preparatu
W Polsce dostępne są dwa rodzaje szczepionek DTP (preparaty skojarzone), które zawierają w swoim składzie:
- skoncentrowany i unieruchomiony toksoid błoniczy (toksyna bakteryjna pozbawiona właściwości toksycznych),
- skoncentrowany i unieruchomiony toksoid tężcowy (toksyna bakteryjna pozbawiona właściwości toksycznych),
- pełnokomórkowy antygen krztuśca, to jest inaktywowane (zabite) komórki bakterii krztuśca (tzw. DTP) lub bezkomórkowy składnik krztuśca (tzw. DTaP).
Szczepionka błoniczo-tężcowo-krztuścowa powinna być podana głęboko domięśniowo w przednio-boczna część uda u dzieci do 2. roku życia oraz w mięsień naramienny u starszych dzieci.
3. Szczepienie DTP – kalendarz szczepień
Szczepienie DTP stosuje się zgodnie z obowiązującym Programem Szczepień Ochronnych (PSO), u dzieci od 7. tygodnia do 2. roku życia. Szczepionka podawana jest w jednym wstrzyknięciu.
Jakie są zalecenia dotyczące harmonogramu szczepień DTP? Podstawowy schemat szczepienia DTP obejmuje 4 dawki, z czego 3 podawane w pierwszych 6 miesiącach życia z zachowaniem 6-8 tygodniowych odstępów a 4 dawka w 2 roku życia.
Szczepienie DTP podaje się:
- pierwsza dawka w 2 miesiącu życia,
- druga dawka w 3 lub 4 miesiącu życia,
- trzecia dawka w 5 lub 6 miesiącu życia.
Szczepienie uzupełniające:
- czwarta dawka w 16-18 miesiącu życia.
Szczepienie DTP może być wykonane jednocześnie z innymi szczepionkami (również ze szczepionkami skojarzonymi). W przypadku zastosowania preparatu 5w1 (DTP + IPV + Hib), w którego składzie jest szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi, kolejne dawki szczepionki podaje się w 2, 3, 4 i 16-18 miesiącu życia.
W przypadku zastosowania preparatu 6w1 (DTP + IPV + Hib + WZW B), w którego składzie jest szczepionka przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi, kolejne dawki szczepionki podaje się w 2, 4, 5-6 i 16-18 miesiącu życia.
Czynne uodpornienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi jest uzyskiwane po wykonaniu szczepienia podstawowego (3 dawki pierwotne oraz 1 dawka uzupełniająca). Konieczne są także szczepienia przypominające w 6 i 14 roku życia, ponieważ z upływem czasu obserwuje się obniżenie odpowiedzi odpornościowej.
Szczepienie DTP – cena
Szczepionka DTP jest bezpłatna, refundowana przez NFZ. Rodzice, którzy wybierają szczepionkę DTP + IPV + Hib (preparat skojarzony 5w1) lub DTP + IPV + Hib + WZW B (preparat skojarzony 6w1), muszą za nie zapłacić z własnych środków. Ile kosztują?
Szczepionka 5w1 (DTPa-IPV-Hib) to szczepionka przeciwko pięciu chorobom: błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio (IPV) i Haemophilus influenzae typu b (Hib). Jej cena może wahać się od ok. 150 do 250 złotych za jedną dawkę.
Szczepionka 6w1 (DTPa-IPV-Hib-HBV) to szczepionka przeciwko sześciu chorobom: błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio (IPV), Haemophilus influenzae typu b (Hib) i wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (HBV). Cena szczepionki wynosi od ok. 200 do 300 złotych za jedną dawkę.
4. Szczepienie DTP – skutki uboczne i przeciwwskazania
Szczepionki DTP nie należy podawać pacjentom z nadwrażliwością na substancje czynne lub na którąkolwiek substancje pomocnicze.
Inne przeciwwskazania bezwzględne do podania szczepionki DTP to ostre stany chorobowe (przebiegające z gorączką), choroby neurologiczne o postępującym przebiegu, encefalopatia o nieznanej etiologii, objawy mózgowe z zaburzeniem świadomości oraz drgawki przebiegające z gorączką.
Przeciwwskazaniem do zastosowania preparatu DTP są również objawy, które pojawiły się w ciągu 7 dni po podaniu pierwszej dawki leku, takie jak:
- nieukojony ciągły płacz lub krzyk o wysokich tonach (krzyk mózgowy) trwający co najmniej 3 godziny, który wystąpił do 48 godzin po poprzedniej dawce szczepionki,
- gorączka 40,5°C lub wyższa pojawiająca się w ciągu 48 godzin po podaniu poprzedniej dawki szczepionki,
- drgawki gorączkowe lub bez gorączki, które wystąpiły w ciągu 3 dni po poprzedniej dawce szczepionki,
- objawy mózgowe z zaburzeniami świadomości i ogniskowymi objawami neurologicznymi, które wystąpiły do 72 godzin po poprzedniej dawce szczepionki,
- zmniejszenie reaktywności na bodźce, bladość, wiotkość, utrata świadomości w ciągu 7 dni po poprzedniej dawce szczepionki.
Przeciwwskazaniem czasowym do podania szczepionki DTP są:
- ostre stany chorobowe przebiegające z gorączką,
- choroby przewlekłe w okresie zaostrzenia.
Czy szczepionka DTP jest bezpieczna dla dzieci?
Szczepionka DTP jest bezpieczna dla dzieci.
Jeśli chodzi o działania niepożądane, mogą pojawić się miejscowe odczyny poszczepienne (ból, zaczerwienienie, obrzęk w miejscu wkłucia) oraz ogólne (gorączka i drażliwość). Objawy po szczepieniu DTP ustępują jednak najczęściej w ciągu 24-48 godzin. By je złagodzić, można podać lek przeciwgorączkowy i przeciwbólowy (np. paracetamol) lub zastosować okłady z Altacetu.
Inne skutki uboczne to wymioty i biegunka, zmniejszenie apetytu i pragnienia oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe, także niepokój bądź apatia. Ponieważ preparat zawiera też tiomersal (środek konserwujący), mogą pojawić się reakcje alergiczne. Ciężkie NOP, takie jak zespół hipotoniczno-reaktywny, drgawki gorączkowe, ciężkie reakcje alergiczne pojawiają się rzadko.
