Pneumokoki - szczepionka, powikłania, przeciwwskazania. Kiedy szczepić?

Pneumokoki są bakteriami odpowiedzialnymi za wywoływanie zakażeń w organizmie. To one powodują choroby pneumokokowe, np. posocznicę lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Dodatkowo często są przyczyną zapalenia płuc, zatok, oskrzeli czy też ucha środkowego. Szczepionka na pneumokoki powinna być wykonana między 6. tygodniem życia dziecka a 5. rokiem. Czy szczepienie na pneumokoki jest obowiązkowe? Kiedy szczepić na pneumokoki? Szczepienie przeciw pneumokokom - jakie są skutki uboczne?

1. Pneumokoki - szczepionka

Szczepienie na pneumokoki to jedno z najważniejszych szczepień u dziecka. Według WHO, tj. Światowej Organizacji Zdrowia, zakażenie pneumokokami to jedna z najczęstszych przyczyn zachorowalności i umieralności małych dzieci na świecie. Poprzez szczepienia przeciwko pneumokokom można temu zapobiec.

Szczepienie na pneumokoki - szczepienie obowiązkowe? Szczepionka na pneumokoki dla dzieci od kilku lat należy do obowiązkowych szczepień u maluchów.

Zobacz film: "W co należy wyposażyć przedszkolaka?"

Obowiązek szczepienia przeciw pneumokokom obejmuje dzieci urodzone po 31 grudnia 2016 roku. Gdy szczepienia te nie są zrealizowane zgodnie z obowiązującym kalendarzem, dzieci podlegają temu obowiązkowi do ukończenia 19. roku życia.

Szczepionki przeciw pneumokokom to tzw. skoniugowane szczepionki, a więc takie, które zawierają 3, 7 lub 13 najważniejszych serotypów bakterii, wywołujących objawy chorobowe. Zaaplikowanie szczepionki z największą ilością serotypów bakterii, a więc 13, gwarantuje największą skuteczność spośród innych na niezachorowanie na chorobę pneumokokową.

Najlepiej, aby pierwsze szczepienie w kierunku pneumokoków było rozpoczęte przed 6 miesiącem życia. Wtedy też zapewniona jest najlepsza ochrona dziecka. Takie działania pozwalają na zmniejszenie rozprzestrzeniania się pneumokoków wśród dzieci i doprowadzają do ograniczenia zachorowalności na choroby pneumokokowe oraz zgonów przez nie wywołanych.

Zalecana jest również szczepionka na pneumokoki dla dorosłych - zwłaszcza dla osób w wieku od 19 do 24 lat, z wrodzonymi i nabytymi zaburzeniami odporności oraz dla osób powyżej 65. roku życia (szczepionka na pneumokoki dla seniorów).

Cena szczepienia na pneumokoki dla dorosłych zależy od miasta i placówki i waha się w granicach 280 - 400 zł. Warto jednak dowiedzieć się o możliwości refundacji.

U osób powyżej 65. roku życia do refundacji kwalifikują się m.in osoby z:

• przewlekłą chorobą serca;
• wątroby;
• płuc;
• cukrzycą;
• białaczką.

W chwili obecnej na rynku polskim dostępne są dwa preparaty:

• Prevenar - 13: to szczepionka skoniugowana,13 - walentna, która w swoim składzie zawiera polisacharydy otoczkowe niżej wymienionych serotypów Streptococcus pneumoniae - dwoinki zapalenia płuc: 1, 3, 4, 5, 6A, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19A, 19F, 23F połączone z białkiem nośnikowym. Szczepionka ta występuje jako ampułkostrzykawka.
• Synflorix: szczepionka również skoniugowana, 10 - walentna, która zawiera polisaharydy otoczkowe serotypów: 1, 4, 5, 6B, 7F, 9V, 14, 18C, 19F, 23F.

Jaka jest różnica między tymi szczepionkami? Chronią one przed różnymi ilościami serotypów bakterii Streptococcus pneumoniae. Szczepionka Synflorix jest przeznaczona tylko dla dzieci od 6. tygodnia życia do 5. roku życia. Występuje jako zawiesina na wstrzykiwania, również w ampułkostrzykawce.

Według raportu KOROUN w przypadku dzieci poniżej 5. roku życia dominują serotypy: 6B,14,19A,19F. Synflorix - bezpłatna szczepionka, refundowana przez NFZ chroni przed 3 z tych odmian, zaś Prevenar - 13 chroni przed wszystkimi wymienionymi.

Szczepionki te chronią m.in. przed ostrym zapaleniem ucha środkowego czy zapaleniem płuc, dając trwałą odpowiedź immunologiczną.

Skuteczność oraz bezpieczeństwo wyżej wymienionych preparatów jest potwierdzone wieloma badaniami klinicznymi. To, jaką wersję szczepionki dostaniemy, zależy przede wszystkim od lekarza, który na to szczepienie kieruje.

2. Czym są pneumokoki?

Pneumokoki to bakterie, fachowo określane mianem dwoinki zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae). Zaliczane są do paciorkowców alfa-hemolizujących. Ich kształt jest kulisty, średnica nie przekracza zaś 1 mikrometra. Zwykle występują w parze.

Bakterie te przenoszą się drogą kropelkową i są najczęstszą przyczyną bakteryjnych zakażeń układu oddechowego. Najcięższą postacią zakażenia wywołanego pneumokokami jest tzw. posocznica (sepsa). Dwoinki zapalenia płuc mogą być również przyczyną zapalenia otrzewnej lub wsierdzia.

Wśród zakażeń bakteryjnych to właśnie pneumokoki odpowiadają za najwyższy odsetek śmiertelności. Warto dodać, że nawet 10 proc. dorosłej populacji oraz 40 proc. dzieci to bezobjawowi nosiciele tej bakterii.

3. Choroby wywoływane przez pneumokoki

Wzrost zachorowań na infekcje wywołane pneumokokami możemy zaobserwować w okresie jesienno-zimowym. Patogen ten bytuje w dużych skupiskach ludzkich, często współwystępując z rynowirusami i adenowirusami.

Wskutek zakażenia pneumokokami może się rozwinąć:

• zapalenie zatok;
• zapalenie ucha środkowego;
• zapalenie oskrzeli.

Wyjątkowo niebezpieczną postacią zakażenia dwoinką zapalenia płuc jest inwazyjna choroba pneumokokowa. Dochodzi do niej, gdy patogeny przełamią bariery ochronne i dostaną się krwiobiegu. W tym przypadku może rozwinąć się:

• zapalenie płuc z bakteriemią;
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
• zakażenie wewnętrzne (zapalenie otrzewnej, zapalenie opłucnej);
• sepsa.

To, w jaki sposób objawia się choroba wywołana przez pneumokoki, zależy od tego, który układ jest zakażony. W przypadku pneumokokowego zapalenia płuc jest to:

• gorączka;
• dreszcze;
• duszności;
• kaszel;
• osłabienie.

Jeśli doszło do zakażenia ucha środkowego, dziecko może skarżyć się na:

• ból;
• brak apetytu;
• gorączkę.

W przypadku zapalenia opon mózgowo - rdzeniowych pojawia się:

• gorączka;
• ból głowy;
• światłowstręt;
• nudności i wymioty;
• lęk i niepokój;
• sztywność karku;
• pulsowanie ciemiączka.

Gdy dojdzie do uogólnionego zakażenia - sepsy, choroba rozwija się bardzo szybko. Samopoczucie chorego gwałtowanie pogarsza się, pojawia się:

• bardzo wysoka gorączka;
• zwiększona liczba oddechów;
• przyspieszona akcja serca;
• zaburzenia świadomości;
• niewydolność narządów wewnętrznych.

4. Pneumokoki - kiedy szczepić dziecko?

Szczepienie na pneumokoki - kiedy należy je wykonać? Zgodnie z polskim Kalendarzem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciw pneumokokom powinno się rozpocząć w 2. miesiącu życia dziecka (po ukończenia 6. tygodnia życia), na pierwszej wizycie szczepiennej.

Największe ryzyko ciężkich, inwazyjnych zakażeń zachodzi u niemowląt, stąd też, jeśli nie ma rzeczywistych przeciwwskazań do szczepienia, nie powinniśmy odraczać realizacji szczepienia na pneumokoki na wiek późniejszy.

Pełny cykl szczepień przeciw pneumokokom, dostarczający optymalnej ochrony, to kilka rozłożonych w czasie dawek szczepienia, zgodnie z aktualnie obowiązujących programem.

Pneumokoki - ile dawek? Zdrowe niemowlęta otrzymują 3 dawki szczepienia przeciw pneumokokom, podawane w 2, 4, 13-15 miesiącu życia malucha.

Maluchy z grup ryzyka (wcześniaki i dzieci cierpiące na określone choroby), otrzymują 4 dawki szczepienia przeciw pneumokokom, które mogą być podane w 2, 4, 5-6 i 11-15 miesiącu życia.

Szczepionka przeciw pneumokokom podawana jest w zastrzyku, domięśniowo, najlepiej w przednio-boczną powierzchnię uda u niemowląt.

5. Pneumokoki szczepienie – powikłania

Szczepionka na pneumokoki - powikłania? Do najczęstszych niepożądanych odczynów poszczepiennych, występujących po skoniugowanych szczepieniach przeciw pneumokokom zaliczamy:

• zaczerwienienie;
• obrzęk;
• wrażliwość na ból w miejscu wstrzyknięcia.

Możemy też niekiedy zaobserwować:

• gorączkę;
• rozdrażnienie;
• osłabienie;
• niespokojny sen;
• obniżenie łaknienia;
• wymioty.

Dostępne dane nie potwierdzają związku przyczynowo-skutkowego między podaniem ww. szczepionki a ciężkimi odczynami poszczepiennymi o trwałych następstwach.

6. Szczepionka przeciwko pneumokokom – przeciwwskazania

Wśród przeciwwskazań do zastosowania szczepionki przeciw pneumokokom możemy wymienić:

• chorobę przebiegającą z gorączką;
• nadwrażliwość na substancję czynną lub inny składnik preparatu;
• zaburzenia krzepnięcia krwi;
• trombocytopenię.