Przyjaźń dzieci

Przyjaźń dzieci różni się nieco od przyjaźni dorosłych. Mówi się, że dziecięce przyjaźnie są spontaniczne i szczere, natomiast relacje między dorosłymi często są nastawione na uzyskanie osobistego sukcesu, nawet kosztem drugiej osoby. Relacje przyjacielskie mogą zawiązywać się już na etapie wieku przedszkolnego, kiedy przyjaciela rozumie się jako towarzysza zabaw. Małe dzieci mają też czasem „przyjaciela na niby”, wyimaginowanego kolegę lub koleżankę, do którego mówią i z którym się bawią. W wieku szkolnym rola przyjaciela ewaluuje. Kontakty nie służą jedynie zabawie, ale także dyskusjom, nauce, rozwijaniu wspólnych zainteresowań. Wśród nastolatków powstają pierwsze przyjaźnie międzypłciowe (chłopiec-dziewczyna), które stanowią przedsmak związków intymnych.

1. Znaczenie przyjaźni w życiu dziecka

Nie sposób się nie zgodzić, że prawdziwy przyjaciel to skarb. Można liczyć na jego wsparcie, pomoc, zrozumienie, troskę, akceptację, konstruktywną krytykę, towarzyszenie w cierpieniu i radości. Charakter relacji przyjacielskich zmienia się na przestrzeni życia człowieka. Najpierw ma się przyjaciela z piaskownicy czy z podwórka.

W wieku przedszkolnym dzieci rozumieją już szczególny charakter relacji społecznej, jaką jest przyjaźń. Przyjaciel to partner do zabawy – z nim dziecko dzieli się zabawkami, do niego częściej kieruje prośby. Przyjaciele spędzają ze sobą więcej czasu niż ze zwykłą koleżanką czy kolegą, rozmawiają, powierzają tajemnice.

Psychologowie rozwojowi przeprowadzili liczne badania nad genezą przyjaźni dzieci, przyczynami konfliktów i sposobami ich rozwiązywania, przyczynami rozpadania się przyjaźni oraz kwestiami zaufania i zazdrości. Wczesne przyjaźnie charakteryzuje tymczasowość. Dzieci biorą pod uwagę zewnętrzne przyczyny konfliktu i próbują go rozwiązać poprzez wycofanie się z sytuacji konfliktowej oraz przejście do innej aktywności. Zaznacza się wyraźnie podejście egocentryczne – nieumiejętność ujęcia różnic między perspektywą własną, a partnera. W kolejnym stadium rozwoju przyjaźni dzieci widzą konflikt jako wywołany przez jednego z partnerów. Uważają, że przeprosiny lub odejście wystarczą do rozwiązania konfliktu.

Zobacz film: "Jak poprawić bezpieczeństwo rowerzystów na drogach?"

Dopiero dorastający uważają, że konflikt ma swoje źródło w samej przyjaźni oraz że obie strony muszą zaakceptować wspólne rozwiązanie. W wieku przedszkolnym przyjaźnie zwykle są nietrwałe. Niektórym maluchom, szczególnie tym nadpobudliwym i agresywnym, trudno znaleźć przyjaciela. Wraz z rozwojem przyjaźń nie jest tak silnie skontaminowana z zabawą. W szkole dominuje prymat nauki, a dziecięce przyjaźnie zawiązuje się na zasadzie wspólnoty zainteresowań. Partnerowi stawia się już pewne wymagania, oczekuje się wymiany myśli i współpracy. Z przyjacielem można się uczyć, wykonywać dodatkowe prace szkolne i spędzać czas wolny po szkole. Na początku zaznacza się antagonizm płci – dziewczynki i chłopcy „zwalczają się” wzajemnie. Związki przyjacielskie opierają się na wzajemnym zaufaniu i lojalności. Na okres późnej adolescencji przypada fascynacja płcią przeciwną i czas pierwszych miłości romantycznych.

2. Relacje przyjacielskie a dzieci

Maluchy, szczególnie jedynacy albo te dzieci, które nie mają bliskich kolegów w przedszkolu, wyobrażają sobie przyjaciela. Mówią do niego, bawią się z nim, dyskutują na głos. Niejednokrotnie rodzice obawiają się, czy ich dziecko nie przejawia przypadkiem jakichś problemów rozwojowych. Przyjaciel „na niby” to przejaw pojawienia się funkcji symbolicznej. Wyimaginowany partner zabaw pozwala dziecku ćwiczyć umiejętności społeczne i odnajdywać się w realnym świecie rówieśników. Z czasem dziecko zapomina o swoim stworzonym przez wyobraźnię przyjacielu i zawiązuje prawdziwe relacje z rówieśnikami.

Przez znaczny okres życia dziecka prawdziwymi przyjaciółmi są dla niego rodzice – mama i tata. Maluch wie, że może na nich liczyć w każdej sytuacji, że mu pomogą, opatrzą skaleczoną nogę albo obronią przed wielkim psem sąsiadów. W miarę rozwoju rola rodziców ulega zmianie, a na pierwszym miejscu znajdują się rówieśnicy. Grupa przyjaciół może stanowić, zwłaszcza w okresie adolescencji, przeciwwagę dla rzeczywistości zaproponowanej przez dorosłych. W większości przypadków jednak związki młodzieży z dorosłymi charakteryzuje harmonia, a nie przepaść generacyjna. Czemu sprzyja dziecięca przyjaźń? Pozwala ona na odbycie treningu interpersonalnego, uczy empatii, szacunku, tolerancji, cierpliwości, dochodzenia do konsensusu, negocjowania zasad, solidarności, prawdomówności, dyskrecji.

Dziecięce przyjaźnie uczą, na czym polega prawdziwa przyjaźń w dorosłym życiu. Wielu dorosłych powinno wzorować się na szkrabach, które są spontaniczne, ufne i bezinteresowne.

Relacje przyjacielskie umożliwiają doskonalenie sfery społecznej, emocjonalnej i moralnej dziecka. Uczy się ono uwzględniania punktu widzenia innych, asertywności, umiejętności wyrażania swojego zdania i kontroli ekspresji emocji, szczególnie tych negatywnych. Poza tym przyjaciele to niedocenione źródło wsparcia. Nie tylko wprowadzają oni więcej barw w życie dziecka czy nastolatka, ale także kształtują jego osobowość. Przyjaźnie dzieci to przedsmak związków intymnych, które również wymagają wzajemnego zrozumienia i podjęcia konkretnych wysiłków, by wzajemna relacja przetrwała, bowiem niepielęgnowana przyjaźń albo miłość wygasa.