Bilans dziecka – kiedy i w jakim celu wykonuje się badanie?

Bilans dziecka to okresowe profilaktyczne badania przeprowadzane na różnych etapach życia młodego człowieka, od narodzin do dorosłości. Ich celem jest wykrycie ewentualnych nieprawidłowości, wad genetycznych i chorób na wczesnym etapie oraz zaburzeń dziecka w zakresie rozwoju fizycznego i umiejętności, także intelektu, wzroku, słuchu czy mowy.

Czy bilans dziecka jest obowiązkowy?

Okazuje się, że nie. Badania są jednak zalecane przez lekarzy i ministerstwo zdrowia. Procedurę tę wdrożono w Polsce w 1976 roku.

Okresowy przegląd zdrowia dziecka, wykonywany kilkanaście razy w życiu dziecka, jest bezpłatny. Przeprowadza go lekarz rodzinny, pediatra lub pielęgniarka w przychodni, w poradni dziecka zdrowego. Bilanse zdrowia wykonuje się, kiedy dziecko jest zdrowe.

Kiedy bilans dziecka?

Pierwszy bilans dziecko przechodzi zaraz po narodzinach. Następne badania wykonuje się u noworodków (od 1 do 4 tygodnia życia), niemowląt (w wieku 2–6 miesięcy, 9 miesięcy, 12 miesięcy) i starszych dzieci (w wieku 2 lat, 4 lat, 5 lat, 9–10 lat), także nastolatków (w wieku 13–14 lat, 16–17 lat i do ukończenia 19 roku życia).

Co sprawdza się podczas bilansów zdrowia dziecka? Wizyta obejmuje wiele badań. W czasie wizyty pediatra zawsze mierzy i waży dziecko, nanosi jego wzrost i wagę na siatkę centylową. Dzięki niej może określić, czy dziecko rozwija się prawidłowo.

Ponadto sprawdza postawę, ustawienie stóp i sposób chodzenia. Bada wzrok, słuch i mowę, kontroluje stan zębów. Pyta o umiejętności i samodzielność pacjenta. Wnioski z badania wpisuje do książeczki zdrowia dziecka i do jego dokumentacji medycznej.

Dzięki temu bilanse zdrowia pozwalają sprawdzić, czy dziecko rozwija się prawidłowo i harmonijnie, nie ma wad wzroku, wad słuchu, wad postawy (np. skoliozy, płaskostopia), problemów w rozwoju psychicznym, zaburzeń ciśnienia tętniczego, zaburzeń psychosomatycznych, zaburzeń wzrostu (np. niskorosłości) czy niedowagi lub otyłości.

Poszczególne wizyty nieco się od siebie różnią. Na przykład:

• W 1 miesiącu życia (noworodek) oceniana jest dojrzałość neurologiczna, a badania skoncentrowane są na wczesnym wykryciu wad wrodzonych. Pierwszy bilans zdrowia dziecka (tzw. bilans zero) przeprowadza się w szpitalu, zaraz po urodzeniu dziecka. Wówczas wykonuje się także badania przesiewowe pozwalające wykryć dysplazję stawów biodrowych, problemy ze słuchem, mukowiscydozę, wrodzoną niedoczynność tarczycy czy fenyloketonurię.
• U niemowlaka, ale i w 2 roku i 4 roku życia dziecka lekarz ocenia rozwój fizyczny, także uzębienie. Bilans dwulatka i bilans czterolatka to także badania pod kątem ewentualnych wad słuchu, wzroku, postawy.
• Bilans dziecka 6-letniego koncentruje się na ocenie gotowości dziecka do zajęć szkolnych. Lekarz kwalifikuje je też na zajęcia ruchowe (np. gimnastyka korekcyjna), gdy jest taka potrzeba.
• W 10 roku życia oceniane jest przystosowanie dziecka do szkoły. To tak zwana ocena adaptacji szkolnej.
• W 14 roku życia oceniany jest przebieg dojrzewania płciowego. Ustalane są również ewentualne przeciwwskazania do wykonywania zawodu.

Co to jest COVER-TEST?

Podczas badań bilansowych w 2, 4, 6 roku życia dziecka przeprowadza się tak zwany COVER-TEST. To jest badanie naprzemiennego zakrywania oczu. Polega on na zasłonięciu ręką lekarza jednego oka, drugie oko patrzy na wprost na dany punkt. I tak:

• gdy zasłonięte jest oko zezujące, po jego odsłonięciu nie następuje zmiana w postaci ruchu oczu,
• gdy zasłonięte oko jest zdrowe, a oko zezujące patrzy na wprost, w momencie odsłonięcia oko prowadzące zaczyna patrzeć na wprost, oko zezujące ustawia się w zezie.

Jakie działania można podjąć, jeśli w bilansie zdrowia wykryte zostaną nieprawidłowości? W zależności od problemu dalsze postępowanie obejmuje konsultację ze specjalistą, który może zlecić:

• badania diagnostyczne, takie jak badania krwi, badania obrazowe (np. RTG, USG), także badania specjalistyczne, na przykład neurologiczne, okulistyczne, laryngologiczne, hematologiczne,
• leczenie bądź terapię (np. terapia logopedyczna, terapia psychologiczna),
• zaplanować wizyty kontrolne w celu oceny skuteczności terapii i dostosowania planu leczenia.

Aby badania i wizyta przebiegły bez stresu, warto się do nich przygotować. O czym pamiętać?

Najważniejsze jest, by zabrać książeczkę zdrowia dziecka, dokumentację medyczną (karty z leczenia szpitalnego, wyniki badań) oraz listę pytań do lekarza. W przypadku małych dzieci trzeba mieć ze sobą pieluszki na zmianę i wodę.