Choroba sieroca – objawy, przyczyny i leczenie

Choroba sieroca jest patologią, która występuje nie tylko u dzieci wychowanych w domach dziecka. Zaburzenia rozwoju psychicznego tak, jak i fizycznego, będące jej istotą, to skutek niezaspokojenia potrzeb emocjonalnych dziecka. To prowadzi do pojawienia się mniej lub bardziej charakterystycznych objawów, takich jak kołysanie się, pobudzenie, nietrzymanie moczu czy problemy z komunikacją.

1. Co to jest choroba sieroca u dzieci?

Choroba sieroca to zespół zaburzeń lub zahamowanie rozwoju psychicznego dziecka, które dotyczą zarówno jego sfery psychicznej, jak i fizycznej (może wywoływać objawy somatyczne). Patologia jest także znana jako nieorganiczny zespół opóźnienia rozwoju, depresja anaklityczna, matczyna deprywacja, hospitalizm lub zaniedbywanie dziecka, także choroba braku miłości.

Choroba sieroca dotyczy głównie dzieci z domów dziecka (tak niemowląt, jak i starszych), ale nie tylko. Zdarza się, że występuje również u młodych osób wychowujących się w rodzinach, zarówno pełnych, jak i niepełnych, w których rodzice nie poświęcają dziecku wystarczającej uwagi.

Zwykle są to rodziny dysfunkcyjne mierzące się z problemem alkoholowym, narkomanią, ale też ubóstwem bądź chorobą psychiczną matki czy ojca (zaburzenia psychiczne, zaburzenia osobowości), ale nie zawsze.

Zobacz film: "Przemoc w rodzinie - poruszająca historia tragicznego dzieciństwa"

Za chorobę sierocą może odpowiadać także wielogodzinna praca rodziców (zbyt mała ilość czasu opieki nad dzieckiem), ale i wypadki losowe, takie jak śmierć jednego lub obojga rodziców czy ich choroba, emigracja zarobkowa, rozwód, co skutkuje oddaniem dziecka do ośrodka opieki zbiorowej z powodów losowych.

Co więcej rozpoznawana jest także choroba sieroca u dorosłych. Dotyczy ona zwykle pacjentów szpitali, zakładów opiekuńczo-wychowawczych i penitencjarnych.

2. Choroba sieroca – przyczyny

Najczęstszą przyczyną choroby sierocej jest długotrwały brak kontaktu z matką (bądź osobą, która sprawowała opiekę nad dzieckiem w początkowym okresie jego życia) lub zerwanie z nią więzi.

Powód stanowi też nienawiązywanie przez rodzica czy opiekuna kontaktu emocjonalnego z dzieckiem, chłód emocjonalny czy sprawowanie nad małoletnimi opieki ograniczającej się do wykonywania czynności pielęgnacyjnych.

3. Objawy choroby sierocej

Brak kontaktu matki z dzieckiem prowadzi do pojawienia się problemów emocjonalnych i intelektualnych, ale i symptomów mogących wskazywać na choroby organiczne.

Jakie są objawy i powikłania choroby sierocej? Brak poczucia bezpieczeństwa i lęk, niezaspokojona potrzeba przywiązania i poczucie odtrącenia powodują, że obserwuje się:

• zaburzenia snu i łaknienia,
• niepokój,
• pobudzenie,
• nietrzymanie moczu,
• zaburzenia wzrostu i wagi,
• kołysanie się dziecka do przodu i do tyłu, ssanie kciuka.

Starsze dzieci mają problemy z komunikacją z otoczeniem, nawiązywaniem relacji z innymi. Choroba sieroca u dorosłych wiąże się z niskim poczuciem własnej wartości, nawracającymi lękami, brakiem umiejętności interpersonalnych oraz skłonnością do depresji.

3.1. Fazy choroby sierocej

W przebiegu choroby sierocej wyróżnia się trzy fazy. Pierwsza jest faza aktywnego protestu. Wówczas dziecko płacze, krzyczy, nie interesuje się nikim i niczym, co się dzieje wokół. Ma słaby apetyt i problemy ze snem.

Kolejna jest faza rozpaczy. Dziecko staje się apatyczne, przygnębione, smutne. Obserwuje się moczenie nocne, brak apetytu, zaburzenia odporności. Pojawiają się automatyzmy ruchowe (kiwanie się, ssanie kciuka).

Ostatnią jest faza wycofania. Dziecko uspokaja się i wycisza, jednak nie zdrowieje, a poddaje się zwątpieniu, obojętnieje. Staje się bierne i wycofane. Mimika jego twarzy staje się uboższa, pojawiają się różne powtarzalne ruchy czy błądzenie wzrokiem (tzw. sufitowanie).

Nieleczona choroba sieroca sprawia, że pojawiają się późne skutki zaniedbywania dziecka. Te mogą być skrajnie różne, od agresji, przez nieposłuszeństwo i krnąbrność, po silną potrzebę więzi o charakterze emocjonalnym przy jednoczesnym silnym lęku przed nią.

4. Choroba sieroca – leczenie i diagnoza

Chorobę sierocą diagnozuje się na podstawie charakterystycznych objawów oraz analizy środowiska rodzinnego dziecka.

Aby pomóc dziecku, a i ograniczyć rozwój zaburzeń, należy rozpocząć jej leczenie. Kluczowa jest terapia wychowawcza (ewentualnie terapia rodziny), stała pomoc psychologa oraz stymulowanie dziecka do prawidłowego rozwoju. Ważne jest zapewnienie dziecku stabilnej opieki. Leczenie choroby sierocej jest zwykle długie.