Sprawdź, czy jesteś świadomym rodzicem - 6 faktów o emocjach dzieci
Przedstawiamy artykuł z cyklu tekstów publikowanych w ramach kampanii społecznej pt. „Sprawdź czy jesteś świadomym rodzicem” organizowanej przez Fundację Rodzice Przyszłości. W ramach kampanii fundacja proponuje rodzicom możliwość rozwiązania Testu Świadomego Rodzica, który zostanie opublikowany 24 października na stronie fundacji Rodzice Przyszłości.
Sprawdzając własne przygotowanie do bycia rodzicem oddajemy dzieciom nieocenioną przysługę – daje nam to szansę na uświadomienie sobie i wprowadzenie koniecznych zmian. Co więcej – jest to ważna inwestycja na przyszłość, zarówno dla dzieci, jak i dla rodziców. Wymaga tylko czasu i chęci.
1. Emocje u dzieci
Zacznijmy od 6 faktów o emocjach dzieci:
- Dzieci nie przychodzą na świat z dojrzałością emocjonalną. Rozwój emocjonalny wymaga czasu, wiedzy, cierpliwości i bezgranicznej miłości.
W chwili urodzenia nasz mózg jest „niedokończony”. Najmniej sprawne są wyższe ośrodki mózgowe. To sprawia, że mózg w pierwszych latach życia jest niezwykle delikatną strukturą, podatną na kształtowanie zarówno przez dobre, jak i złe relacje dziecko – rodzic. Dzieci nie potrafią rozpoznawać i nazywać emocji. Doświadczają emocji tylko fizycznie i to jest dopiero początek edukacji emocjonalnej, która najintensywniej dokonuje się w pierwszych latach życia. Postawa rodziców w tym okresie jest kluczowa. To my prowadzimy pierwsze lekcje z emocji.
- Kontrola emocji zależy od ogólnego rozwoju mózgu i od relacji ze środowiskiem.
Centrum dowodzenia emocjami ma strategiczne miejsce. Tuż po urodzeniu komunikacja w tym centrum bardzo szwankuje. Na początku mózg dziecka steruje emocjami poprzez niższe ośrodki, które uwalniają reakcje emocjonalne: płacz, zaciskanie piąstek, prężenie ciała czy skulenie się. Świadomość, że są to różne stany i do czego prowadzą dziecko nabędzie wówczas, gdy rozwinie się komunikacja z wyższymi ośrodkami w mózgu. Zaś nazwanie tych uczuć i odpowiednie kontrolowanie emocji będzie miało miejsce dopiero u kilkulatków i jest mocno uzależnione od relacji z rodzicami.
- Dzieci odczuwają stany emocjonalne dorosłych „przez skórę”.
Wcale nie musimy krzyczeć, płakać czy nerwowo gestykulować, by dziecko poczuło nasze zdenerwowanie. Maluch współodczuwa stan emocjonalny osoby, która się nim zajmuje.
- Dzieci naśladują nasze emocje.
Około 15 miesiąca życia mózg do swojej bazy reakcji włącza wzory zachowań emocjonalnych, które pozostają w nas już na całe życie. Te wzory czerpią ze swojego najbliższego otoczenia. Naśladują nas w najmniejszym geście i idealnie wykorzystują tę wiedzę w adekwatnej sytuacji.
- Dzieci doświadczają emocji o wiele bardziej intensywniej niż dorośli.
Dlaczego dwu-, trzylatki rzucają się na podłogę, kopią, gryzą, walą głową o ścianę? Kto im pokazał takie wzorce zachowań? Gdzie widziały takich dorosłych? By zrozumieć takie zachowanie należy uświadomić siebie, że dzieci inaczej doświadczają emocji.
Po pierwsze, tylko pełne doznanie danej emocji pomoże im w przyszłości wyznaczać granicę zachowań. Dlatego wczesny wiek to idealny czas na naukę emocji: złości, radości, wstydu, strachu, smutku.
Po drugie, dzieci dopiero uczą się kontrolowania emocji. To silne przeżywanie emocji spowodowane jest burzą hormonalną, której jeszcze nie potrafią opanować. U małego dziecka zbyt długo utrzymujący się wysoki poziom hormonów pobudzających (adrenalina, kortyzol) doprowadza do odczuwania silnego bólu. Gdy sytuacja ta będzie się powtarzać, reakcja na stres doprowadzi do zmian w systemie odpornościowym, co w późniejszym życiu zwiększa podatność na depresję, zaburzenia lękowe oraz inne fizyczne i psychiczne schorzenia.
- To rodzice pomagają dzieciom w radzeniu sobie z emocjami, uczą jak je pokazać, nazwać, skontrolować. Nikt inny tego nie zrobi za nas lepiej niż my.
- Dowiedzmy się o emocjach dzieci, jak najwięcej.
- Uspokójmy swoje emocje i uśmiechnięci weźmy swoje dziecko na ręce.
- Pozwólmy na doświadczanie silnych emocji wówczas, kiedy nasze dzieci są jeszcze małe.
- Rozmawiajmy z dziećmi o emocjach, nazywajmy je, pokazujmy, wyznaczajmy granice.
- Przytulajmy, całujmy lub chociaż dotykajmy nasze dzieci. Potrzebują tego, by się uspokoić. Dotyk wyzwala oksytocynę, która ma za zadanie ukoić i wyciszyć organizm. Dzieci potrzebują dotyku jak powietrza, nawet te w wieku szkolnym.
Emocje stanowią naszą podstawę. Ich dojrzałość warunkuje prawidłowy rozwój społeczny i intelektualny. Sprawia, że dzieci czują się bezpiecznie i mają tą pewność siebie, która pozwala im wychodzić naprzeciw światu.
Katarzyna Rojkowska - mama trójki dzieci, psycholog dziecięcy, od lat pomaga dzieciom w pokonywaniu trudnościach z nauce i radzeniu sobie z emocjami. Autorka książki „Naucz małe dziecko myśleć i czuć”, współautorka programów edukacyjnych Leodnardo School. Autorka serii bajek o emocjach dla małych dzieci. Zafascynowana programem świadomego rodzicielstwa współpracuje jako ekspert z fundacją Rodzice Przyszłości.
Fundacja „Rodzice Przyszłości” propaguje świadome rodzicielstwo i wspiera rodziców. Pragnie przekazać wiedzę mającą na celu wsparcie zrównoważonego rozwoju dzieci. Wykorzystując to, co najlepsze z interaktywnych form komunikacji, fundacja dzieli się wiedzą dotyczącą psychologii wychowawczej, rozwoju dziecka i edukacji.