Trwa ładowanie...

Dysleksja - co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie dysleksji u dzieci

Dysleksja występuje w kilku rodzajach, w zależności od przyczyny jest powstania
Dysleksja występuje w kilku rodzajach, w zależności od przyczyny jest powstania (Adobe Stock)

Dysleksja rozwojowa bywa inaczej określana jako specyficzne trudności w nauce czytania i pisania. Ze względu na przyczynę wyróżniamy różne rodzaje dysleksji. Diagnoza nie jest prosta. Do III klasy szkoły podstawowej nie można postawić rozpoznania dysleksji – o dzieciach w młodszym wieku szkolnym, które przejawiają specyficzne trudności w nauce, mówi się, że są to uczniowie z grupy ryzyka dysleksji. Na czym polega dysleksja? Czy dysleksja to choroba? Czy dysleksja jest dziedziczna?

spis treści

1. Dysleksja – co to jest?

Co to jest dysleksja? Dysleksja - definicja mówi, że jest to chorobowe zaburzenia umiejętności czytania i pisania, stwierdzane u ucznia mimo stosowania standardowych metod nauczania oraz inteligencji na poziomie przynajmniej przeciętnym, a także dobrych warunkach społeczno - kulturowych.

Dysleksja rozwojowa nie jest jednorodną dysfunkcją. W zależności od przyczyn wyróżnia się wiele jej rodzajów.

2. Przyczyny dysleksji

Zobacz film: "Wybór odpowiedniego przedszkola"

Jakie są przyczyny dysleksji? Dysleksja u dzieci może dotyczyć zaburzeń percepcji wzrokowej, zaburzeń percepcji słuchowej albo integracji sensorycznej. Istnieją teorie, które głoszą, że jest dziedziczna i wynika z czynników genetycznych.

Za dziedziczenie dysleksji miałyby odpowiadać m.in. geny zlokalizowane na chromosomie 6. (gen DCDC2) i 15. Profesor Marta Bogdanowicz, jedna z pionierek przeprowadzających badania na dysleksję w Polsce, wymienia wiele typów dysleksji w zależności od tego, z czego wynikają u dziecka specyficzne trudności w zakresie czytania i pisania.

  • Dysleksja typu słuchowego – warunkowana jest zaburzeniami percepcji i pamięci fonologicznej. Dziecko ma problem z prawidłowym słyszeniem dźwięków mowy i prezentuje wiele zaburzeń funkcji językowych.
  • Dysleksja typu wzrokowego – wynika z zaburzeń percepcji i pamięci wzrokowej. Bardzo często wiąże się z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i motoryczno-przestrzennej.
  • Dysleksja integracyjna – determinowana przez zaburzenia w zakresie integracji informacji płynących ze wszystkich zmysłów, czyli z zaburzeń integracji sensorycznej.
  • Dysleksja mieszana – spowodowana przez zaburzenia różnego rodzaju, np. dysfunkcje w zakresie analizatora słuchowego, wzrokowego, zaburzenia wyobraźni przestrzennej, zaburzenia lateralizacji.
  • Dysleksja wizualna – występuje w niej tzw. nieład.

Mówiąc o dysleksji, niejednokrotnie wspomina się o innych odmianach specyficznych trudności w nauce, np. o dysortografii, dysgrafii czy dyskalkulii. Bardzo często zdarza się tak, że uczeń prezentuje kilka zaburzeń jednocześnie – jest dyslektykiem i dysgrafem.

Niepokoi jednak fakt, że diagnoza dysleksji jest stawiana coraz częściej i do tego niesłusznie. Rodzicom czasami zależy na „załatwieniu” opinii o dysleksji, by uczniowie z zaświadczeniem o specyficznych trudnościach w nauce mieli specjalne przywileje i ułatwienia, np. podczas egzaminu maturalnego.

Jakie warunki trzeba spełnić, by móc stwierdzić, że dziecko jest dyslektykiem? Należy wykluczyć u malucha schorzenia neurologiczne. Ryzyko dysleksji powinno zostać rozpoznane na początku edukacji, ale samą dysleksję można zdiagnozować dopiero po ukończeniu przez dziecko III klasy szkoły podstawowej.

Dyslektycy to uczniowie z normą intelektualną, którzy znają zasady poprawnej pisowni, ale wskutek zaburzeń OUN nie stosują ich. Orzeczenie o dysleksji obowiązuje na wszystkich etapach kształcenia. Zazwyczaj dokument zaświadczający specyficzne trudności w nauce wydaje się na etapie IV–VI klasy.

Dysleksji nie można stwierdzić w przypadku uczniów, których złe oceny w szkole wynikają z zaniedbań środowiskowych, dlatego rozpoznanie dysleksji powinno nastąpić po co najmniej kilkumiesięcznych ćwiczeniach kompensacyjnych, zorganizowanych na terenie szkoły lub w lokalnej poradni pedagogiczno-psychologicznej.

Zaświadczenie o dysleksji zobowiązuje szkołę do dostosowania wymagań edukacyjnych do możliwości ucznia i zmodyfikowania kryteriów oceny tego ucznia. W przypadku podejrzeń, czy dziecko jest dyslektykiem, możemy wykonać maluchowi test na dysleksję.

Dobasoli do kanuka – Ćwiczenia czytania pseudowyrazów dla dzieci z dysleksją
Dobasoli do kanuka – Ćwiczenia czytania pseudowyrazów dla dzieci z dysleksją

zobacz galerię

3. Dysleksja - objawy

Jakie są objawy dysleksji? Dysleksja jest trudna do rozpoznania ze względu na fakt, że często współwystępuje z innymi trudnościami w nauce, np. zaburzeniami mowy, zaburzeniami pamięci czy koncentracji uwagi.

U dzieci do 9. roku życia nie można postawić diagnozy dysleksji, można mówić jedynie o ryzyku dysleksji. Warto obserwować własne dziecko, gdyż wczesna interwencja może skutecznie zminimalizować kłopoty w nauce. Wystarczy, że dziecko zostanie rozpoznane jako dziecko z grupy ryzyka dysleksji, by mogło rozpocząć terapię pedagogiczną.

Ćwiczenia kompensacyjno-wyrównawcze stymulują rozwój poznawczy ucznia, przez co łagodzą negatywne skutki dysleksji.

Co powinno zaniepokoić rodziców w zachowaniu dziecka już w wieku niemowlęcym i przedszkolnym? Jak manifestuje się dysleksja? Do objawów ryzyka dysleksji zalicza się m.in.:

  • brak etapu raczkowania w rozwoju motorycznym dziecka, długie utrzymywanie się odruchów wrodzonych, słabe napięcie mięśniowe;
  • opóźniony rozwój mowy – dziecko późno zaczyna komunikować się za pomocą słów w porównaniu ze swoimi rówieśnikami, niepoprawnie stylistycznie i gramatycznie konstruuje swoje wypowiedzi, źle wymawia głoski, mówi niewyraźnie i niezrozumiale;
  • obniżoną sprawność motoryczną – maluch prezentuje problemy z utrzymaniem równowagi, jest niezdarny ruchowo, nie lubi zabaw gimnastycznych, ma kłopoty z łapaniem i rzucaniem piłki do celu;
  • niesprawność manualną – dziecko prezentuje trudności w zakresie motoryki małej (dotyczącej sprawności dłoni i palców), np. nie potrafi zapiąć guzików, zasznurować butów, posługiwać się sztućcami;
  • słabą koordynację wzrokowo-ruchową – dziecko ma problemy z budowaniem wież z klocków, niechętnie układa puzzle, nie lubi rysować;
  • opóźniony rozwój lateralizacji (przewagi czynnościowej jednej z półkul mózgowych) – maluch ma kłopoty z określaniem kierunków (nad, pod) i stron ciała (lewy, prawy) oraz na zmianę korzysta z obu rąk, bez wyraźnej dominacji jednej z nich;
  • zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej – trudności z odrysowywaniem figur i rysowaniem szlaczków;
  • problemy z różnicowaniem głosek podobnych dźwiękowo (p–b, d–t itp.);
  • trudności w uczeniu się na pamięć krótkich wierszyków i piosenek, nazw miesięcy, dni tygodnia itp.;
  • zaburzenia w zakresie analizy i syntezy wzrokowej, co wtórnie determinuje trudności w czytaniu ze zrozumieniem;
  • wolne tempo czytania, długo utrzymującą się technikę literowania, przekręcanie wyrazów;
  • problemy logopedyczne i wadliwą wymowę;
  • problemy z pisownią – niestaranne litery, popełnianie błędów podczas przepisywania z tablicy, mylenie liter, opuszczanie lub dodawanie liter w wyrazach, dublowanie liter w słowie itp.

4. Jak rozpoznać dysleksję u dziecka?

Zwykle pierwsze niepokoje rodziców, czy dziecko nie ma przypadkiem dysleksji, pojawiają się w pierwszych klasach szkoły podstawowej, kiedy maluch nie radzi sobie z nauką czytania i pisania.

Jakie błędy zwykle popełniają uczniowie z dysleksją?

  • Nie potrafią utrzymać pisma w liniaturze zeszytu.
  • Błędnie przepisują z tablicy lub książki.
  • Nie potrafią zapisać wyrazu ze słuchu.
  • Mylą litery podobne do siebie pod względem fonetycznym i wizualnym, np. b–p, d–b, m–n, e–ę, sz–s.
  • Mają kłopoty z zapisaniem zmiękczeń, dwuznaków i różnicowaniem głosek dźwięcznych od bezdźwięcznych.
  • Nie potrafią odróżnić, kiedy pisze się „ę”, a kiedy „e” i „en”.
  • Opuszczają litery lub ich drobne elementy jak ogonki czy kropki.
  • Przestawiają litery w słowach.
  • Przestawiają szyk zdania.
  • Popełniają dużo błędów ortograficznych, mimo że znają zasady poprawnej pisowni.
  • Piszą niezgrabne litery.
  • Piszą bardzo wolno, nie nadążając zanotować dyktowanych słów.
  • Nie potrafią różnicować słów podobnie brzmiących, np. półka – bułka, lok – lot.
  • Źle rozmieszczają elementy na kartce.
  • Omijają znaki interpunkcyjne.
  • Nie potrafią dostrzec szczegółów różniących dwie podobne ilustracje.
  • Wolno czytają, w sposób niepewny, jakby zgadując słowa.
  • Przestawiają litery w czytanych słowach.
  • Niepoprawnie intonują czytany tekst.
  • Za bardzo skupiają się na samej technice czytania.
  • Mają problemy z dzieleniem słów na sylaby i syntezą sylab w słowa.
  • Czasami pojawia się hiperleksja, czyli bardzo płynne i szybkie czytanie, ale bez rozumienia treści.
  • Zbyt mocno lub za słabo przyciskają ołówek.
  • Nie potrafią rozplanować elementów graficznych na rysunku.
  • Nie lubią uczyć się języków obcych.
  • Nie lubią geometrii i geografii ze względu na kłopot w orientacji w kierunkach i stronach świata.
  • Mają problemy z nauką na pamięć, np. tabliczki mnożenia czy podczas nauki wierszy.
  • Mają obniżoną sprawność motoryczną i unikają zajęć wychowania fizycznego.
  • Prezentują trudności w zakresie koncentracji uwagi.

Dysleksja nie musi objawiać się wszystkimi wymienionymi powyżej symptomami. Jedno jest pewne – nie ogranicza się tylko do problemów w nauce, ale niesie ze sobą także ryzyko zaburzeń na tle rozwoju osobowości. Kiepskie rezultaty w nauce przyczyniają się niejednokrotnie do niskiego poczucia własnej wartości i wtórnie demotywują uczniów do dalszych wysiłków.

Słabe oceny zniechęcają do nauki i potwierdzają dodatkowo negatywną opinię o sobie jako o dziecko z dysleksją.

Dysleksja rozwojowa nie powinna być zatem rozpatrywana tylko i wyłącznie w kategoriach zaburzeń poznawczych, np. z powodu wadliwego analizatora słuchowego czy wzrokowego, ale należy ją uznać jako szerszy problem niosący konsekwencje zarówno natury intelektualnej, jak i psychicznej.

5. Dysleksja - leczenie

Jak pomóc dziecku z dysleksją? Większość metod leczenia opiera się na edukacji naprawczej oraz zapewnieniu społecznego i psychologicznego wsparcia, a specjalistyczne programy naprawcze mają za zadanie angażować wszystkie zmysły. Dzięki temu dyslektycy muszą rekompensować sobie braki jednej ze sfer, wykorzystując inne, lepiej u nich rozwinięte umiejętności.

Programy lecznicze skupiają się na:

  • uważnym słuchaniu;
  • rozwoju języka mówionego;
  • koncentracji;
  • fonologii;
  • rozwoju manualnych zdolności;
  • odręcznym pisaniu;
  • pamięci;
  • orientacji przestrzennej;
  • porządkowaniu elementów.

6. Jak wygląda terapia dysleksji?

W terapii najważniejsza jest konsekwencja, wszystkie działania zaś powinny obywać się pod okiem terapeuty. Wśród metod edukacyjnych w dysleksji wykorzystywane jest także leczenie farmakologiczne. Zwykle wiąże się to z istnieniem zaburzeń takich jak ADHD.

Wśród leków dostępnych na rynku możemy wyróżnić m.in.:

  • metylofenidat;
  • pircetam;
  • atomoksetyna;
  • wyciąg z miłorząbu japońskiego;
  • kwasy omega 3;
  • lecytynę sojową.

Warto rozważyć także dietę dla osoby z dysleksją - dołączyć do niej pestki, orzechy, rośliny strączkowe, ryby, oleje tłoczone na zimno.

7. Ćwiczenia na dysleksję

Przykładowe ćwiczenia na dysleksję:

  • dzielenie słów na sylaby;
  • zabawy z rymami;
  • ćwiczenia pamięci słuchowej i wzrokowej;
  • aktywność ruchowa;
  • wyszukiwanie różnych technik mnemoniki;
  • zadania z orientacji przestrzennej.

Dysleksja nie jest uleczalna, jednak dzięki specjalistycznym ćwiczeniom oraz leczeniu dyslektyk może o wiele bardziej komfortowo funkcjonować.

Następny artykuł: Przyczyny dysleksji
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze