Kwas foliowy - czy wiesz, ile go potrzebujesz?

Informacje o zapotrzebowaniu na kwas foliowy dla dorosłego człowieka (kobiety), kobiety planującej ciążę, będącej w ciąży.

Kwas foliowy (witamina B9) jest substancją niezbędną każdej żywej komórce, warunkującą prawidłowy przebieg procesów metabolicznych. Dlatego tak ważne jest, by dostarczać organizmowi jej odpowiednią ilość. Warto przy tym zaznaczyć, że kwas foliowy to witamina egzogenna, czyli taka, która musi zostać przyjęta z zewnątrz (w pożywieniu lub w postaci suplementu). Nie potrafimy jej bowiem samodzielnie zsyntetyzować za pomocą dostępnej maszynerii komórkowej.

Zapotrzebowanie na kwas foliowy jest zróżnicowane i zależy m.in. od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego. Dorosły człowiek powinien przyjmować dziennie 400 μg folianów. Zapotrzebowanie na witaminę B9 bardzo znacząco wzrasta w czasie ciąży i karmienia – wynosi odpowiednio 600 μg i 500 μg. Nie należy tego faktu ignorować, gdyż niedobór folianów może mieć bardzo poważne konsekwencje ‒ prowadzi do upośledzenia rozwoju płodu, wad cewy nerwowej i innych poważnych zaburzeń.

EAR – szacunkowe średnie zapotrzebowanie (Estimated Average Requirements), czyli takie, które wg badań zaspokaja zapotrzebowanie na dany składnik 50% populacji w danej grupie wiekowej.

RDA – zalecane dzienne spożycie (Recommended Dietary Allowances), czyli takie, które wg badań zaspokaja zapotrzebowanie na dany składnik ponad 97,5% zdrowej populacji w każdej grupie wiekowej, obu płci.

UL – maksymalny poziom spożycia (Tolerable Upper Intake Levels), czyli taki poziom spożycia danego składnika, który nie powoduje niepożądanych efektów u zdrowych osób.

Ma to swoje logiczne uzasadnienie. Kwas foliowy bierze udział w podziałach komórek, a zatem jest szczególnie istotny dla tkanek intensywnie dzielących się, czyli m.in. komórek płodu. Poza tym odpowiada za tworzenie otoczki ochronnej włókien nerwowych. Nie może go zatem zabraknąć w okresie kształtowania się układu nerwowego, czyli niemal od momentu poczęcia. Pierwsze dni i miesiące ciąży są najbardziej krytyczne dla jego prawidłowego formowania, stąd kobietom planującym dziecko zaleca się trzymiesięczny okres suplementacji kwasem foliowym. Również pozostałe kobiety aktywne seksualnie, nie zawsze zabezpieczające się, powinny przyjmować tę witaminę. Raporty wskazują bowiem, że aż połowa ciąż w Polsce jest nieplanowana. Dostępne bez recepty preparaty dostarczają 400 μg kwasu foliowego w jednej tabletce, czyli dokładnie tyle, ile wynosi zalecana dzienna dawka.

Dlaczego tak ważne jest zażywanie kwasu foliowego w postaci tabletki? Przede wszystkim dlatego, że naturalnie, w znacznych ilościach, występuje on tylko w ograniczonej puli produktów spożywczych, m.in. w wątróbce, szpinaku, fasoli, szparagach, brokułach, kalafiorze czy otrębach owsianych. Niestety, nawet kobiety stosujące dietę bogatą w foliany nie są w stanie zapewnić podaży tego składnika na poziomie 400-600 μg. Dlatego panie planujące dziecko i kobiety w ciąży do końca trzeciego miesiąca powinny bezwzględnie zażywać kwas foliowy w ilości 400-1000 μg. Suplementację w drugim i trzecim trymestrze ciąży warto skonsultować z lekarzem.

Zwiększona dawka kwasu foliowego jest ponadto zalecana kobietom z rodzin obciążonych występowaniem wad cewy nerwowej (4000 μg dziennie), a także przyjmującym leki przeciwpadaczkowe (1000 μg).

Wyższą ilość kwasu foliowego powinny otrzymywać również osoby:

• cierpiące na niedokrwistość (kwas foliowy uczestniczy w procesie krwiotwórczym);
• z zaburzeniami wchłaniania jelitowego (mniej witaminy trafia do krwiobiegu);
• z chorobami wątroby (ze względu na obniżoną możliwość magazynowania witaminy w tym organie);
• przyjmujące leki z grupy antagonistów kwasu foliowego, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, cholestyraminy oraz doustnych środków antykoncepcyjnych (konkurują one z kwasem foliowym o przeniesienie z jelita do krwiobiegu);
• z deficytem witaminy B12, na co szczególnie narażeni są wegetarianie (zmniejsza zatrzymywanie folianów).

Indywidualna dla każdego pacjenta dawka powinna zostać określona przez lekarza prowadzącego. Mimo że kwas foliowy trudno jest przedawkować, zdarzają się przypadki skutków ubocznych nadmiernej suplementacji: nudności, bezsenność, depresja i inne. Kwas foliowy należy przyjmować razem z witaminą B12, gdyż substancja ta zapewnia właściwą retencję folianów w komórkach.

Z badań wynika, że niedobór folianów jest jedną z najczęstszych w naszym kraju awitaminoz. Przeciętne pobranie folianów z dietą, w zależności od grupy badanej, wynosi od 50 do 70%. Z tego powodu w niektórych krajach stosuje się fortyfikowanie żywności tą witaminą. W USA mąka, ryż, makaron i inne przetwory zbożowe wzbogacane są w kwas foliowy w ilości 140 μg/100 g. W Wielkiej Brytanii natomiast obowiązkowo dodaje się 240 μg/100 g mąki.