Jak rozwija się płód?
Dziecko rozwija się przez 38 tygodni w brzuchu kobiety. Worek płodowy, wody płodowe, pępowina i łożysko zapewniają mu komfortowe warunki do rozwoju, a także by pływało, kręciło się i kopało. Dziecko smakuje płyn owodniowy, który je ogrzewa i chroni przed wstrząsami z zewnątrz. Pępowina zaś dostarcza pokarm. Wszystko ma swoje miejsce i określone funkcje.
1. Worek płodowy
Worek płodowy powstaje, gdy zarodek ulega pofałdowaniu – powstaje kilka warstw komórek i z jednych z nich rozwijają się błony płodowe. Jest to pęcherz, który otacza komórkę jajową, wypełniony płynami owodniowymi (wodami płodowymi), których objętość sięga jednego litra. Zadaniem pęcherza jest ochrona dziecka.
Skurcze macicy doprowadzają do pęknięcia worka. Jeśli poród przebiega prawidłowo, dochodzi do tego, gdy szyjka jest całkowicie rozwarta (pęknięcie czasowe). Jeśli pęcherz pęka przed porodem, jest to pęknięcie niewczesne, zdarza się u ok. 10% ciężarnych. Przedwczesne pęknięcie następuje wtedy, gdy pojawiły się skurcze, ale szyjka jeszcze nie osiągnęła całkowitego rozwarcia. Pęcherz może pęknąć dopiero w drugiej fazie porodu – jest to wtedy późne pęknięcie.
2. Wody płodowe
Bardziej fachowo nazywane są płynem owodniowym. Ich zadaniem jest ochrona dziecka przed wstrząsami i urazami, jak również zapewnienie stałej temperatury we wnętrzu brzucha. Rozpychają także one macicę. Poza tym dziecko z ich pomocą ćwiczy połykanie i ruchy oddechowe.
Smak wód płodowych może się zmieniać w zależności od diety w ciąży. Dziecko może rozróżniać smak, ponieważ w 19. tygodniu ciąży pojawiają się u niego kubki smakowe. Jeśli wody smakują mu bardzo, pije je łapczywie i może dostać czkawki.
Płyn owodniowy składa się z drobinek mazi płodowej, martwych komórek, produktów przemiany materii, jak również składników odżywczych – glukozy, białek i tłuszczu. Wody płodowe są cały czas wymieniane. Ich wytwarzaniem i wchłanianiem zajmuje się nabłonek owodni. Ilość płynu zmienia się w trakcie ciąży. Na początku jest ich niewiele – ilość dostosowana jest do rozwoju zarodka. W trzecim miesiącu ich objętość to tylko 5-10 mililitrów. W miarę rozwoju ciąży, zwiększa się ilość wód płodowych. Około 37. tygodnia rozwoju płodu zmniejsza się wydzielanie płynu. Jego ilość zmienia się także dlatego, że dziecko połyka go, jak również robi siku.
W miarę rozwoju płodu, może się zdarzyć, że wód płodowych jest za dużo lub za mało. Jeśli jest ich więcej niż dwa litry, mówi się o wielowodziu; jeśli mniej niż 100 ml – o małowodziu. Jeśli takie zaburzenia się pojawią, trzeba ustalić ich przyczynę. Zbyt duża ilość wód może świadczyć o cukrzycy matki lub kłopotami dziecka z połykaniem wód. Zbyt mała może wynikać z przenoszenia ciąży. Czasami nieprawidłowa ilość wód płodowych nie jest wynikiem żadnych nieprawidłowości, tylko taką cechą ciąży. Ilość płynu owodniowego można ocenić dzięki badaniu USG.
3. Rola pępowiny
Jest to sznur, który łączy płód z łożyskiem. Rośnie do 28. tygodnia ciąży i może mieć różną długość. Średnio 50 cm długości i 1,5 centymetrów średnicy. W pępowinie znajdują się dwie skręcone tętnice pępkowe i jedna żyła pępkowa. Naczynia są osłonięte galaretą Whartona, która jest sprężysta i odporna na gniecenie. Dzięki temu pępowina nie wiąże się na szyi lub ręku dziecka. Po porodzie pępowina jest odcinana, a specjalne podwiązanie prowadzi do powstania pępka.
4. Rola łożyska
Jest to przejściowy narząd płodowy, który powstaje z tkanki łącznej błony śluzowej macicy i zewnętrznej warstwy komórek otaczających zarodek. Zaczyna funkcjonować w 12 tygodniu rozwoju płodu. Za jego pomocą dziecko otrzymuje tlen i substancje odżywcze z krwi matki. Możliwe jest to dzięki temu, że końce kosmówki łożyska zanurzone są w ścianie macicy, w których jest krew matki.
Składniki przenikają za pomocą kosmówki i pępowiną wędrują do dziecka. Oddaje ono natomiast dwutlenek węgla i zbędne produkty przemiany materii, które w łożysku trafiają do krwioobiegu matki i wydalane są przez jej płuca i nerki. Łożysko wytwarza gonadotropinę kosmówkową, laktogen łożyskowy, relaksynę, testosteron, progesteron i estrogeny.
Hormony w czasie ciąży, tzw. steroidowe przechodzą przemianę w łożysku. Łożysko to również naturalna bariera immunologiczna, dzięki której organizm matki wykazuje wybiórczą tolerancję na antygenowo często obcy organizm płodu.