Pępowina - co to jest i jaką pełni funkcję? Budowa i rola pępowiny
Co to jest pępowina? Pępowina jest połączeniem między kobietą a jej dzieckiem. To „przewód”, wewnątrz którego przebiega odżywianie dziecka i dostarczanie mu tlenu oraz usuwanie produktów przemiany materii. Sznur pępkowy jest odcinany po porodzie, a jego podwiązana resztka na brzuszku dziecka tworzy pępek. W życiu płodowym pępowina u dziecka jest niezbędna do życia, ale także może stanowić zagrożenie. Pępowina - z czym się łączy? Kiedy tworzy się pępowina? Czym grozi owinięta pępowina wokół szyi?
1. Co to jest pępowina?
Pępowina to połączenie płodu i łożyska. Kiedy powstaje pępowina? Pojawia się dopiero około piątego tygodnia rozwoju płodu. Łączy on matkę z dzieckiem, ale nie bezpośrednio. Po drodze wszystkie substancje przechodzą przez łożysko, co pozwala na zapobiegnięcie mieszaniu się krwi matki i dziecka.
Pępowina w ciąży zastępuje krążenie płucne u dziecka - przez jej naczynia do dziecka trafia tlen. Razem z krwią dziecko dostaje pokarm, a w odwrotnym kierunku odprowadzane są niepotrzebne produkty przemiany materii, które kobieta w ciąży wydala razem z moczem.
Pępowina po porodzie zostaje przecięta, końcówkę zaś odwiązuje się, tworząc pępek. Przecięcie pępowiny powinno zostać wykonane w odpowiednim czasie, gdyż zbyt wczesne może doprowadzić do niedokrwienia lub też uszkodzenia i zaburzenia funkcjonowania mózgu malucha.
2. Jak wygląda pępowina?
Pępowina to długi sznur pępowinowy, który w ostatnim etapie ciąży może mierzyć około 60 cm. Jeśli ma mniej niż 35 cm, jest zbyt krótka i może sprzyjać odklejeniu się łożyska.
Jedocześnie, gdy pępowina ma więcej niż 80 cm, jest zbyt długa, co może ograniczać ruchy płodu i grozić m.in. owinięciem jej wokół szyi dziecka. Jej szerokość wynosi około dwa centymetry.
2.1. Pępowina dwunaczyniowa
Pępowina dwunaczyniowa jest uznawana za niebezpieczną wadę w budowie pępowiny. Składa się z jednej tętnicy oraz jednej żyły pępowinowej, co może źle wpływać na transport tlenu i substancji odżywczych do dziecka.
U 25 proc. kobiet z pępowiną dwunaczyniową zdarza się, że dyskfunkcja pępowiny jest przyczyną wad układu moczowego, krążenia oraz nerwowego malucha. Ta nieprawidłowość może zwiększać ryzyko niskiej masy urodzeniowej, a także hipotrofii.
Jak powstaje dwunaczyniowa pępowina? Czynniki, które mogą zwiększać ryzyko jej wystąpienia to:
- cukrzyca w poprzednich ciążach;
- nieprawidłowa glikemia w czasie ciąży;
- rasa kaukaska;
- ciąża bliźniacza;
- stosowanie w czasie ciąży leków o działaniu teratogennym;
- wiek matki powyżej 40 r.ż.
Rozpoznanie, czy mamy do czynienia z pępowiną dwunaczyniową zwykle ma miejsce w czasie badania USG, które wykonywane jest w drugim trymestrze ciąży. Nie da się wyleczyć tej wady, jednak wymaga ona regularnej kontroli przez cały okres ciąży, oraz nadzoru położniczego w czasie porodu.
Aby poród przebiegł bez groźnych komplikacji, powinniśmy wybrać do porodu szpital specjalizujący się w opiece neonatologicznej.
2.2. Pępowina trójnaczyniowa
Pępowina trójnaczyniowa - co oznacza? Pępowina trójnaczyniowa w ciąży to normalny stan, ponieważ każda pępowina składa się z trzech naczyń: dwóch tętnic i jednej żyły.
3. Jak zbudowana jest pępowina i jakie funkcje pełni?
Jaka jest budowa pępowiny? Jeden koniec pępowiny jest połączony z łożyskiem, a drugi z brzuchem płodu. Żyła pępowinowa dochodzi do wątroby dziecka, gdzie dzieli się na dwie. Jedna z nich łączy się z żyłą transportującą krew do wątroby, a druga dochodzi do żyły, która prowadzi krew do serca.
Przewód pępowinowy zawiera dwie tętnice pępkowe i jedną żyłę. Przez żyłę transportowane są do dziecka substancje odżywcze i tlen, znajdujące się we krwi matki. Dwie tętnice zabierają zbędne produkty przemiany materii. Około dwudziestego tygodnia rozwoju płodu, przepływ krwi w pępowinie to około 35 ml na minutę.
Około czterdziestego tygodnia ilość transportowanej krwi wynosi aż 240 ml. Dość rzadko zdarza się, że pępowina znajduje się tylko jedna żyła i jedna tętnica pępkowa. Może się to wiązać z nieprawidłowościami rozwojowymi płodu, ale nie musi.
Żyła oraz tętnice pępowinowe otoczone są tzw. galaretą Whartona, składającą się głównie z galaretowatej tkanki łącznej, która zawiera mukopolisacharydy, fibroblasty i makrofagi. Sznur pępowinowy jest dzięki niej sprężysty i niemal niemożliwy do zaciśnięcia (ale, niestety, kolizja pępowinowa zdarza się i może prowadzić do niedotlenienia płodu).
Wewnątrz pępowiny znajduje się także krew pępowinowa. Zawiera ona komórki macierzyste, które można hodować i pobudzać do różnicowania w inne komórki. Są one wykorzystywane do terapii np. białaczki.
Pobieranie krwi pępowinowej musi odbyć się od razu po porodzie, ale trzeba to wcześniej zgłosić lekarzowi, który prowadzi ciążę i będzie odbierał poród. Przechowywanie krwi pępowinowej może trwać nawet lata.
4. Jakie są zagrożenia związane z pępowiną?
Kłopoty z pępowiną zazwyczaj prowadzą do zakłócenia przepływu tlenu między dzieckiem a mamą. Gdy płód otrzymuje mniej tlenu, zazwyczaj zaczyna się gwałtownie ruszać, co jest zwykle pierwszym znakiem, że coś jest nie tak. Każde zachowanie dziecka inne niż do tej pory powinno nas skłonić do natychmiastowej wizyty u ginekologa, bez oczekiwania na wyznaczony termin.
Regularne wizyty u lekarza oraz przestrzeganie terminów USG pozwalają obserwować pępowinę, oraz rozwój dziecka. Badania pozwalają wykryć wszelkie nieprawidłowości oraz zaradzić im w odpowiedniej chwili.
Jeśli pojawiają się komplikacje, lekarz może zalecić częstsze monitorowanie przepływu krwi przez pępowinę oraz pracy serca płodu za pomocą badania USG ze specjalną przystawką dopplerowską i KTG. W niektórych przypadkach lekarz może zadecydować o rozwiązaniu ciąży przez cesarskie cięcie.
Jakie zagrożenia mogą się pojawić w związku z pępowiną?
4.1. Zbyt długa pępowina
Sznur pępowiny zwykle ma długość około 60 cm pod koniec ciąży. Zbyt długa (powyżej 80 cm) może zagrażać dziecku w ten sposób, że owinie się wokół jego ciała lub szyi. Może w ten sposób poważnie utrudnić przebieg porodu.
Pępowina wokół szyi może nawet doprowadzić do niedotlenienia okołoporodowego. Jednak samo owinięcie wokół szyi nie oznacza, że dziecku się coś stanie. Lekarz kontroluje wtedy stan dziecka i szybko reaguje, kiedy widzi, że jest taka konieczność. Bardzo wiele dzieci rodzi się z pępowiną na szyi.
4.2. Zbyt krótka pępowina
Krótka pępowina może doprowadzić z kolei do innego powikłania, a mianowicie do przedwczesnego odklejenia łożyska. Dziecko, poruszając się, naciąga pępowinę, która łączy się z łożyskiem, co je osłabia.
Dużo rzadziej dochodzi do wypadnięcia pępowiny. Oznacza to, że w drogach rodnych podczas porodu pępowina pojawia się przed dzieckiem. Jest to groźne powikłanie i wymaga cesarskiego cięcia.
