Jak poskromić „żywe srebro”?

Coraz częściej słyszymy od rodziców, że ich dziecko pewnie ma ADHD, bo nie potrafi przez chwilę usiedzieć w jednym miejscu. Czym tak naprawdę jest zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) oraz jak radzić sobie z jego objawami w domu?

Fakt, że nasze dziecko zachowuje się jak „żywe srebro”, nie oznacza jeszcze, że cierpi na zespół nadpobudliwości. Jeśli jednak chcemy się upewnić, czy na pewno tak nie jest, skorzystajmy z fachowej pomocy, zamiast przypinać dziecku zbędną łatkę.

1. Czym objawia się ADHD?

Zobacz film: "Jakie umiejętności powinno posiadać dziecko, które idzie do przedszkola?"

Nieuwaga – rodzice odnoszą wrażenie, że dziecko ich nie słucha, na bardzo krótko skupia uwagę, szybko przechodzi od jednej aktywności do drugiej, często zmienia zabawki, nie bawiąc się w sposób ukierunkowany żadną z nich. Nie kończy rozpoczętych czynności, nie stosuje się do poleceń, ma trudności z organizowaniem swoich zadań, wykazuje niechęć do ćwiczeń wymagających wysiłku umysłowego.

Impulsywność – dziecko działa bez zastanowienia, często przerywa i przeszkadza innym, nie potrafi czekać na swoją kolej, wyrzuca z siebie odpowiedzi na pytania.

Nadruchliwość – dziecko jest niespokojne, trudno za nim nadążyć, nie może znaleźć dla siebie miejsca czy spokojnie usiedzieć, opuszcza miejsce w sytuacjach, w których jest to niewłaściwe. Duża potrzeba ruchu sprawia, że często biega, wspina się, wierci na krześle, z trudem odpoczywa.

2. Jak wspierać dziecko z ADHD w domu?

Zmniejszenie liczby rozpraszających bodźców

• łagodne barwy. Zadbaj o to, by pomieszczenie było w pastelowych, mało krzykliwych kolorach i panował w nim porządek;
• czyste biurko - mebel do odrabiana lekcji powinien znajdować się przy mało atrakcyjnej ścianie, a na nim leżeć jedynie rzeczy potrzebne do wykonania zadania;
• cisza: wyłączony telewizor, radio, komputer, telefon;
• spokojne otoczenie: dziecko powinno siedzieć daleko od okna lub tyłem do niego, w pobliżu nie powinny znajdować się atrakcyjne przedmioty np. gry, terrarium, ciekawe zabawki itp., pozostali członkowie rodziny szanują czas przeznaczony na naukę i dbają o ciszę.

Dobrze zaplanowany czas odrabiania lekcji

• dzielimy naukę na etapy: astawiamy minutnik odmierzający czas na ćwiczenia;
• natychmiastowe pochwały: po wykonaniu zadania chwalimy za dobrą pracę, doceniamy postępy;
• przywołanie uwagi: w chwili rozproszenia np. stukamy palcem w zeszyt, mówimy „zeszyt”;
• przeplatanie aktywności: na zmianę wykonujemy zadania mniej ciekawe i te atrakcyjniejsze;
• karta pracy: wspólnie tworzymy check–listy zadań do wykonania na dany dzień, biorąc pod uwagę możliwości koncentrowania się dziecka, odhaczając po kolei wykonane ćwiczenia, np. pakowanie tornistra, praca domowa.

Skuteczne wydawanie poleceń

• jedno polecenie naraz: unikaj wydawania zbyt wielu poleceń, których nie będziesz w stanie wyegzekwować;
• podejdź do dziecka i zdobądź jego uwagę: zadbaj o kontakt wzrokowy, zawołaj po imieniu, dotknij ramienia dziecka;
• poproś o powtórzenie polecenia: formułujemy jednoznaczne dwu-, trzywyrazowe polecenie i upewniamy się, czy dziecko je zrozumiało;
• egzekwujemy wykonanie zadania do końca: nie odchodzimy, dopóki dziecko nie wykona ćwiczenia do końca.

Wytyczanie zrozumiałych granic zachowania, reguł, zasad

• konsekwencja: stałe egzekwowanie wcześniej ustalonych zasad, daje dziecku poczucie bezpieczeństwa, a w przyszłości zaprocentuje dobrymi nawykami;
• realne wymagania: zbyt wysokie wymagania obniżają samoocenę oraz motywację, dlatego wybierajmy zadania, które mają szansę zakończyć się sukcesem;
• stały plan dnia: wspólnie przygotujcie plan dnia, według którego np. o godz. 16 zaczynamy odrabianie pracy domowej, po której następuje czas na zabawę.

Zapewnienie odpowiedniej ilości ruchu

• sport: zajęcia sportowe np. na basenie lub dużo ruchu na świeżym powietrzu zaspokoi część potrzeb dziecka nadruchliwego;
• przerwy na aktywność ruchową: podczas pracy domowej po każdym wykonanym zadaniu, pozwalamy na trochę ruchu np. 10 przysiadów, przejście przez cały przedpokój w podskokach, temperowanie kredek itp. Ważne jest wcześniejsze ustalenie, co dziecko może robić, żeby po przerwie spokojnie powróciło do pracy.
• dostosuj się do indywidualnych potrzeb dziecka: umożliwienie gniecenia gumowej piłki podczas wykonywania zadań, stanie na jednej nodze podczas słuchania opowiadania.

Przy pisaniu artykułu posiłkowałam się: Kendall, P. C. (2015). Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji. Przeł. J. Kowalczewska. Sopot: GWP; Kołakowski, A., Pisula A. (2014). Sposób na trudne dziecko. Sopot: GWP.

Artykuł powstał we współpracy z Klubem Rodzica.