Jak pomóc dziecku z ADHD?

ADHDto zespół nadpobudliwości psychoruchowej. W skład tego zaburzenia wchodzą deficyty koncentracji uwagi, nadmierna impulsywność i nadmierna ruchliwość. Dzieci dotknięte ADHD działają na zasadzie nadmiernego pobudzenia, a intensywność odbierania przez nich wielorakich bodźców sprawia im wiele kłopotów. Zdecydowanie częściej pełnoobjawowe ADHD dotyka chłopców, u dziewczynek najczęściej zaburzenie to występuje głównie w postaci deficytów uwagi. Dzieci z nadpobudliwością psychoruchową niesłusznie posądzane są o opóźnienia w rozwoju, ponieważ pomimo swoich trudności ze skupieniem uwagi i nadmierną impulsywnością, w szkole radzą sobie całkiem dobrze, kiedy czują się wspierane.

1. Przyczyny ADHD

Obecnie nadpobudliwość psychoruchową traktuje się jako chorobę, a nie jako złe wychowanie. Przyczynami ADHD mogą być czynniki uszkadzające ośrodkowy układ nerwowy, czynniki uszkadzające komórkę nerwową (alkohol, narkotyki), choroby zakaźne lub inne w czasie ciąży, zatrucia ciąży, niewłaściwe odżywianie się, urazy mechaniczne lub niedotlenienie podczas porodu, poważne choroby oraz urazy mechaniczne czaszki w wieku dziecięcym. W dużym stopniu istotne są także czynniki genetyczne oraz późniejsze środowisko wychowawcze, w jakim wzrasta dziecko dotknięte tym zaburzeniem. Z pewnością do ujawnienia się zespołu nadpobudliwości psychoruchowej przyczynia się zbyt szybkie tempo życia. Dzieci na co dzień mają do czynienia z różnego rodzaju mediami, w których prezentowane są wzorce niekorzystnie odbijające się na delikatnym systemie nerwowym dziecka. W wielu filmach i grach komputerowych, do których mają dostęp, istotnym bodźcem aktywującym do dalszego eksplorowania tej przestrzeni jest przemoc. Zdarza się także, że rodzice są tak zapracowani i przemęczeni, że nie mają zbyt wiele czasu dla dzieci. Obcują one wtedy z głośnymi i agresywnymi wzorcami kontaktów międzyludzkich i sposobów spędzania wolnego czasu, proponowanymi przez telewizję i Internet.

2. Objawy ADHD

Zespół nadpobudliwości psychoruchowejmożna zdiagnozować dopiero u kilkulatka, jednak istnieją teorie, że pewne cechy tego zaburzenia widać już u kilkumiesięcznych dzieci. Z reguły należą one do tej grupy maluchów, które od samego początku wykazują cechy swoistej specyfiki zachowania. Są niespokojne, płaczliwe i ruchliwe wtedy, kiedy przypada akurat pora snu, albo kiedy jest pora karmienia, one bywają wtedy zainteresowane snem. Dodatkowo, kiedy raczkują, pokonują wiele kilometrów, wydając się niestrudzone i niezmęczone, a kiedy zaczynają chodzić, od początku przypomina to raczej bieganie. Starsze dzieci, u których występuje ADHD, cechuje entuzjazm i zapał w rozpoczynaniu nowych rzeczy i poznawaniu nowych umiejętności, ale też szybko nudzą się i nie kończą rozpoczętych zadań. W związku z tym nie odczuwają one satysfakcji z własnych działań, dlatego tak ważne jest właściwe podejście rodziców i wychowawców.

3. Jak dorośli mogą pomóc dzieciom z ADHD?

Zobacz film: "Skiba - dorosłe dziecko z ADHD"

Pomoc dla dzieci z ADHD to takie zachowanie dorosłych, które wiąże się z ładem, konsekwencją i wsparciem działań dziecka. Przestrzeń funkcjonowania dziecka z ADHD powinna być wyposażona w niezbędne sprzęty, które swoim kształtem i wyglądem nie będą zbytnio rozpraszać jego uwagi. Chodzi tu o ograniczenie bodźców. Rodzice i wychowawcy powinni jak najczęściej chwalić dziecko za jego postępy i pomagać mu skupić się na jednym zadaniu, aby mogło ono wykształcić w sobie umiejętność dokańczania raz rozpoczętych czynności. Warto, aby dorośli zwrócili uwagę na to, czym interesuje się dziecko i wzmacniali w nim jego pasję. Często bowiem rzeczywiste zainteresowania dziecka idą w parze z jego koncentracją uwagi. Kiedy przez dłuższy czas dziecko nie widzi swoich rodziców, ich powrót do domu jest dla niego najważniejszym wydarzeniem. Warto zatem wykorzystać tę chwilę i uczyć dziecko z ADHD skupiania się na chwili spędzonej na rozmowie, opowiadaniu o minionym dniu czy przygotowaniu wspólnego posiłku. Kiedy zignorujemy potrzebę kontaktu naszego dziecka z nami, wtedy może ono zacząć na różne sposoby przypominać nam o sobie. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo może na przykład skakać ze stołu na podłogę tak długo, dopóki ktoś nie poświęci mu należytej uwagi. Warto także przyjrzeć się temu, co zjada nasze dziecko. Niektóre składniki pokarmowe w diecie dziecka z ADHD lub posiłki jadane nieregularnie wpływają wzmacniająco na niekorzystne zachowania.

Nadpobudliwość może obejmować jedną lub wszystkie sfery funkcjonowania dziecka: ruchową, poznawczą, emocjonalną. W sferze ruchowej obserwujemy u dzieci niemożność pozostawania w bezruchu. Siedząc, machają nogami, poruszają palcami rąk. Ciągle zajmują się ruchem, kiwają się na krześle itp. Jeśli chodzi o sferę poznawczą, dziecko ma trudności w skupieniu uwagi, nie potrafi się skoncentrować. Najmniejszy bodziec odrywa je od wykonywanej czynności. Sprawia wrażenie, jakby interesowało je kilkanaście rzeczy naraz. Często udziela nieprawidłowych, bo nieprzemyślanych odpowiedzi, pochopnie, pobieżnie rozwiązuje zadania. Nadpobudliwość w sferze emocjonalnej wyraża się przede wszystkim w bardzo silnych reakcjach emocjonalnych, wzmożonej ekspresji uczuć, ogromnej wrażliwości na to, co spotyka je ze strony otoczenia. Dziecko nie panuje nad emocjami. Reaguje agresywnie z byle powodu.

Mimo wszystkich trudności, dziecko powinno być otoczone spokojną, ciepłą i życzliwą atmosferą emocjonalną w rodzinie. Wszelkie problemy z dzieckiem powinny być załatwiane w momentach jego wyciszenia, gdy samo jest w stanie zrozumieć i ocenić, co się stało, bez stosowania przemocy w postaci kar fizycznych. Postępowanie z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo powinien cechować rytualizm, a w jego życiu powinno być jak najwięcej stałości. Bardzo korzystne są dla niego zajęcia i zabawy klasyfikujące, porządkowe (szeregowanie, układanie przedmiotów w najbliższym otoczeniu).

Większość dzieci wyrasta z ADHD. Jednak bez zastosowania odpowiedniej terapii, może dojść do nieodwracalnych zmian w ich psychice i zachowaniu. Leczenie ADHD oparte na farmakologii nie usuwa samego zaburzenia, a jedynie zmniejsza nasilenie się objawów. W przypadku szczególnego uaktywnienia się objawów ADHD, z którymi nie radzą sobie rodzice i które znacznie utrudniają funkcjonowanie społeczne dziecka, stosuje się leki. Jeżeli rodzice podejrzewają, że dziecko ma ADHD, powinni udać się z nim do psychiatry lub psychologa dziecięcego.

mgr Anna Czupryniak