Kwas DHA w ciąży. Wpływ na rozwój dziecka i zdrowie matki

Kwas DHA w ciąży jest niezbędny dla jej prawidłowego przebiegu. Zapobiega on przedwczesnym porodom. Wspiera też rozwój narządu wzroku i centralnego układu nerwowego dziecka w okresie prenatalnym. Niestety sama dieta nie zawsze wystarcza, aby zapewnić jego odpowiednie ilości. Dlatego też w tym okresie wymagana jest jego suplementacja. Jakie jest zapotrzebowanie w ciąży na kwasy DHA?

1. Co to jest kwas DHA?

Kwas DHA (kwas dokozaheksaenowy) to wielonienasycony kwas tłuszczowy z grupy omega-3, zaliczany do grona niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), których brak prowadzi do wielu zaburzeń chorobowych. Jest on głównym składnikiem budulcowym centralnego układu nerwowego (kora mózgowa zbudowana jest w ok. 60 proc. z DHA).

Kwas dokozaheksaenowy pełni kluczową rolę zwłaszcza w czasie ciąży. Wpływa bowiem na prawidłowy rozwój układu nerwowego i narządu wzroku dziecka. Brak DHA w diecie ciężarnej może prowadzić do niedorozwoju płodu i różnych zaburzeń układu nerwowego.

Kwas DHA wykazuje również szereg pozytywnych oddziaływań na organizm u dorosłych. Spożywany w pokarmach powoduje obniżenie poziomu triacylogliceroli we krwi, czyli wpływa na lepszą pracę serca. Sprzyja także leczeniu niektórych nowotworów i zapobiega demencji. Jego niedobór może powodować chorobę Alzheimera, ADHD i depresję, a także zaniżać poziom serotoniny w mózgu.

2. Dlaczego kwasy DHA są takie ważne w okresie ciąży?

Zobacz film: "6 nietypowych produktów, które niszczą IQ"

Regularne przyjmowanie DHA wpływa na rozwój ośrodkowego układu nerwowego płodu, narządu wzroku (a dokładnie na percepcję wrażeń wzrokowych) oraz późniejszych funkcji poznawczych dziecka.

Kwasy DHA w ciąży mogą powodować też nieznaczne wydłużenie czasu trwania ciąży, zwiększenie masy urodzeniowej noworodka oraz obniżenie ryzyka wystąpienia porodu przedwczesnego.

Kwas DHA jest także niezwykle cenny dla zdrowia matki. Może zmniejszać częstość występowania powikłań okołoporodowych takich jak stan przedrzucawkowy, który dotyczy ok. 8 proc. ciężarnych. Suplementacja DHA znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia depresji u kobiet ciężarnych i po porodzie (tzw. baby blues).

Sugeruje się też, że stężenie DHA we krwi matek i we krwi pępowinowej może mieć wpływ na przyrost tkanki kostnej u zdrowych, donoszonych noworodków.

Przyjmowanie kwasów z grupy omega-3 (DHA z alg) jest szczególnie zalecane dla wegetarianek, weganek oraz osób, które nie lubią, bądź nie mogą spożywać ryb, zawierających największe ilości kwasów z grupy omega-3.

DHA w okresie karmienia piersią

Kwas dokozaheksaenowy można, a wręcz trzeba, przyjmować także w okresie karmienia piersią. DHA dla niemowląt jest bowiem dostarczany wraz z mlekiem matki. Jego odpowiednie ilości są powiązane z prawidłowym rozwojem ostrości widzenia dziecka.

Równie ważna jest suplementacja DHA dla dzieci, która wpływa, chociażby na prawidłowe kształtowanie się narządu mowy.

2.1. Wpływ kwasu DHA na rozwój mózgu i wzroku dziecka

Jednym z ważniejszych kwasów wielonienasyconych, które występują w mózgu jest właśnie kwas DHA. Kwas dokozaheksaenowy, będąc podstawowym budulcem tkanki mózgowej, odgrywa ogromną rolę w rozwoju komórek mózgowych.

Kwas DHA należy również do podstawowych, a zarazem najważniejszych tłuszczów budulcowych siatkówki i błony naczyniowej oka. Stanowi ok. 95 proc. wszystkich obecnych tam kwasów omega-3. Jest on więc jednocześnie bardzo istotny dla prawidłowego rozwoju narządu wzroku.

2.2. DHA a zdrowy rozwój układu nerwowego

Kwas DHA odgrywa także ważną rolę w rozwoju i pracy układu nerwowego. Jest budulcem wszystkich błon komórkowych i nerwów oraz reguluje funkcje komórek nerwowych. Przez co jest kluczowy do sprawnego działania całego systemu nerwowego.

Jego suplementacja jest szczególnie ważna w II i III trymestrze ciąży. Wtedy bowiem intensywnie rozwija się ośrodkowy układ nerwowy dziecka, przez co zapotrzebowanie na kwas dokozaheksaenowy jest większe.

2.3. Kwas DHA a redukcja ryzyka wad rozwojowych

Kwas DHA wykazuje wielokierunkowe działanie na dziecko już w okresie prenatalnym – zmniejsza ryzyko powstania wad rozwojowych układu nerwowego, niedorozwoju mózgu dziecka oraz zaburzeń widzenia. Chroni także przed wystąpieniem alergii w późniejszym okresie życia.

DHA dla dziecka jest ważny także dlatego, że minimalizuje ryzyko przedwczesnego porodu, który może nieść wiele poważnych konsekwencji. Poród przedwczesny naraża noworodka, chociażby na ryzyko powikłań infekcyjnych. Może skutkować też opóźnieniem w rozwoju psychoruchowym. Ponadto u wcześniaków niedostatecznie rozwinięte płuca mogą powodować niewydolność oddechową.

Niskie stężenie DHA we krwi wiąże się także ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu (IUGR). IUGR naraża dziecko na wiele poważnych zaburzeń rozwojowych, m.in. niedotlenienie okołoporodowe, osłabiony system odpornościowy, czy upośledzenie ruchowe.

3. Źródła kwasu DHA w diecie. W jakich produktach można go znaleźć?

Gdzie występuje DHA? Największym i naturalnym źródłem kwasu DHA jest mięso ryb morskich. Najbogatsze w DHA i inne kwasy z grupy omega-3 są:

• łosoś,
• makrela,
• śledź,
• sardynki i sardele,
• owoce morza,
• algi morskie.

Ponadto kwas tłuszczowy DHA występuje w olejach roślinnych, np.:

• w oleju z nasion lnu,
• oleju rzepakowym,
• oleju arachidowym,
• oliwie z oliwek.

Kwas tłuszczowy DHA znajduje się też w soi, suszonych owocach i jajkach.

Ze względu na niskie spożycie ryb morskich w Polsce warto uzupełniać poziom kwasu DHA za pomocą suplementów diety. Polska należy bowiem do krajów o stosunkowo niskim spożyciu ryb. Podstawą diety pozostaje tu mięso, ryby stanowią ok. 5 proc. dodatek do spożywanego mięsa i jego przetworów.

Przeciętny Polak spożywa w ciągu roku nieco więcej niż 10 kg ryb morskich (naturalne źródło DHA), co stawia nas na szarym końcu statystyk wśród mieszkańców UE, gdzie średnie spożycie wynosi ponad 21 kg ryb na osobę rocznie.

W przypadku kobiet w ciąży, matek karmiących, niemowląt i dzieci pojawia się jeszcze problem zanieczyszczenia ryb morskich metalami ciężkimi (rtęć, ołów) oraz dioksynami. Najnowsze badania pokazują jednak, że stężenie metali ciężkich w rybach morskich, np. w tuńczyku, nie jest większe niż w mięsie kurczaka, ale pokutuje tutaj ugruntowany stereotyp.

Dlatego też dobrą i bezpieczną alternatywą w tej sytuacji jest zastosowanie suplementów kwasu DHA, wolnych od metali szkodliwych oraz o potwierdzonym pochodzeniu.

4. Suplementacja kwasu DHA w ciąży – wskazania i dawki

W okresie ciąży Komisja Europejska zaleca suplementację DHA w ilości min. 200 mg/dzień. Podobne rekomendacje wydał zespół ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego.

Warto jednak zaznaczyć, że według badania przeprowadzonego w 2008 roku, podawanie dawki 200 mg DHA dziennie nie zwiększało stężenia DHA we krwi pępowinowej. Dopiero dzienna dawka 500 mg DHA powodowała podniesienie stężenia DHA we krwi pępowinowej. Dotyczy to osób jedzących ryby przynajmniej raz w tygodniu.

Według Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego kwas DHA należy suplementować przynajmniej od 20. tygodnia ciąży. Jednak warto, by przyszłe mamy wzbogacały swoją dietę w DHA od samego początku ciąży, a nawet na etapie planowania dziecka. Kwasy tłuszczowe omega-3 (w tym DHA) wpływają bowiem na zwiększone wytwarzanie śluzu szyjkowego i poprawiają ukrwienie macicy, co ma znaczenie w implantacji zarodka.

Jakie suplementy DHA dla kobiet w ciąży i karmiących piersią?

Na rynku dostępnych jest wiele suplementów, zawierających DHA. Można je nabyć w różnych formach (np. w postaci płynnej, czy w kapsułkach), niektóre z nich wzbogacone są także o dodatkowe składniki (kwasy DHA i EPA, omega-3 i omega-6) i witaminy.

W ciąży DHA należy jednak wybierać uważnie. Dobrze jest zwracać uwagę nie tylko na dawkę substancji w porcji produktu, ale także na dodatkowe składniki, certyfikację oraz pochodzenie surowców.

5. Czy nadmiar kwasu DHA może być szkodliwy dla matki i dziecka?

Suplementacja kwasem DHA uznawana jest za bezpieczną. Badania dowodzą, że kobiety w ciąży mogą bezpiecznie przyjmować 500, a nawet 1000 mg DHA na dobę. Natomiast nie ma dowodów na to, by większe ilości przyniosły istotne korzyści dla zdrowia matki, czy dziecka.

Większość skutków ubocznych związanych ze stosowaniem kwasu DHA jest raczej łagodna i dotyczy głównie problemów z żołądkiem, jelitami. Natomiast nie zmienia to faktu, że wszelkie preparaty z kwasem DHA w ciąży należy zawsze przyjmować w ilości zalecanej przez lekarza.