Mleko matki
Mleko matki stanowi dla dziecka najlepsze źródło składników odżywczych potrzebnych do rozwoju i wzrostu. Kobiecy pokarm jest najlepiej dostosowany do potrzeb dziecka. Wpływa na gospodarkę hormonalną oraz na układ odpornościowy. Przyswajalność substancji odżywczych z mleka matki jest o wiele wyższa niż w przypadku karmienia dziecka mieszankami mlecznymi. Skład kobiecego mleka nie jest stały, zmienia się w zależności od fazy laktacji, czasu karmienia, długości karmienia i siły ssącej niemowlaka.
1. Rodzaje kobiecego mleka
- Siara – gęsty, żółtawy płyn, niekiedy przezroczysty, tzw. pierwsze mleko. Siara wygląda jak śmietanka i jest bogata w białka, witaminy i ciała odpornościowe. Jej wypicie przez noworodka skutkuje uodpornieniem dziecka na wiele patogenów. Zawiera immunoglobuliny przeciw: polio, grypie, bakteriom Salmonelli oraz licznym wirusom. Siara zawiera niewiele tłuszczu i cukrów, co powoduje, że jest lekkostrawna. W ciągu pierwszej doby od porodu jej ilość może wynieść 100 ml. Stymuluje wydalanie smółki przez dziecko.
- Mleko przejściowe – występuje ok. 3-5 dnia, jednak nie jest jeszcze mlekiem dojrzałym. Wyglądem przypomina mieszankę mleka i soku pomarańczowego.
- Mleko dojrzałe – pojawia się po około tygodniu od porodu. Zawiera więcej tłuszczów i węglowodanów niż siara. Uboższe jest za to w białka. Ma zwykle wodnistą konsystencję i lekko niebieskawe zabarwienie, zwłaszcza na początku każdego karmienia. Mleko dojrzałe jest o wiele bardziej kaloryczne od siary, a kaloryczność pokarmu jest największa pod koniec karmienia.
2. Skład kobiecego mleka
| Składnik pokarmu | Właściwości składnika |
|---|---|
| woda | Rozpuszczalnik wszystkich składników kobiecego pokarmu, zawsze w odpowiednich proporcjach wobec substancji odżywczych. |
| białka | Główne biała w kobiecym mleku to kazeina i laktoalbumina; są całkowicie przyswajalne przez organizm dziecka. Ze względu na to, że są szybko wydalane, maluchy stają się szybciej głodne niż dzieci karmione sztucznie. Porcja mleka matki zapewnia jednak lepszy rozwój dziecka niż mieszanki mleczne. W pierwszych dniach laktacji kobiece mleko zawiera dużo cystyny i tauryny, potrzebnych do rozwoju mózgu noworodka. Zawartość białka w mleku zmniejsza się w ciągu całego okresu karmienia, dlatego około szóstego miesiąca życia dziecku należy zacząć podawać stopniowo pokarmy stałe. |
| tłuszcze | Umożliwiają przyswajanie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Utrzymują w dobrym stanie struktury błon komórkowych i komórek nerwowych, wspomagają rozwój wzroku noworodka. Mleko matki obfituje w wielonienasycone kwasy tłuszczowe, niezbędne do prawidłowego rozwoju układu neuronalnego i mózgu oraz zwiększenia odporności dziecka na infekcje. Kobiecy pokarm zawiera enzym – lipazę – ułatwiający trawienie tłuszczów i ich przemianę na energię. Zawartość tłuszczu w mleku różnych kobiet jest inna. Stężenie tłuszczu jest najmniejsze na początku karmienia, a wzrasta pod koniec ssania przez malucha piersi. Długie przerwy między karmieniami zmniejszają ilość tłuszczu w mleku. |
| węglowodany | Cukier mleczny, laktoza, zapewnia dziecku energię. Mleko matki zawiera znacznie więcej laktozy niż np. mleko krowie. Pokarm kobiety jest również bogaty w probiotyczne oligosacharydy, które mają dobry wpływ na bakteryjną florę jelitową dziecka i chronią przed zakażeniem bakteriami, np. Escherichia coli. Bakterie kwasu mlekowego dostępne dzięki karmieniu piersią stanowią najlepszą ochronę przed infekcjami przewodu pokarmowego maluszka. |
| mikroelementy | Mieszanki mleczne zawierają o wiele więcej związków soli niż mleko kobiece, dlatego niemowlęta karmione przez butelkę mają skłonność do zatrzymywania płynów w organizmie. Mikroelementy z pokarmu matki są optymalnie przyswajalne przez dziecko. Mleko kobiece zawiera mało żelaza, a występująca w nim laktoferyna wiąże je w całkowicie wchłanialną postać. W mieszankach mlecznych laktoferyna nie występuje, więc nadmiar żelaza w organizmie może sprzyjać rozwojowi bakterii Escherichia coli. |
| witaminy | Witamin A, C i E w mleku kobiecym jest pięć razy więcej niż w mleku krowim. Dzieci karmione piersią nie cierpią na krzywicę. Przez pierwsze trzy miesiące karmienia naturalnego należy podawać niemowlakowi witaminę K. |
| ciała odpornościowe | Mechanizmy odpornościowe dziecka w pierwszym roku życia są jeszcze niedojrzałe. Przeciwciała otrzymywane po porodzie szybko ulegają rozpadowi. Mleko matki stanowi zatem dla dziecka najlepszą ochronę przed infekcjami. Siara zawiera dużą dawkę przeciwciał IgA, zabezpieczającą błony śluzowe przewodu pokarmowego, oddechowego i moczowego. Ciał odpornościowych w mleku matki jest stokrotnie więcej niż w osoczu dorosłego człowieka. Mieszanki mleczne nie mają w ogóle ciał odpornościowych. |
3. Zmiana składu mleka w czasie karmienia
Kobiece mleko zmienia się w trakcie pojedynczego karmienia piersią. Wyróżnia się tzw. mleko I i II fazy. Mleko I fazy jest bardzo wodniste i ma niską zawartość tłuszczu. Jego głównym zadaniem jest zaspokojenie pragnienia dziecka. Mleko II fazy jest o wiele bardziej gęste niż mleko na początku karmienia, zawiera więcej białek, tłuszczów i cukrów. Należy pamiętać, że zrezygnowanie przez kobietę z karmienia naturalnego może się wiązać z większym ryzykiem zapadnięcia malucha na infekcje dróg oddechowych, biegunki, zapalenie ucha, zapalenie układu moczowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Pokarm kobiety jest o wiele lepszy i zdrowszy dla dziecka niż mieszanki mleczne. Jeśli dziecko jest alergikiem, czasami karmienie piersią jest nieodzowne.