Jak przebiega rodzenie łożyska?
Poród łożyska stanowi ostatnią, trzecią fazę porodu. Łożysko jest narządem płodowym, wytworzonym z zewnętrznej błony otaczającej zarodek – z tzw. kosmówki. Łożysko powstaje około 20. tygodnia ciąży i pozostaje w ciele kobiety aż do momentu narodzin dziecka. Łożysko utrzymuje płód przy życiu, dostarczając mu tlenu i niezbędnych składników odżywczych. Poród łożyska trwa przeciętnie około 30 minut. Nie wymaga wielkiego wysiłku ze strony kobiety. Czasami wystarczy lekkie parcie, a niekiedy łożysko zostaje wydalone samodzielnie.
1. Co to jest łożysko?
Łożysko inaczej nazywane jest popłodem. W momencie rodzenia dziecka łożysko ma około 20 cm średnicy, 3 cm grubości i waży około 1 kg. Kształtem przypomina niewielki, owalny dysk lub worek o brunatnym zabarwieniu, z odchodzącym od niego niebieskozielonkawym sznurem – pępowiną. Na łożysku zlokalizowana jest siatka naczyń krwionośnych. Łożysko jest narządem, w którym krew matki i dziecka przepływa bardzo blisko siebie, ale nigdy się nie miesza. Wszystkie ważne dla rozwoju płodu składniki, będące nieodłącznym elementem krwi matki, na zasadzie dyfuzji oraz osmozy przenikają przez błony półprzepuszczalne naczyń włosowatych, zanurzonych w specjalnym płynie, i przedostają się do krwi płodu. W czasie ciąży ważna jest obserwacja łożyska, a można tego dokonać przez badanie USG.
W budowie łożyska można wyróżnić część płodową oraz część matczyną. Część matczyna to: śluzówka macicy i tzw. płyta podstawowa. W płycie podstawowej biegną naczynia krwionośne matki, które docierają do przestrzeni międzykosmkowej, gdzie następuje zjawisko osmozy. Miejsce stykania się ze sobą płyty podstawowej z błoną śluzową macicy tworzą wypustki, zwane również zrazikami, które dzielą łożysko. Natomiast część płodowa obejmuje powierzchnię płodową zewnętrzną, pod którą znajduje się tzw. płyta kosmówkowa, zawierająca w sobie owodnię oraz gruby pas tkanki łącznej, gdzie biegną: jedna duża żyła oraz dwie tętnice wychodzące z pępowiny.
2. Etapy rodzenia łożyska
Po urodzeniu dziecka łożysko przestaje być potrzebne. Ostatnia, trzecia faza porodu polega właśnie na urodzeniu popłodu. Po narodzinach noworodek nadal jest połączony pępowiną z łożyskiem znajdującym się jeszcze w macicy. Położna zaciska sznur pępowinowy w dwóch miejscach, a potem przecina pępowinę na odcinku pomiędzy tymi punktami. Rodzącej podaje się się oksytocynę – hormon utrzymujący czynność skurczową macicy i powodujący odklejanie się łożyska od jej ściany. Skurcze parte ułatwiają wydalenie łożyska, co trwa zazwyczaj od kilku minut do godziny. Niekiedy położna poprzez naciskanie podbrzusza kobiety przyspiesza poród łożyska. Powoduje to dyskomfort, ale nie wywołuje wielkiego bólu. Łożysko rodzi się zwykle szybciej, gdy rodząca przyjmuje pozycję półleżącą. Rodzenie łożyska wygląda inaczej, gdy kobieta rodzi przez cesarskie cięcie. W czasie cięcia cesarskiego można czekać na samoistny poród łożyska, pociągając pod kontrolą za pępowinę. Jednak na wielu oddziałach położniczych procedurą standardową pozostaje nadal ręczne wydobycie łożyska przez lekarza lub położną.
Wydalenie łożyska przez kobietę podczas porodu naturalnego nie jest dla kobiety męczące, zwłaszcza gdy tuli ona w tym momencie swoje dziecko lub przystawia je do piersi. Zazwyczaj wystarczy wykonać kilka parć. Czasami zdarza się, że rodząca nie musi nawet przeć, bo łożysko wychodzi samo swobodnie. Przystawianie noworodka do piersi zaraz po porodzie ułatwia rodzenie łożyska, bo w czasie ssania w organizmie kobiety wytwarzana jest oksytocyna, która wzmaga skurcze macicy. Po urodzeniu się łożyska lekarz lub położna muszą wykonać jego dokładne oględziny. Łożysko po urodzeniu się powinno być całe, kompletne, a nie w kawałkach. Pozostawienie w jamie macicy resztek utkania łożyskowego może wywołać komplikacje poporodowe, np. infekcje albo krwotoki.
Jeśli fragmenty łożyska pozostają w macicy, lekarz musi wykonać zabieg łyżeczkowania, polegający na odessaniu wnętrza kanału rodnego i macicy z resztek łożyska. Zabieg jest wykonywany po zastosowaniu znieczulenia miejscowego lub ogólnego. Dawniej sądzono, że łożyska mogą stanowić źródło substancji leczniczych. Były więc sprzedawane zewnętrznym firmom, głównie kosmetycznym. Aktualnie sprzedaży popłodów już się nie stosuje, ze względu na ryzyko zakażenia chorobami zakaźnym, m.in. wirusem HIV. Łożysko po porodzie razem z błonami płodowymi jest po prostu spalane w spalarni odpadów medycznych szpitala.
W miejscu odklejenia się łożyska pozostaje żywa rana, stąd po porodzie występują krwawienia z dróg rodnych, które mogą trwać nawet do sześciu tygodni. Odchody poporodowe są sygnałem, że rana po łożysku goi się prawidłowo. Jeśli krwawienie po porodzie wydłuża się i trwa więcej niż sześć tygodni, jest zbyt obfite, nie zmienia się jego barwa, pojawiają się skrzepy krwi lub występuje gorączka, należy skonsultować się z lekarzem.