Choroby wcześniaków
Wcześniak to dziecko, które przyszło na świat w wyniku porodu przedwczesnego (między 22 a 37 tygodniem ciąży). W rezultacie nie zdążyło osiągnąć pełnej dojrzałości do życia poza organizmem matki. Nie wszystkie narządy miały szansę zakończyć swój rozwój, dlatego ma to konsekwencje dla żyia i zdrowia dziecka.
1. Wcześniaki a dzieci donoszone
Wcześniaki są mniejsze i nieco różnią się wyglądem od dzieci donoszonych. Ponadto są narażone na wiele groźnych chorób. Niestety śmiertelność okołoporodowa jest większa w przypadku maluchów, które przyszły na świat przed wyznaczoną datą porodu. Oczywiście wcześniaki mogą też rozwijać się prawidłowo i nie doznać żadnego uszczerbku na zdrowiu. Wszystko to jest ściśle związane z dojrzałością malucha w momencie przyjścia na świat. Zasadniczo, im więcej czasu spędził w brzuchu mamy, tym większe szanse, że wyjdzie z tego bez szwanku.
Porody przedwczesne to jeden z największych problemów współczesnego położnictwa. Dzięki rozwojowi nauki udało się znacznie ograniczyć zgony noworodków, jednak ilość wcześniejszych porodów jest od lat taka sama (w Polsce około 6-8%) a nawet się zwiększa. Z jednej strony coraz lepsza jakość opieki nad kobietami w ciąży skutkuje wczesnym wykrywaniem i leczeniem różnych zaburzeń. Z drugiej jednak prowadzi to do większej ilości cięć cesarskich w przebiegu chorób zagrażających życiu malucha. Dzięki temu udaje się go uratować w czasie ciąży, ale naraża na powikłania związane z wcześniactwem.
2. Jak wygląda wcześniak?
Wcześniak jest przede wszystkim mniejszy niż noworodki donoszone. Przedwcześnie urodzone dzieci przeważnie ważą mniej niż 2500 g a ich długość nie przekracza 45 cm. Pośladki są szpiczaste z powodu niedorozwoju mięśni tej okolicy. Kończyny są krótkie i cienkie. Ciało malucha pokrywa meszek, a skóra jest czerwona i cienka – prześwitują przez nią drobne naczynia. Ponieważ tkanki podskórnej jest mało, skóra się marszczy (przypomina skórę starczą). Nie potrafi jeszcze zapewnić utrzymania stałej temperatury, dlatego wcześniaki trzyma się w inkubatorach lub podgrzewanych łóżeczkach.
Ponadto napięcie mięśniowe przeważnie jest obniżone, dlatego przedwcześnie urodzone noworodki sprawiają wrażenie wiotkich i są mało ruchliwe.
3. Powikłania wcześniactwa
RDS odpowiada za większość zgonów wśród noworodków, które przyszły na świat przed wyznaczoną datą. Przyczyną jest niedobór surfaktantu w płucach. Substancja ta odpowiada za stabilizację w dolnych drogach oddechowych. Gdy jej brakuje pęcherzyki płucne się sklejają, ulegają niedotlenieniu i martwicy. Prowadzi to do narastających trudności w oddychaniu a następnie niewydolności oddechowej.
Leczenie polega na podaniu do płuc wcześniaka surfaktantu. Konieczne jest również stosowanie tlenoterapii i ewentualnie sztucznej wentylacji.
O ustępowaniu zaburzeń świadczą spadek zapotrzebowanie na tlen, zmniejszenie natężenia sztucznej wentylacji oraz poprawa obrazu radiologicznego płuc.
Prawdopodobieństwo wystąpienia tego powikłania, tak jak w przypadku pozostałych zaburzeń, jest tym większe im bardziej niedojrzały jest noworodek i mniejsza jego masa. Wśród dzieci 700-800g dotyka nawet w 65% natomiast u ważących 1250-1500g zaledwie 0,5%.
Choroba jest następstwem stosowania wentylacji mechanicznej (sztucznego oddychania) z powodu wystąpienia u dziecka zaburzeń oddychania charakterystycznych dla noworodków niedonoszonych. Podejrzenie dysplazji oskrzelowo-płucnej nasuwa się, gdy występują trudności w odłączeniu dziecka od respiratora.
Powodem uszkodzenia tkanki płucnej jest toksyczne działanie tlenu na niedojrzały układ oddechowy oraz wysokie ciśnienia stosowane podczas sztucznej wentylacji. Do rozwoju tego typu powikłań przyczyniają się również zakażenia w obrębie układu oddechowego i niedobory energetyczne.
- Przetrwały przewód tętniczy (Botalla)
U płodu przewód ten łączy 2 największe tętnice – aortę i pień płucny. Prawidłowo po urodzeniu powinien się zamknąć w przeciągu 48 godzin. U wcześniaków z powodu ogólnej niedojrzałości organizmu przewód tętniczy często pozostaje drożny, powodując mieszanie się krwi nieutlenowanej (z pnia płucnego) z natlenowaną (z aorty). Przez to mniej tlenu dociera do tkanek i noworodek cierpi z powodu duszności.
U wcześniaków w większości przypadków przewód tętniczy częściej ulega zamknięciu niż u noworodków donoszonych z tą patologią. Przeważnie wystarcza podanie kilku dawek ibuprofenu. Tylko w ostateczności przeprowadza się zabiegi kardiochirurgiczne.
Schorzenie dotyka przede wszystkim wcześniaków, ale może wystąpić u noworodków urodzonych o czasie, narażonych na niedotlenienie w okresie okołoporodowym. Wcześniaki chorują, ponieważ ich przewód pokarmowy jest niedojrzały a układ odpornościowy niewydolny, co zwiększa ryzyko zakażenia. Predysponuje do tego również zbyt wczesne rozpoczęcie żywienia doustnego (przedwcześnie urodzone dzieci zwykle nie mają odruchu ssania lub jest on niewydolny, więc są karmione dożylnie).
Objawy martwicy jelit pojawiają się około 2-3 tygodnia życia. Obserwuje się wzdęcia i tkliwość brzucha, wymioty, krwiste stolce. W ciężkich przypadkach może rozwinąć się sepsa.
Leczenie polega na zaprzestaniu żywienia doustnego i podawaniu substancji odżywczych wyłącznie dożylnie oraz stosowaniu silnych antybiotyków. Czasami konieczne są przetoczenia krwi i operacje. Terapia przeważnie jest długotrwała, często pojawiają się powikłania.
- Krwawienia śródczaszkowe
Dotyczą przede wszystkim bardzo wcześnie urodzonych dzieci z bardzo niską masą ciała. Najczęstsze są krwawienia do komór mózgu. Objawy przeważnie są mało charakterystyczne, niekiedy w ogóle nie występują. Może pojawić się apatia, zaburzenia trawienia, bezdechy, zmniejszone napięcie mięśniowe a nawet drgawki. Najlepszą metodą do wykrywania krwawień śródmózgowych jest badanie USG przezcięmiączkowe (ciemiączko to miękka przestrzeń pomiędzy kośćmi czaszki zbudowana z tkanki łącznej przez którą za pomocą USG można obejrzeć mózg dziecka).
Przy niewielkich krwawieniach (I, II stopień) rokowanie jest dobre, a rozwój psychoruchowy takich dzieci nie odbiega od normy. Niestety silnym krwawieniom (II, IV stopień) towarzyszy duże ryzyko powikłań.
To choroba siatkówki dotykająca prawie wyłącznie wcześniaków z masą urodzeniową
- Opóźniony rozwój umysłowy
Powikłania wcześniactwa mogą doprowadzić do opóźnionego rozwoju umysłowego i psychomotorycznego. Ponadto u wcześniaków ryzyko mózgowego porażenia dziecięcego jest 40-krotnie wyższe niż u dzieci donoszonych.