Przetrwały przewód tętniczy (Przewód Botalla)
Przetrwały przewód tętniczy (Przewód Botalla) to wrodzona wada serca oznaczająca, że przewód Botalla, łączący tętnicę płucną z częścią zstępującą aorty, nie zamknął się u noworodka w określonym czasie po urodzeniu. W normalnych warunkach światło tego połączenia między krążeniem płucnym, a systemowym zamyka się około 48 godziny życia dziecka. Przetrwały przewód Botalla to izolowana wada serca lub wada łącząca się z innymi zaburzeniami, częściej występuje u wcześniaków niż u dzieci urodzonych w terminie.
1. Co to znaczy, że przewód tętniczy jest przetrwały?
Przewód tętniczy w życiu płodowym łączy tętnicę płucną z aortą zstępującą, tym samym łącząc krążenie płucne z systemowym. Dzięki temu nie pojawia się krążenie płucne, które przed urodzeniem nie jest potrzebne, gdyż płuca nie są wykorzystywane do wymiany gazowej w wodach płodowych. Po porodzie, płuca dziecka podejmują czynności oddechowe. Ciśnienie parcjalne tlenu we krwi tętniczej wzrasta do 50 mmHg około 8 godziny po urodzeniu, co obkurcza ściany przewodu Botalla. Naczynie się zamyka, likwidując przeciek między krążeniem płucnym, a systemowym i z czasem się zrasta. U wcześniaków zamknięcie przewodu Botalla może się opóźnić i pojawić dopiero w ciągu pierwszych 3 miesięcy życia.
Jeśli z jakiegoś powodu nie dojdzie do zamknięcia i zrośnięcia się przewodu Botalla, dochodzi do pojawienia się przetrwałego przewodu tętniczego. Przeciek lewo-prawy prowadzi do przeciążenia krążenia płucnego oraz lewej komory serca. Takie zaburzenie z kolei może w efekcie wywołać niewydolność lewej komory serca i nadciśnienie płucne. U dzieci z tym zaburzeniem występuje także dysplazja oskrzelowo-płucnai ogólne pogorszenie wydolności oddechowej, co wiąże się z koniecznością długotrwałego wspomagania oddychania. W rzadkich przypadkach u dzieci z przetrwałym przewodem tętniczym dochodzi nawet do zespołu Eisenmegera, czyli odwrócenia przecieku na prawo-lewy, nieodwracalnego stwardnienia płuc, niewydolności krążenia. Może pojawić się również bakteryjne zapalenie wsierdzia.
2. Objawy i leczenie przetrwałego przewodu Botalla
Objawy przetrwałego przewodu Botalla mogą być całkowicie niewidoczne, szczególnie, jeśli przeciek jest niewielki. Jeśli przeciek jest spory, pojawia się niewydolność lewokomorowa i duszność u dziecka. Duszność można u dziecka zauważyć, jeśli męczy się przy karmieniu. Charakterystyczne u dzieci z przetrwałym przewodem Botalla są nawracające infekcje płuc, a także obniżona wydolność oddechowa. Przetrwały przewód Botalla może być wykryty dzięki osłuchowemu badaniu noworodka, gdyż wywołuje ciągły szmer osłuchowy serca. Badanie EKG jest w stanie nasunąć podejrzenie tylko dużego przecieku lewo-prawego.
Leczenie przetrwałego przewodu tętniczego może obejmować farmakoterapię. Stosowane leki obniżają poziom prostaglandyn, które działają rozszerzająco na światło przewodu Botalla. Dzięki temu dochodzi do zamknięcia przewodu i jego zrośnięcia. Możliwe jest także leczenie operacyjne, czyli chirurgiczne zamknięcie przewodu tętniczego. Jeśli ta wrodzona wada serca zostanie skorygowana, farmakologicznie lub chirurgicznie, zanim pojawią się powikłania, dziecko będzie miało dobre rokowania. Wczesne leczenie przetrwałego przewodu tętniczego jest bardzo skuteczne.