Antybiotyki w ciąży. Kiedy wolno je stosować, czy wszystkie są bezpieczne?

Antybiotyki to leki stosowane w leczeniu chorób bakteryjnych lub grzybiczych. W zależności od grupy, do której należą, mogą działać bakteriostatycznie, a więc zapobiegają namnażaniu się bakterii, lub bakteriobójczo – niszczą drobnoustroje. Chociaż ich działanie jest znamienne w leczeniu, to jednak nie zawsze mogą być stosowane. Tak dzieje się u kobiet w ciąży. Wpływ niektórych antybiotyków na płód może być bardzo niebezpieczny. Jakie antybiotyki w ciąży są bezpieczne?

1. Kiedy można brać antybiotyk w ciąży?

W okresie ciąży antybiotyki mogą być wykorzystane jedynie wtedy, gdy nie ma innej możliwości leczenia lub w sytuacji, gdy zaostrzenie choroby stanowiłoby zagrożenie dla zdrowia lub życia matki.

W przypadku ciężkich zakażeń, na przykład sepsy, możliwe jest zastosowanie każdego rodzaju antybiotyku, ponieważ jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia matki.

W pozostałych sytuacjach powinno się stosować antybiotyki najmniej szkodliwe zarówno dla płodu, jak i matki. Zalecanymi preparatami są antybiotyki z grupy penicylin, cefalosporyn, a także niektóre makrolidy.

Zobacz film: "Aktywność fizyczna w ciąży"

Antybiotyki to nie są leki bezpieczne w ciąży. Jaka jest profilaktyka antybiotykowa w ciąży? Aby uniknąć przyjmowania antybiotyków, należy pomyśleć o działaniach profilaktycznych.

Jednym z nich jest zażywanie suplementów diety, gdyż zawierają one wiele niezbędnych kobietom ciężarnym mikroelementów i poprawiają funkcjonowanie ich układu odpornościowego.

2. Jakie antybiotyki można brać w ciąży?

Jest grupa leków dokładnie przebadanych pod kątem bezpieczeństwa ciężarnej i płodu i korzyści, które wynikają z ich zastosowania, mogą przewyższać skutki uboczne.

Bezpieczeństwo antybiotyków w ciąży zależy również od jej zaawansowania. Należy szczególnie uważać w I trymestrze, kiedy kształtują się najważniejsze organy dziecka.

Kobieta powinna w każdym przypadku informować lekarza, że jest w ciąży. To pozwoli mu dopasować bezpieczny antybiotyk do wieku ciąży, tak by nie zagrażał ani mamie, ani maluchowi.

Jaki antybiotyk w ciąży jest dopuszczalny? Antybiotyki bezpieczne w ciąży to:

• erytromycyna w ciąży;
• penicylina w ciąży;
• cefalosporyna II generacji w ciąży;
• cefuroksym w ciąży;
• metronidazol w ciąży;
• azytromycyna w ciąży (macromax czy sumamed w ciąży może być zastosowany jedynie w przypadku konieczności i jedynie po I trymestrze, może być przepisywany ten antybiotyk w trzecim trymestrze).

Bezpieczny jest także antybiotyk Duomox w ciąży, przepisywany często przez dentystów na stany zapalne w jamie ustnej.

Antybiotyk augumentin w ciąży dopuszczalny jest jedynie, gdy jest to absolutnie konieczne. Tak amoksycylina w ciąży, jak i kwas klawulanowy przenikają barierę łożyskową, dlatego u kobiet w ciąży powinno się rozważyć inną terapię. Do tej grupy możemy dołączyć amoksiklaw w ciąży czy ospamox w ciąży.

Podobnie ampicylina - jej użycie powinno zostać rozważone w przypadku braku możliwości innych terapii.

3. Czy antybiotyk w ciąży jest bezpieczny?

Każdy lek w ciąży, nawet ten bez recepty powinien być przepisany przez lekarza. Niektóre środki farmakologiczne nie mogą być przyjmowane przez kobiety w ciąży z uwagi na ryzyko uszkodzenia płodu lub brak badań nad działaniem leku na malucha. Tak samo jest antybiotykami.

Jak już wyżej wspomnieliśmy, antybiotyk może być stosowany w porozumieniu z lekarzem, tylko jeśli istnieją do tego ścisłe wskazania medyczne. Zwykle dotyczą one dróg moczowych lub układu oddechowego. Rozpoznawane są na podstawie badania przedmiotowego i testów laboratoryjnych. W tych przypadkach antybiotyk to jedyny skuteczny sposób leczenia.

W przypadku kobiet w ciąży antybiotyk każdorazowo powinien być dobrany na podstawie antybiogramu. Bardzo ważne jest, aby antybiotykoterapia nie została przerwana przed czasem, ponieważ grozi to nawrotem zakażenia i groźnymi powikłaniami choroby. Wskazaniem do rozpoczęcia antybiotykoterapii u kobiety ciężarnej są między innymi:

• chlamydioza;
• odmiedniczkowe zapalenie nerek w ciąży;
• infekcja bakteryjna dróg oddechowych;
• infekcja układu moczowego;
• rzęsistkowica;
• choroby weneryczne;
• streptococcus agalactiae w ciąży (nosicielstwo paciorkowca grupy B).

4. Antybiotyki niedozwolone w ciąży

Jest grupa antybiotyków, które w ciąży nie są bezpieczne i ciężarna nie powinna ich stosować. Są to:

• tetracykliny w ciąży;
• streptomycyny w ciąży;
• doksycyliny w ciąży;
• tobramycyny w ciąży;
• sulfonamidy w ciąży.

Nie powinna być również stosowana klindamycyna w ciąży, chyba że lekarz uzna, że to bezwzględna konieczność.

5. Antybiotyk w ciąży - skutki uboczne

Niektóre antybiotyki w ciąży mogą dawać niepożądane skutki. Częściej dotyczą płodu niż kobiety w ciąży. Badania potwierdzają, że mogą prowadzić do przedwczesnego porodu, wywołać poważne wady rozwojowe, lub nawet doprowadzić do poronienia.

U ciężarnej antybiotyki mogą skutkować dolegliwościami ze strony układu pokarmowego (biegunką, wymiotami), grzybicą pochwy i jamy ustnej lub reakcją alergiczną.

Wszystkie niepokojące objawy, pojawiające się po zastosowaniu antybiotyku w ciąży, ciężarna powinna niezwłocznie zgłosić lekarzowi. Do objawów tych należy:

• silny ból brzucha;
• skurcze macicy;
• krwawienie z dróg rodnych.

W takim przypadku niezbędne jest wykonanie badań, pozwalających ocenić stan płodu.

6. Wpływ ciąży na działanie antybiotyków

Antybiotyk a ciąża? W trakcie ciąży działanie antybiotyków na organizm kobiety może być nieco inne niż w przypadku kobiety niespodziewającej się dziecka.

Dzieje się tak, bowiem ciąża ma wpływ na farmakokinetykę leków, tzn. działania, jakim ulega lek w organizmie (dystrybucja, przenikanie przez bariery tkankowe, metabolizm, wydalanie itd.).

W ciąży następuje zwiększenie objętości krwi w naczyniach o ok. 40-50%. To powoduje wzrost dystrybucji leków oraz zmniejszenie ich stężenia we krwi kobiety, mimo tego, iż zastosowana została dawka terapeutyczna leku.

Mniejsze stężenie leku, a dokładniej stężenie wolnego leku w osoczu (cząsteczki leku niezwiązane z białkami osocza) powoduje, iż przenikanie do tkanek leków, które silnie wiążą się z białkami, ulega zmniejszeniu, co skutkuje osłabionym działaniem na drobnoustroje.

Przechodzenie do tkanek zachodzi bowiem na zasadzie dyfuzji biernej. Ilość przechodzącego leku jest proporcjonalna do stężenia wolnej frakcji antybiotyku w osoczu.

W ciąży zmienia się także szybkość wydalania leku z organizmu. Zwiększa się bowiem przesączanie kłębuszkowe o ok. 40%, a także wzrasta klirens kreatyniny o 50%.

7. Wpływ antybiotyków na zdrowie ciężarnej kobiety

Zażywanie leków w czasie ciąży nie jest bezpieczne i zawsze wiąże się z jakimś ryzykiem. Skutkiem ubocznym antybiotykoterapii jest zniszczenie flory bakteryjnej w drogach pokarmowych oraz pochwie. W wyniku tego dochodzi do obniżenia skuteczności układu odpornościowego.

Organizm po antybiotykoterapii w dużo większym stopniu jest narażony na działanie chorobotwórczych bakterii oraz grzybów, a w efekcie do wystąpienia takich schorzeń jak:

• bakteryjna infekcja pochwy;
• drożdżyca;
• infekcja dróg moczowych.

Powikłaniem nieleczonej bakteryjnej infekcji pochwy może być niepłodność. Może do tego dojść, gdy zakażenie dotrze do szyjki macicy oraz jajowodów. W przypadku kobiet ciężarnych infekcja może przejść na dziecko, co bardzo często kończy się poronieniem.

Aby uniknąć różnego rodzaju infekcji w czasie ciąży, kobiety powinny pamiętać o utrzymywaniu prawidłowego pH pochwy. Dlatego powinny stosować probiotyki dla utrzymania równowagi mikrobiologicznej.

8. Wpływ antybiotyków na płód

W zależności od grupy oraz indywidualnie od antybiotyku, wpływ na płód może być różny.

Do najbardziej niebezpiecznych dla płodu antybiotyków zalicza się tetracykliny i jak wyżej wspomnieliśmy, stosowanie tej grupy antybiotyków jest przeciwwskazane w okresie prenatalnym. Mają one zarówno wpływ na organogenezę, jak i okres wczesnego niemowlęctwa.

Najbardziej niebezpieczne - tetracyklina i doksycyklina - najczęściej powodują pojawienie się wad wrodzonych, takich jak wady serca, rozszczep podniebienia, polydaktylia czy skrócenie kończyn.

Udowodniono również, iż zażywanie tetracykliny w okresie bezpośrednio przed zajściem w ciążę może być powodem pojawienia się działania hepatotoksycznego (mogą wpływać na uszkodzenie wątroby) w czasie ciąży.

Oprócz tego tetracykliny to leki, które ulegają kumulacji w organizmie i odkładają się w kościach długich i zębach. W ten sposób opóźniają rozwój szkieletu, hamują wzrost kości długich, powodują wady kośćca, żółtobrązowe przebarwienia zębów.

Inną grupą antybiotyków niebezpiecznych podczas ciąży są antybiotyki aminoglikozydowe. Bezwzględnie przeciwwskazane w trakcie ciąży są streptomycyna i kanamycyna, które uszkadzając nerw VIII, mogą doprowadzić do zaburzeń słuchu u dzieci, a nawet częściowej lub całkowitej głuchoty u dzieci. Amikacyna i tobramycyna działają natomiast nefrotoksycznie.

Bardzo niebezpieczne jest stosowanie sulfonamidów krótko przed porodem. Wypierają one z połączeń z białkami bilirubinę, co powoduje zwiększenie jej wolnej frakcji w osoczu.

To doprowadza do żółtaczki patologicznej u noworodków, a nawet przenikania jej przez barierę krew-mózg i wywołania żółtaczki jąder podstawy mózgu u noworodków.

Efektem tego mogą być zaburzenia rozwoju umysłowego u dzieci. Sulfasalazyna stosowana jest jako lek z wyboru w trakcie ciąży w chorobie Crohna, wrzodziejącym zapaleniu okrężnicy i reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Wszystkie sulfonamidy są antagonistami kwasu foliowego, dlatego też przy ich stosowaniu bezwzględnie należy suplementować tę witaminę B. Taka czynność zmniejsza ryzyko działania teratogennego sulfonamidów na płód.

Podsumowując, antybiotyki, chociaż są skuteczne w leczeniu chorób wywołanych przez różne drobnoustroje, mają również wiele działań niepożądanych, szczególnie na płód. Stosowanie antybiotyków w ciąży powinno być ograniczone więc tylko do wyjątkowych przypadków.