Bezdech wcześniaczy
Bezdech to przerwa w oddychaniu trwająca 20 sekund lub dłużej. Bezdechowi towarzyszyć może bradykardia (czyli zwolnienie akcji serca poniżej normy odpowiedniej dla wieku) i/lub sinica (czyli sine zabarwienie, najbardziej widoczne na błonach śluzowych, np. jamy ustnej lub paznokciach, spowodowane zwiększeniem ilości odtlenowanej krwi w organizmie). Bezdechy wcześniacze to nawracające przerwy w oddychaniu, występujące u dzieci urodzonych przedwcześnie (przed 37. tygodniem ciąży). Bezdechy u wcześniaków występują częściej niż u dzieci donoszonych, z racji niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego tych pierwszych.
1. Rodzaje, objawy i przyczyny bezdechów u wcześniaków
Wyróżnić można trzy rodzaje bezdechów:
- bezdechy centralne, czyli te, które najczęściej są przyczyną bezdechów występujących u wcześniaków; wynikają one z niedojrzałości ośrodków oddechowych (czyli ośrodków odpowiedzialnych za regulację procesu oddychania) znajdujących się w rdzeniu przedłużonym;
- bezdechy obturacyjne – spowodowane są niedrożnością dróg oddechowych;
- bezdechy złożone (mieszane) – występują, gdy ich przyczyna leży zarówno w zaburzeniach regulacji ośrodkowej oddychania, jak i w upośledzeniu drożności dróg oddechowych.
Aby rozpoznać bezdech u dziecka, należy stwierdzić brak ruchów klatki piersiowej oraz brak wypływu powietrza przez nos i usta (najłatwiej sprawdzić to przykładając ucho i policzek do ust i nosa dziecka) przez minimum 20 sekund. Bezdechowi towarzyszyć może zbledniecie/zasinienie skóry i błon śluzowych oraz zwolnienie akcji serca (tzw. bradykardia). Jeżeli stwierdzi się brak oddechu nie należy popadać w panikę, gdyż noworodkom zdarza się, tzw. oddychanie periodyczne. Jest to zjawisko fizjologiczne i polega na występujących po sobie fazach zatrzymania oddechu (nie dłuższych niż 20 sekund!) i przyspieszenia oddechu. Ważne, że oddechowi periodycznemu nigdy nie towarzyszy bradykardia ani sinica.
Pamiętać należy, że przyczyn występowania bezdechów u wcześniaka (a także donoszonego noworodka) jest bardzo wiele (zapalenie płuc, aspiracja do oskrzeli ciała obcego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, posocznica, przetrwały przewód tętniczy, spadek poziomu cukru we krwi, krwawienia wewnątrzczaszkowe itd.) i rozpoznanie nawracających bezdechów wcześniaków, spowodowanych niedojrzałością dziecka, można postawić dopiero po wykluczeniu wszystkich innych możliwych przyczyn.
2. Leczenie bezdechów wcześniaczych
W leczeniu bezdechów wcześniaczych zastosowanie znajduje wiele metod. Często stosuje się stymulację dotykową maluszka, gdyż dotyk pobudza dziecko do oddychania. Ostatnio coraz głośniej o metodzie stymulacji oddechu i rozwoju wcześniaków na tak zwanego kangura. Polega ona na układaniu nagiego dziecka na nagi brzuch mamy tak, że główka dziecka znajduje się pomiędzy piersiami. Dziecko może próbować ssać, zaś oddech matki stymuluje je same do regularnego oddychania. Metodę można stosować u dzieci o wadze powyżej 1500 g, zaczynając od kilku minut, kończąc na kilku godzinach dziennie. Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że wcześniaki, u których stosowano „metodę na kangura” rozwijają się lepiej i szybciej przybierają na wadze.
Z bardziej konwencjonalnych metod leczenia bezdechów wcześniaczych zastosowanie znajduje tlenoterapia oraz wspomagane oddychanie z dodatnim ciśnieniem końcowo-wydechowym, tzw. CPAP. Poza tym podawać też można leki, takie jak aminofilina, teofilina, cytrynian kofeiny. Podłączenie maluszka pod respiratora traktuje się obecnie jako ostateczność. Dzieci wypisane do domu, u których stwierdzono skłonność do występowania bezdechów, wymagają stosowania monitora bezdechów do ukończenia 1. roku życia.
Bezdechy wcześniacze spowodowane są niedojrzałością ośrodkowego układu nerwowego, a co za tym idzie ośrodków oddechowych, regulujących proces oddychania, znajdujących się w rdzeniu przedłużonym. Bezdechy wcześniacze polegają na występowaniu przerw w oddychaniu trwających ponad 20 sekund, którym często towarzyszy zwolnienie akcji serca (bradykardia) oraz zasinienie błon śluzowych i skóry (sinica).