Schizofrenia paranoidalna – przyczyny, objawy i leczenie

Schizofrenia paranoidalna jest zaburzeniem psychicznym, w którym obecne są objawy pozytywne, to jest urojenia i halucynacje oraz objawy negatywne, takie jak spłycenie emocji, wycofanie emocjonalne czy brak spontaniczności i płynności konwersacji. Jakie są przyczyny i możliwości leczenia? Jak rozmawiać z osobą, która słyszy głosy i izoluje się od innych?

1. Co to jest schizofrenia paranoidalna?

Schizofrenia paranoidalna to jeden z typów schizofrenii. Jest zaburzeniem psychotycznym, co oznacza, że chory w czasie psychozy w inny sposób postrzega i ocenia siebie i otoczenie.

Pierwsze objawy schizofrenii paranoidalnej pojawiają się zwykle u dzieci w późnej fazie okresu dojrzewania oraz we wczesnej dorosłości. Szczyt zachorowań obserwuje się w okresie pomiędzy 18. a 30. rokiem życia.

2. Przyczyny schizofrenii paranoidalnej

Zobacz film: "Pomysły na wspólne, rodzinne spędzanie czasu"

Przyczyny powstawania schizofrenii paranoidalnej są złożone. Specjaliści zwracają uwagę na jej trzy aspekty: biologiczny, środowiskowy oraz obejmujący interakcje zachodzące między nimi.

Specjaliści podkreślają, że w przypadku schizofrenii dużą rolę odgrywają czynniki genetyczne. Badania dowodzą, że ryzyko wystąpienia choroby u dzieci osoby zmagającej się ze schizofrenią wynosi około 13 procent. Do dziedziczenia schizofrenii może przyczynić się również uszkodzenie DNA.

Koncepcja neurorozwojowa zakłada, że do rozwoju schizofrenii paranoidalnej dochodzi wskutek interakcji czynników genetycznych z tymi, które uszkadzają ośrodkowy układ nerwowy we wczesnych okresach życia. Wskazuje się na konflikt serologiczny, stres u kobiet w ciąży, komplikacje okołoporodowe, kontakt z wirusem grypy w życiu płodowym czy niedobory żywieniowe w niemowlęctwie i później.

Chorobę może wywołać także silny stres, traumatyczne przeżycia z dzieciństwa, stosowanie substancji psychoaktywnych (marihuana, amfetamina, kokaina, substancje halucynogenne). Schizofrenia może się też pojawić wskutek powikłań choroby zakaźnej.

3. Schizofrenia paranoidalna – objawy

Jakie są główne objawy schizofrenii paranoidalnej? Choroba jest zaburzeniem mózgowym, które wpływa na zmianę myślenia, uczuć i zachowania.

Do jej najczęstszych symptomów należą urojenia paranoidalne, na przykład urojenia prześladowcze, urojenia oddziaływania, urojenia zdrady (niewierności małżeńskiej), przekonania prześladowcze.

Chory na schizofrenię staje się nieufny, bardzo podejrzliwy wobec całego otoczenia. Wszelkie wydarzenia uważa za działania skierowane przeciwko niemu. Może mu się wydawać, że padł ofiarą spisku, jest śledzony czy przesłuchiwany, a wszyscy niezwykle interesują się jego życiem i działaniami (urojenia ksobne).

Co więcej, chory na schizofrenię paranoidalną za wszelką cenę stara się znaleźć powiązania pomiędzy neutralnymi sytuacjami a swoją osobą. Uważa na przykład, że wszyscy ludzie, którzy znajdują się obok niego, na przykład w sklepie, rozmawiają wyłącznie o nim.

Inne objawy schizofrenii paranoidalnej to:

• Omamy, tak słuchowe, jak i smakowe, węchowe, czuciowe. Kluczowym symptomem schizofrenii paranoidalnej są jednak omamy słuchowe. To zarówno proste i irytujące dźwięki, takie jak piski i szumy, jak i głosy słyszane przez chorego, które nie tylko komentują jego zachowanie, ale i mogą wydawać mu rozkazy.
• Spłycenie emocjonalne, to jest zubożenie motywacji, uczuciowości, brak zainteresowania codziennymi aktywnościami. Chory na schizofrenię staje się oziębły emocjonalnie, za wszelką cenę stara się izolować od otoczenia.
• Dezorganizacja myślenia, trudności z koncentracją, niekomunikatywność myślenia i wypowiedzi.
• Zaburzenia spostrzegania w zakresie poczucia ciała, przestrzennych i czasowych cech poczucia otoczenia.
• Wahania nastroju. Pojawiają się stany lękowe, depresyjne, maniakalne.
• Objawy dezintegracji osobowości (autyzm, niedostosowanie i ambiwalencja w zakresie wypowiedzi, emocji, aktywności).

Schizofrenia paranoidalna – agresja

Dużym i częstym problemem w schizofrenii paranoidalnej jest agresja, która może zagrażać zdrowiu i życiu. Niebezpieczne zachowania autoagresywne, jak i zagrażające innym, są wyzwalane pod wpływem treści urojeniowych lub słyszanych głosów.

Ryzykowne działania są podejmowane, ponieważ pojawia się silne przekonanie o zagrożeniu, także lęk i potrzeba obrony przed wyimaginowanym niebezpieczeństwem czy wrogiem (to sprawia, że zachowanie i myślenie wymykają się spod kontroli).

4. Rozpoznanie i leczenie schizofrenii paranoidalnej

Schizofrenia paranoidalna jest zaburzeniem, które może znacząco wpływać na codzienne funkcjonowanie osoby chorej, ale i jej bliskich. Z tego powodu kluczowe jest wczesne rozpoznanie i podjęcie działań. Diagnozą i leczeniem choroby zajmuje się psychiatra.

Jakie są najczęstsze metody leczenia schizofrenii paranoidalnej? Zwykle niezbędna jest terapia farmakologiczna (bierze się pod uwagę głównie leki przeciwpsychotyczne, neuroleptyki pierwszej lub drugiej generacji), jak i psychologiczna (terapia poznawczo-behawioralna, psychospołeczne metody leczenia, trening umiejętności społecznych, trening usprawniania poznawczego, terapia rodzinna). W okresie nasilenia doznań chorobowych konieczna jest hospitalizacja.

Czym grozi nieleczona schizofrenia?

Nieleczona schizofrenia może znacząco pogarszać jakość życia osoby dotkniętej zaburzeniem oraz jej bliskich, a i prowadzić do powikłań. Objawy zaburzenia mogą się nasilać i stawać coraz bardziej uciążliwe.

Zagrożenie stanowią zachowania autodestrukcyjne i zachowania agresywne wobec innych, problemy z ukończeniem nauki czy utrzymaniem pracy, izolacja społeczna i osamotnienie, pogorszenie stanu zdrowia ogólnego.

Schizofrenia paranoidalna – czy można wyleczyć?

Schizofrenia paranoidalna, podobnie jak inne podtypy schizofrenii, jest chorobą przewlekłą, co oznacza, że podejmowane działania terapeutyczne nie prowadzą do pełnego wyleczenia. Niemniej rokowanie jest zwykle lepsze niż w przypadku innych typów schizofrenii.

Schizofrenia paranoidalna – jak rozmawiać z osobą chorą?

Dla wielu osób, w których otoczeniu znajduje się osoba chora na schizofrenię paranoidalną, problemem jest komunikowanie się z nią. Jak rozmawiać? Przede wszystkim:

• zachowaj spokój, mów prosto i zwięźle,
• słuchaj uważnie, wykazuj zrozumienie i cierpliwość oraz wyrozumiałość, okazuj zainteresowanie uczuciami i myślami,
• staraj się unikać negowania urojeń lub halucynacji, unikaj wyrażania zdziwienia lub niepokoju w reakcji na urojenia czy halucynacje, ale zachowuj granice – nie wspieraj i nie utrwalaj urojeń bądź halucynacji.

Zawsze wspieraj pozytywne zachowania i podejmowane działania zmierzające ku opanowaniu sytuacji i leczeniu, to jest terapię czy różne aktywności tak aktywizujące, jak i rekreacyjne.