Układ nerwowy. Budowa i funkcje

Układ nerwowy jest naszym centrum zarządzania organizmem. Uznawany jest za najważniejszy z układów istniejących w ludzkim ciele. Składa się z mózgu, rdzenia kręgowego oraz obwodowego układu nerwowego. Dzięki właściwej czynności układu nerwowego jesteśmy w stanie myśleć, czuć i wykonywać różne czynności. Jakie są funkcje układu nerwowego? Jakie problemy z układem nerwowym pojawiają się najczęściej? Jakie są zalecenia dotyczące dbania o zdrowie układu nerwowego?

1. Co to jest układ nerwowy i jakie są jego główne funkcje?

Układ nerwowy kieruje naszym organizmem. Kontroluje to, co robimy, myślimy, mówimy i czujemy, nadzoruje skomplikowane procesy, takie jak pamięć, ruch i myśl. Pełni istotną funkcję także w czynnościach, które robimy bez zastanowienia, jak oddychanie lub mruganie.

Układ nerwowy ma wpływ na każdy aspekt naszego życia, w tym na:

Zobacz film: "Jak możesz pomóc maluchowi odnaleźć się w nowym środowisku?"

• zmysły (w tym sposób, w jaki interpretujemy to, co słyszymy, widzimy, smakujemy, dotykamy i czujemy);
• myśli, uczucia, naukę i pamięć;
• ruchy, takie jak koordynacja czy równowaga;
• wzorzec oddychania i bicia serca;
• sen, gojenie się ran oraz starzenie się;
• reakcje na stresujące sytuacje;
• procesy ciała, jak dojrzewanie;
• trawienie.

Ten złożony system reguluje układy naszego organizmu i pozwala doświadczać otoczenia. Sieć komórek nerwowych - neuronów wysyła sygnały elektryczne z i do innych komórek, mięśni i gruczołów w naszych ciele. Nerwy odbierają dla nas informacje z otoczenia, a następnie interpretują informacje i kontrolują naszą reakcję.

2. Jakie są główne struktury mózgu i ich funkcje?

Mózg jest bardzo złożonym narządem, składającym się z różnych struktur, z których każda pełni różne funkcje. Oto one:

• kora mózgowa - to zewnętrzna warstwa mózgu i odpowiada za zaawansowane funkcje poznawcze, takie jak myślenie, planowanie, analiza sensoryczna i kontrola ruchów; różne obszary kory odpowiadają za różne funkcje, na przykład obszar wzrokowy, słuchowy, czy ruchowy;
• hipokamp - odpowiada za procesy związane z pamięcią, zwłaszcza za konwersję krótkotrwałej pamięci do długotrwałej;
• ciało migdałowate - bierze udział w regulacji emocji, szczególnie w reakcjach strachu i uczuciach związanych z nagrodą;
• mózgowe jądra podstawy - kontrolują ruchy ciała, a ich uszkodzenie może prowadzić do zaburzeń ruchowych, takich jak w przypadku choroby Parkinsona;
• mózgowe jądra wzgórza - pełnią rolę w przekazywaniu informacji sensorycznych do kory mózgowej i regulacji snu oraz czuwania;
• móżdżek - odpowiada za koordynację ruchową, utrzymanie równowagi i naukę umiejętności ruchowych;
• ciało prążkowane - współpracuje z mózgowymi jądrami podstawy w kontroli ruchów i uczestniczy w nagrodach i motywacji;
• mózgowa kora limbiczna - związana z regulacją emocji, pamięcią i motywacją. Obejmuje struktury takie jak hipokamp czy ciało migdałowate.

Struktury te nie działają niezależnie, ale są ze sobą powiązane i współpracują w celu zapewnienia różnych funkcji mózgu, takich jak myślenie, ruch, emocje, pamięć i wiele innych.

3. Jakie są różnice między układem nerwowym autonomicznym a somatycznym?

Układ nerwowy dzieli się na centralny i obwodowy.

Centralny układ nerwowy składa się z mózgu i rdzenia kręgowego. Mózg za pośrednictwem neuronów wysyła wiadomości do reszty ciała. Każdy z nerwów ma warstwę ochronną, którą nazywamy osłonką lub otoczką mielinową. Osłonka ta izoluje nerwy i pomaga przekazywać wiadomości.

Obwodowy układ nerwowy składa się z wielu nerwów, które rozgałęziają się z centralnego układu nerwowego w całym organizmie. System ten przekazuje informacje z mózgu i rdzenia kręgowego do wszystkich narządów, nóg, rąk, a także palców rąk i nóg.

Obwodowy układ nerwowy zawiera:

• somatyczny układ nerwowy;
• autonomiczny układ nerwowy.

Układ nerwowy somatyczny zajmuje się kontrolą ruchów dobrowolnych i odbieraniem bodźców z zewnętrznego środowiska, podczas gdy układ nerwowy autonomiczny reguluje funkcje nieświadome, takie jak praca narządów wewnętrznych i działa automatycznie, bez naszej świadomej kontroli.

4. Jak układ nerwowy reaguje na bodźce z otoczenia?

Obwodowy układ nerwowy odbiera bodźce z otoczenia, przekazuje je do ośrodkowego układu nerwowego i przewodzi impulsy powstałe z mózgowia oraz rdzenia kręgowego do właściwych narządów.

Obwodowy układ nerwowy jest zatem w jakimś sensie pośrednikiem między ośrodkowym układem nerwowym a otoczeniem i narządami.

5. Jakie są najczęstsze schorzenia lub problemy zdrowotne układu nerwowego?

Lista chorób powiązanych z układem nerwowym jest dość długa. Najczęściej występujące choroby związane z tym układem to m.in.:

• choroba Parkinsona;
• porażenie nerwu twarzowego;
• neuropatia;
• stwardnienie rozsiane;
• udar;
• ucisk;
• przypadkowe urazy.

Wyżej wymienione schorzenia najczęściej dają następujące objawy:

• bóle i zawroty głowy;
• skurcze mięśni;
• utrata przytomności;
• utrata wzroku lub podwójne widzenie;
• otępienie i majaczenie;
• drgawki i drżenie mięśni;
• promieniujący ból pleców do stóp, palców u nóg i innych części ciała;
• zaburzenia koordynacji ruchowej;
• zaburzenia pamięci;
• zaburzenia mowy.

Oczywiście nie każdy z tym objawów musi wiązać się ze schorzeniami układu nerwowego. Czasem tego typu dolegliwości są spowodowane chorobami innych narządów lub niedoborem niektórych składników odżywczych.

6. Jakie są metody diagnostyki zaburzeń układu nerwowego?

Diagnostyka zaburzeń układu nerwowego obejmuje szereg różnych metod, mających na celu ocenę m.in. funkcji neurologicznych. Oto kilka głównych metod diagnostycznych stosowanych w przypadku problemów z układem nerwowym:

• badanie neurologiczne - lekarz ocenia funkcje neurologiczne pacjenta, takie jak siła mięśni, czucie, koordynacja, równowaga, refleksy i inne aspekty funkcji neurologicznych; to podstawowa metoda diagnostyczna, umożliwiająca ocenę ogólnego stanu neurologicznego pacjenta;
• badania obrazowe - rezonans magnetyczny i tomografia komputerowa pozwalają na uzyskanie szczegółowych obrazów struktury mózgu i rdzenia kręgowego; służą do diagnozowania nowotworów, urazów, wylewów, zmian zwyrodnieniowych i innych problemów zdrowotnych;
• elektroencefalografia (EEG) - badanie to rejestruje aktywność elektryczną mózgu przy użyciu elektrod na skórze głowy; pomaga w diagnozowaniu padaczki, zaburzeń snu, a także ocenia funkcję mózgu w przypadku zaburzeń psychicznych;
• elektromiografia (EMG) i badanie prędkości przewodzenia nerwów (NCV) - badanie te mierzą aktywność elektryczną mięśni i prędkość przewodzenia sygnałów nerwowych; pomagają w diagnozowaniu chorób mięśni, neuropatii, uszkodzeń nerwów obwodowych i innych problemów związanych z układem nerwowym;
• badanie genetyczne - analizuje materiał genetyczny w celu identyfikacji dziedzicznych lub genetycznych czynników ryzyka zaburzeń neurologicznych; wykorzystywane w diagnostyce chorób genetycznych układu nerwowego;
• badanie neuropsychologiczne - jest to ocena funkcji poznawczych, takich jak pamięć, uwaga, myślenie, w celu zidentyfikowania zaburzeń neuropsychologicznych; pomaga w diagnozowaniu zaburzeń neurologicznych wpływających na funkcje poznawcze.

Wymienione metody diagnostyczne często stosowane są w połączeniu, aby dostarczyć kompleksowej oceny stanu pacjenta i zidentyfikować ewentualne zaburzenia układu nerwowego.

7. Jakie są zalecenia dotyczące dbania o zdrowie układu nerwowego?

Układ nerwowy, jako centrum dowodzenia organizmu wymaga naszej troski, aby działał poprawnie. Mózg do odpoczynku i regeneracji potrzebuje odpowiedniej ilości snu.

Istotna jest także zdrowa, zbilansowana dieta, bogata w zdrowe tłuszcze omega-3, zawarte w tłustych rybach, takich jak łosoś, makrela, śledź, pstrąg czy tuńczyk.

Na układ nerwowy negatywnie wpływa stres, dlatego, aby go zniwelować, warto m.in.:

• regularnie uprawiać aktywność fizyczną;
• medytować;
• ćwiczyć jogę;
• robić przerwy w pracy;
• spędzać czas z rodziną i przyjaciółmi.