Urazy – przyczyny, objawy, pierwsza pomoc i leczenie
Urazy to różnego rodzaju uszkodzenia ciała, które pojawiają się w wielu sytuacjach. Stanowią bardzo różnorodną grupę, zarówno jeśli chodzi o przyczyny, jak i objawy, dolegliwości i postępowanie. Czym się charakteryzują? Które urazy są najczęstsze? NA czym polega diagnostyka, pierwsza pomoc i leczenie?
1. Co to są urazy?
Urazy to uszkodzenia ciała, które mogą dotyczyć różnych części ciała, w tym mięśni, kości, stawów, tkanek miękkich lub narządów. Pojawiają się wskutek działania czynnika zewnętrznego. Mogą być spowodowane przez wypadek, upadek czy działanie innych osób, czynnika mechanicznego, termicznego, chemicznego, akustycznego, elektrycznego, jonizującego lub świetlnego.
Urazy stanowią rozległą grupę patologii, które różnią się charakterem. Mogą być łagodne, takie jak skaleczenia lub siniaki lub poważne, takie jak złamania, stłuczenia, urazy głowy czy pourazowe krwawienia wewnętrzne.
Rodzaje urazów
Jakie są urazy i ich objawy? To przede wszystkim urazy mechaniczne, takie jak:
- stłuczenie. To uszkodzenie tkanek miękkich wskutek silnego uderzenia lub zgniecenia,
- siniak. To uszkodzenie naczyń krwionośnych w skórze lub tkance podskórnej, które przyjmują postać krwiaka,
- skaleczenie. Istota urazu jest przecięcie skóry spowodowane przez kontakt z ostrym narzędziem czy powierzchnią,
- skręcenie torebki stawowej, więzadeł, chrząstki stawowej, przyczepów ścięgien, a niekiedy także uszkodzenia fragmentów kostnych. To uraz, którego przyczyną jest przekroczenie fizjologicznego zakresu ruchu w stawie,
- zwichnięcie. To uszkodzenie, w którym dochodzi do utraty fizjologicznej łączności powierzchni stawowych kości połączonych torebką stawową,
- złamanie (zamknięte, otwarte, z przemieszczeniem). To uszkodzenie kości prowadzące do przerwania ich ciągłości.
Czynnik termiczny prowadzi do poparzeń I, II, III lub IV stopnia. Czynniki elektryczne i chemiczne powodują wiele często nieodwracalnych zmian w organizmie. Czynnik dźwiękowy–uszkodzenie uszkadza narządu słuchu, a świetlny – narząd wzroku.
2. Jakie są najczęstsze urazy?
Najczęstsze urazy są konsekwencją wypadków samochodowych, upadków z dużej wysokości, niefortunnego skoku do wody oraz wielu innych zdarzeń, do których może też dojść podczas uprawiania sportu, ale i wykonywania pracy zawodowej czy codziennych czynności.
Wśród najczęściej spotykanych urazów są na pewno urazy kości i stawów kończyn, także głowy (np. wstrząs mózgu, złamania czaszki i inne obrażenia związane z urazem w obrębie głowy) oraz kręgosłupa.
3. Diagnostyka różnych rodzajów urazów
Postępowanie w przypadku urazu, tak badania diagnostyczne, jak i leczenie obejmują różne procedury. Wiele zależy od rodzaju i lokalizacji uszkodzenia ciała. Kluczowy jest wywiad lekarski i badanie fizykalne, często także badania obrazowe (przede wszystkim RTG, ale i TK, USG czy rezonans magnetyczny RM), rzadziej badania laboratoryjne z krwi.
W przypadku poważnych urazów zawsze ważne jest skonsultowanie się z lekarzem lub udanie się na pogotowie ratunkowe. Leczeniem zajmują się najczęściej chirurdzy, ortopedzi czy traumatolodzy. Terapia zależy od ich rodzaju i nasilenia.
Pierwsza pomoc w przypadku różnych rodzajów urazów
W przypadku urazów bardzo często ważne jest, by wiedzieć, jak zareagować. Postępowanie, w tym pierwsza pomoc, zależą od rodzaju urazu i jego powagi.
Na przykład złamanie wymaga stabilizacji za pomocą szyny lub materiałów dostępnych (np. deska, ręcznik) oraz zabezpieczenia bandażem lub chustą trójkątną. Następnie należy wezwać pomoc medyczną.
W przypadku stłuczenia czy siniaka wystarczy zimny okład lub kompres z zawiniętego w czystą ściereczkę lodu, co pomoże zmniejszyć obrzęk i ból. Gdy skóra jest uszkodzona, trzeba oczyścić ranę i nałożyć opatrunek.
Skaleczenie wymaga oczyszczenia rany płynem antyseptycznym lub wodą i mydłem oraz nałożenie opatrunku, by zapobiec zakażeniu. W przypadku głębokich ran bądź znacznego krwawienia konieczne jest uciśnięcie rany gazą lub chustą, aby je zatrzymać. Jeśli skaleczenie jest poważne, konieczna jest pomoc medyczna.
W każdym przypadku ważne jest, aby ocenić sytuację, zachować spokój i działać szybko, a w razie potrzeby wezwać karetkę pogotowia. Skutki urazów mogą być bowiem poważne.
Potencjalne powikłania związane z nieleczeniem urazów to pogorszenia się stanu poszkodowanego, ale i zakażenie, przewlekły ból, ograniczenie ruchomości, siły lub funkcji urażonej części ciała, co może utrudniać codzienne funkcjonowanie, deformacji kości lub stawów, uszkodzenia nerwów lub naczyń krwionośnych, co może prowadzić do utraty czucia, niedowładu lub innego upośledzenia funkcji nerwowych. To także skutki psychologiczne, takie jak stres pourazowy, lęk czy depresja.
