Złamania u dzieci
Gwałtowny upadek może stać się przyczyną złamania kości. Złamanie jest bardzo bolesne, a w przypadku złamania kręgosłupa również bardzo niebezpieczne – może bowiem doprowadzić do nieodwracalnych zmian, a nawet do paraliżu. W przypadku złamania ręki lub nogi udaj się z dzieckiem do szpitala. Pamiętaj o właściwym unieruchomieniu kończyny. Aby unieruchomienie było skuteczne, powinno obejmować prawie całą kończynę. Np. przy uszkodzeniu kostki powinno sięgać kolana, a przy złamaniu podudzia – aż do uda. Złamanie uda wymaga unieruchomienia za pomocą deski sięgającej od stopy po pachwinę. Jeśli podejrzewasz, że doszło do urazu kręgosłupa, nie ruszaj dziecka, lecz wezwij natychmiast pogotowie.
1. Objawy złamania kości
Niekiedy w chwili złamania kości u dziecka można usłyszeć charakterystyczne strzyknięcie lub trzask. Poza tym, pojawia się ograniczenie lub całkowita niemożność ruchu oraz intensywny ból. Jeśli bolesność nasila się przy próbie poruszania kończyną, istnieje ryzyko, że doszło do złamania. Maluch nie chce wtedy ruszać ręką lub stawać na złamaną nogę. U najmłodszych szkrabów jest to często pierwszy niepokojący objaw złamania. Dodatkowo pojawia się silny obrzęk, a w niektórych przypadkach krwawienie. Do ciężkich urazów kończyn zaliczamy złamanie z przemieszczeniem, gdy złamana kość ustawia się ukośnie, a także złamanie otwarte, gdy część kości przecina skórę.
Niektóre złamania początkowo przypominać mogą skręcenie lub stłuczenie, dlatego niezbędne jest wykonanie zdjęcia RTG. Czasem bowiem części złamanej kości wciąż ściśle do siebie przylegają lub kość jest jedynie nadłamana. O złamanie u dziecka nietrudno, najczęściej jest ono wynikiem nieostrożnej zabawy, kończącej się np. upadkiem z huśtawki, czy niefortunnym upadkiem na dłoń. Skąd taka podatność na urazy? Otóż, kości malucha są mniej twarde niż u osób dojrzałych. Ponadto, wciąż rosną, w szczególności w okolicy stawów, a dokładniej w chrząstkach nasadowych. Złamania kości u najmłodszych posiadają dwie charakterystyczne cechy.
- U dzieci często występuje złamanie podokostnowe. Zwane jest także złamaniem typu zielonej gałązki, gdyż podobnie jak ona, kość dziecka ulega złamaniu wyłącznie z jednej strony, natomiast druga strona oraz okostna pozostają w stanie nienaruszonym.
- Dzieci cały czas rosną, co w odniesieniu do złamań ma swoje zalety, ale i wady. Dobra informacja to taka, że wraz ze wzrastaniem malucha będzie dochodzić do samoistnej korekty niektórych zniekształceń. Zła informacja to taka, że złamania w obrębie chrząstki nasadowej mogą skutkować zaburzeniami wzrostu dziecka.
2. Postępowanie przy złamaniu kości
Unieruchom złamaną kończynę. Unieruchomienie zmniejszy ból i ryzyko przemieszczenia się kości. Usztywnij złamaną kość wraz z dwoma sąsiadującymi z nią stawami – powyżej i poniżej złamania. Obandażuj złamaną kończynę razem z długą linijką, deseczką, szyną czy choćby z dwoma sztywnymi kijkami. Złamaną rękę powieś na temblaku z chusty trójkątnej. Złamaną nogę unieruchom poprzez zabandażowanie razem kolan i kostek obu nóg. Złamany palec okręć bandażem wraz z sąsiednimi palcami. Jeśli występuje złamanie otwarte i uszkodzona jest także skóra, przykryj ją sterylnym opatrunkiem lub choćby zakryj czystą, materiałową chusteczką.
Jeśli ręka lub noga jest zniekształcona, nie prostuj jej! Prostowanie złamanej kończyny jest bardzo bolesne. Poza tym możesz uszkodzić otaczające złamanie tkanki. Nastawianie złamania to zadanie dla lekarza. Daj dziecku środek przeciwbólowy – najlepiej w czopku. Jeśli jest to tabletka, to podaj ją z minimalną ilością wody. Nie podawaj dziecku niczego do picia ani jedzenia, ponieważ w szpitalu może okazać się, że konieczne jest znieczulenie ogólne i przeprowadzenie operacji. Jeśli po urazie lub upadku maluch nie może poruszać kończyną lub ruch wywołuje silny ból i nie mija, koniecznie zawieź dziecko do lekarza. Pamiętaj: pod żadnym pozorem nie odwlekaj wizyty u lekarza, ponieważ narastający obrzęk, a czasem również niedokrwienie kończyny, może utrudnić powrót do zdrowia.
3. Leczenie złamań kości
W szpitalu lekarz zleca zwykle wykonanie zdjęcia rentgenowskiego, w razie potrzeby nastawia złamaną kość pod narkozą i zakłada opatrunek gipsowy. Złamania bez przemieszczenia nie wymagają nastawienia, a jedynie unieruchomienia w opatrunku gipsowym lub syntetycznym. Syntetyczny opatrunek jest znacznie lżejszy i wygodniejszy – rodzice muszą go kupić sami w aptece (koszt: około 40 zł). Standardowo zakłada się opatrunek gipsowy. U dzieci kości zrastają się prawie trzy razy szybciej niż u dorosłych. Czas unieruchomienia kończyny zależy od rodzaju złamania: 2-3 tygodnie w prostych przypadkach, 6-8 tygodni w urazach skomplikowanych. Złamanie z przemieszczeniem wymaga ręcznego nastawienia kości po zastosowaniu znieczulenia.
Przy skomplikowanych złamaniach, np. złamaniach wieloodłamowych, konieczna bywa operacja chirurgiczna, założenie wyciągu, a po zdjęciu gipsu – rehabilitacja. W operacjach, podczas których łączy się odłamy kostne (osteosynteza – zespolenie kości) stosuje się śruby, druty i specjalne urządzenia stabilizujące. Konieczność wykonania zabiegu chirurgicznego u dzieci zachodzi tylko w 10% przypadków. W 9 na 10 przypadków po złamaniu kości maluchowi zakłada się gips, szynę lub po prostu bandaż unieruchamiający. Jeżeli chodzi o gips, niekiedy konieczne jest pozostanie w szpitalu przez 1-2 dni, w celu obserwacji małego pacjenta. Gdy nie jest to wymagane, można od razu zabrać dziecko do domu.
4. Postępowanie po usztywnieniu złamania
- Przez kilka pierwszych dni, w złamanym miejscu może utrzymywać się obrzęk oraz bolesność. Kończynę dolną najlepiej trzymać uniesioną i ochraniać, a górną dodatkowo unieruchomić temblakiem.
- Jeżeli dziecko odczuwa ból kończyny usztywnionej gipsem lub spostrzeżesz jakiekolwiek zmiany (takie jak bladość, siność, odrętwienie, brak czucia) w obrębie palców stóp, czy rąk widocznych spod gipsu, należy udać się z maluchem do szpitala.
- Gdy obrzeża gipsu ranią skórę dziecka, najlepiej obkleić uszkodzone miejsca plastrem. Nie wolno samodzielnie odginać ani umieszczać niczego pod gipsem.
- Opatrunek gipsowy chroń przed zamoczeniem w wodzie. Podczas mycia dziecka zabezpiecz gips, owijając go szczelnie plastikowymi torebkami.
Najczęstszym złamaniem wieku dziecięcego jest złamanie obojczyka. Bardzo często zdarza się u noworodków podczas trudnego porodu. Gdy jest nierozpoznane, można zaobserwować u maluszka niepokojące objawy (nieporuszanie rączką po stronie złamania, po około dwóch tygodniach wystąpienie ognisk kostnienia w postaci widocznego zgrubienia). Złamanie obojczyka dobrze goi się samo, ale bez prawidłowego nastawienia może grozić pozostaniem zgrubienia. Podstawowa opieka sprowadza się do odpowiedniego układania noworodka w łóżeczku, a u starszych dzieci – unieruchomienia w odwiedzeniu.
Joanna Krocz