Oceany na świecie - jak powstały, ile jest oceanów na Ziemi?
Oceany na świecie stanowią około 96 procent całej wody na świecie. Jeszcze do niedawna oficjalnie były tylko 3 oceany, obecnie możemy wyróżnić ich 5. Jak powstały oceany? Który jest największy? Jakie zwierzęta w nich żyją? Czy na innych planetach także znajdują się oceany? Sprawdź!
1. Co to jest ocean?
Ocean to jeden z największych zbiorników wodnych o charakterystycznie zaznaczonym dnie. To wielka część hydrosfery ziemskiej, która stanowi rozległy obszar słonej wody. Wykazuje się aktywnym systemem prądów morskich.
Oceany są rozdzielone między sobą poprzez kontynenty lub podmorskie grzbiety. Wszystkie występujące na Ziemi oceany tworzą wspólnie wszechocean, który obejmuje 71 proc. całej powierzchni planety.
Powierzchnia oceanów wynosi około 361 mln km², objętość zawartej w nich wody zaś to 1,3 x 1018 m³.
2. Jak powstały oceany?
Spośród wielu teorii powstania oceanów obecnie powszechnie akceptowana jest teoria tektoniki płyt. Zgodnie z tą teorią skorupa ziemska powstaje w takim samym tempie, w jakim jest niszczona w strefach subdukcji, a łączna objętość oceanów nie zmienia się (poza topnieniem i rozrostem lodowców).
Oceany mogą zwiększać swoją objętość kosztem innych. W dziejach Ziemii istniały zbiorniki oceaniczne, które zamknęły się w wyniku ruchów kontynentów, ich osady zaś wypiętrzyły się, tworząc łańcuchy górskie (np. Himalaje).
Ocean Atlantycki, Indyjski i Arktyczny są geologicznie młode. Powstały w mezozoiku i obecnie rozrastają się kosztem Pacyfiku.
Zgodnie z teorią ekspandującej Ziemi powstanie tych zbiorników wodnych miało miejsce jednorazowo. Zgodnie z tą hipotezą rozrost skorupy sprawia, że powiększają się wszystkie oceany oraz cała planeta, a w dziejach planety był taki moment, gdy nie było na Ziemi oceanów w takim znaczeniu, jak rozumiemy je dzisiaj.
Teoria ta jednak nie potrafi wytłumaczyć istnienia ofiolitów - zespołów skał identycznych z tymi, które powstają pod powierzchnią oceanów, a znajdują się czasem w głębi kontynentu.
3. Ile jest oceanów na świecie?
Zgodnie ze stanem wiedzy na rok 2021 na świecie jest obecnie 5 oceanów:
- Ocean Spokojny (Pacyfik, Ocean Wielki) - to największy ocean, jego powierzchnia to niemal połowa wszystkich słonych wód na Ziemi;
- Ocean Atlantycki - znajduje się między zachodnimi brzegami Europy i Afryki i wschodnimi wybrzeżami obu Ameryk;
- Ocean Południowy - otacza Antarktydę i sięga równoleżnika 60°S, jego temperatura wody jest niższa niż sąsiadujących oceanów;
- Ocean Arktyczny - leży wokół bieguna północnego, między północnymi brzegami Azji, Ameryki Północnej i Europy, ma dobrze rozwiniętą linię brzegową z licznymi zatokami;
- Ocean Indyjski - znajduje się między wschodnią Afryką, zachodnią Australią, południową Azją i Antarktydą.
Dawniej wyróżniano tylko trzy oceany: Spokojny, Indyjski i Atlantycki, jednak liczbę tę zwiększono wraz z rozwojem technologii oraz zmian w kryteriach stosowanych przez Międzynarodową Organizację Hydrograficzną.
Oceany, jak wspomniano wyżej, są połączone i tworzą jeden wielki wszechocean, jednak ludzkość podzieliła je według własnych norm.
Zbiorniki te stanowią obecnie większość powierzchni Ziemi.
4. Jakie organizmy żyją w oceanach?
Wśród charakterystycznych grup organizmów żywych żyjących w oceanach wyróżnić możemy:
- koralowce;
- gąbki;
- plankton;
- wieloszczety;
- ryby;
- wodorosty;
- mięczaki: dziesięciornice, ośmiornice;
- szkarłupnie: jeżowce, wężowidła, strzykwy;
- walenie: wieloryby, delfiny;
- skorupiaki;
- wodorosty.
5. Czy istnieją oceany na innych planetach?
Obecnie nie znamy żadnych ciał niebieskich, na których potwierdzono istnienie powierzchniowych zbiorników wody ciekłej. Najprawdopodobniej 3 - 4 miliardy lat temu istniał ocean na Marsie, jednak utrata pola magnetycznego oraz rozrzedzenie atmosfery planety przyczyniły się go jego zaniknięcia.
Wśród odkrytych poza układem słonecznych planet znajdują się ciała krążące w obrębie tzw. ekosfery - w obszarze gwiazdy, w którym takie zbiorniki mogą istnieć. Współczesne modele powstawania planet pokazują, że istnieje możliwość istnienia planet oceanicznych, które w całości pokryte są wodami oceanu.
